pensioenen

Serie "Alles over de oudedagsvoorziening" - deel 4: Om de gordiaanse knoop te ontwarren, is het verstandig de ontwikkeling van het Nederlandse stelsel voor de oudedagsvoorziening (opnieuw) nader te bekijken. Het gaat niet over de specifieke getallen, maar om inzicht in de bewegingen op het pensioenfront en hun politieke achtergrond. Het gaat dus om de trend, niet om de precieze gegevens. Zo'n inzicht kan goed helpen om standpunten in te nemen. Enige herhaling is daarbij onvermijdelijk.

Het corona virus krijgt greep op allerlei ontwikkelingen, waarvan velen dachten dat ze goed geregeld waren. Zo ook het voornemen om de AOW te verhogen. In de strijd om het pensioenstelsel was de actie-eis bevriezen AOW leeftijd op 66 jaar, nog gematigd. Nu met een nieuwe, te verwachten economische crisis, komt de AOW in een volstrekt ander daglicht te staan. De AOW leeftijd moet snel omlaag en drastisch.

Een memorabele dag, 4 juli 2020. Het FNV ledenparlement stemde in met de uitwerking van het pensioenakkoord van juni 2020. Daarmee ligt de weg open voor een verdere uitwerking van de in de polder uitgedokterde wijziging van het pensioen. De strijd voor Red het Pensioenstelsel vraagt een meer activistische aanpak. Rechts is blij met het akkoord. De werkgevers zijn blij met de regelingen voor een vaste premie. Links ziet geen mogelijkheid tot verder verzet: 'leg je erbij neer en werk aan andere thema's, zoals jongeren en milieu'. Loslaten wijs ik echter af. Het betekent wel dat nieuwe doelen en een nieuwe strategie nodig zijn.

Hoe het nieuwe pensioenstelsel ons pensioen ondermijnt: Van Martin ten Cate kwam vorig jaar een boek uit over het pensioenstelsel met als leidende gedachte dat we niet moeten sparen voor de toekomst, maar investeren. (*1) Het enorme, opgepotte vermogen kan daarvoor het beste gebruikt worden, omdat we niet weten wat de betekenis van een vermogen over veertig jaar is.

Op een zelfgenoegzame manier is de leiding van de vakbeweging in haar eigen fuik gezwommen. Ondanks vele signalen van kaderleden die voor een goed pensioen vochten. Ondanks vele geluiden van onzekerheid in de samenleving. Ondanks aanhoudende kritiek van deskundigen buiten de vakbeweging. De FNV-leiding luisterde er niet naar. Een aanzienlijk deel van het Ledenparlement heeft terecht hard op de rem gestaan. De tijd voor echte discussies over 'hoe verder' is aangebroken.

Heel wat mensen geven aan moeite te hebben om het pensioendebat te kunnen volgen. Onder meer door de ontsiering van de discussie door een reeks technische termen, waardoor er een mist over de uitwerking van het pensioenakkoord is komen te liggen. Dat leidt tot scepsis en soms zelfs desinteresse. Dat kan een fundamenteel project over de herziening van ons pensioenstelsel niet hebben. Het moet duidelijk zijn waar het over gaat, zodat een ieder zich een oordeel kan vormen.

De resultaten van de uitwerking van het pensioenakkoord gaan in de richting van een debacle. De vier eisen waarvoor de afgelopen twee en een half jaar hard gestreden is, verdwijnen meer en meer naar de prullenbak van een nare polderklem. De onderhandelaars van de vakbeweging doen over het bereikte akkoord al lang het zwijgen toe. Dat is geen kwestie van fatsoen en dat komt, omdat die uitwerkingen ronduit onfatsoenlijk zijn. De vakbonden zijn een fuik ingezwommen, waaruit ze zich bijna niet meer kunnen bevrijden.

Het rendement zal eerlijker verdeeld worden in het nieuwe pensioenstelsel, zegt Tuur Elzinga (vicevoorzitter FNV) in Trouw van 28 april jongstleden. Zijn integriteit hoeft niet in twijfel getrokken te worden, de keuzes die de vakbeweging maakt voor een nieuw pensioenstelsel echter des te meer. Er is veel gebeurd achter de schermen van het gesloten pensioenakkoord in de zomer van vorig jaar. Hoewel alle gegevens nog niet beschikbaar zijn, rechtvaardigen de contouren van de uitwerking een kritische beoordeling.

Het komt als een tsunami op ons af, de kosten zijn niet te dragen. Er moet dus bezuinigd worden. Nee, het gaat hier niet over het coronavirus, maar over de vergrijzing. Hoewel je het heden ten dage niet zou zeggen, maar vergrijzing is een succes. Een bewijs van maatschappelijke ontwikkeling. Van beschaving. Dat is de boodschap van Patrick Deboosere, demograaf aan de Vrije Universiteit Brussel, in vraaggesprek met Marijke Persoone, voormalige  verantwoordelijke bij de bediendencentrale LBC-NVK van de christelijke vakbond ACV en sinds altijd geëngageerde activiste.  Onder de inspirerende titel: Lang Leve de Vergrijzing  worden vakkundig een aantal heilige huisjes gesloopt en mythes doorgeprikt. Verhogen van de pensioenleeftijd is geen ‘kwestie van gezond verstand’, maar een succesvolle  geschiedenis terugdraaien. Integendeel, stelt Deboosere, de pensioenleeftijd kan beter naar 60 jaar!

Franck Gaudichaud* kwam enkele weken geleden terug van een verblijf in Chili en gaf ons een interview om te praten over meer dan een half jaar sociale onrust die het land op zijn kop zette.

Economische teloorgang door corona uitbraak komt kopstukken goed uit

Het belang van de discussie over de pensioenen wordt onderschat en waar het gebeurt, loopt ze vast in de beklemming van het polderdenken. Analyses, zoals over de toekomst van de pensioenen, lopen al snel vol met technische begrippen die een objectieve wetenschap suggereren. Een goed voorbeeld van deze maskerade is de discussie over de rente, met vervolgens de rekenrente. Daarover gaat het tweede deel in een kleine serie, na het beheer van het pensioenvermogen, over vraagstukken die de vakbeweging kritisch dient te benaderen.

Er waren grote protestacties gepland op 14 april tegen de pensioenhervormingen van Macron. Meerder demonstraties waren op verschillende plekken gepland, om vervolgens samen te komen. Een van de manifestaties gaat gewoon door, althans daar wordt voor opgeroepen. In een korte verklaring wordt uitgelegd waarom.

Het belang van de discussie over de pensioenen wordt onderschat. Ernstiger, ze loopt vast in de beknelling van het polderdenken binnen een per definitie 'ongelijk speelveld', waar de vakbeweging door onvoldoende kracht nauwelijks uitkomt. Er is een compromis in de maak op basis van de contouren in het pensioenakkoord van juni 2019. Het is nu echt zaak voor de vakbeweging om de discussie, ook intern, aan te gaan en niet te wachten tot de uitwerking klaar is.

Er circuleren militante - en toch brede - oproepen om op 14 maart alle krachten te bundelen in Parijs. Al degenenen die betrokken zijn bij (deel)strijd tegen de neoliberale regering Macron worden opgeroepen samen te komen en op te trekken naar het centrum van de macht. het gaat om vakbondsleden, Gilets Jaunes, intellectuelen, buurtgroepen, milieustrijders, etcetera. Het is vaker geprobeerd, deze ‘convergence des luttes’ en werd dan vakkundig gepareerd door de macht. Maar misschien is het deze keer anders. De woede in Frankrijk tegen Macron heeft een kookpunt bereikt.

Staatsrecht is in de hier gepresenteerde optiek het recht aangaande de staat. Het gaat over zijn organisatie en zijn functie als heerser over burgers. In die functie uit hij zich regelmatig onaangenaam, oorlogszuchtig, onheilspellend. Die uitingen worden met het oog op het literaire subgenre uit de sciencefiction ‘dystopische verschijnselen’ genoemd.

Franse stakers (tegen de pensioenhervormingen) roepen op tot internationale steun. Bijvoorbeeld door geld te storten in hun stakingskas.

Gezien de onverminderd felle protesten tegen haar pensioenhervorming, hoopt de regering dat de stakers het niet volhouden en dat de protesten uiteindelijk zullen doodlopen. Maar het loopt niet zo goed voor Macron als hij had gehoopt. Hij wordt flink in de wielen gereden. De wil van de bevolking om verzet te bieden is ongebroken, ongeveer tweederde van de Fransen steunt de protesten ook nog na twee maanden staking. Nieuwe beroepsgroepen verklaren hun solidariteit en sluiten zich aan bij de protesten. Nu heeft de Raad van State het wetgevingsproject afgekeurd en verwerpen de fractievoorzitters in de senaat de snelle procedure voor de goedkeuring ervan. Bij de lokale verkiezingen in maart riskeert  Macrons LREM-partij  een ernstige nederlaag. De komende weken zullen cruciaal zijn, en meebepalen voor hoe lang Macron nog president van Frankrijk blijft.

Het rommelt in 'pensioenland': niet alleen in onze polder, maar ook in andere West-Europese landen. De aanleiding is de dreigende 'onbetaalbaarheid' van de collectieve, op solidariteit gebaseerde pensioenstelsels. Volgens de Europese Commissie, ministers van financiën en ook veel economen worden de pensioenlasten in de bestaande stelsels 'onbetaalbaar', doordat met de vergrijzing van de West-Europese bevolking het aantal pensioengerechtigden veel sterker toeneemt dan het aantal werkenden.

De protestbeweging in Frankrijk werd veroorzaakt door de geplande pensioenhervorming. Het was de laatste druppel die de emmer liet overlopen, maar het was al lang aan het gisten. De gele hesjes hadden het terrein voorbereid. Macron wil het omslagstelsel van de pensioenen onderuit halen en de uitkeringen terugbrengen tot een niveau dat nauwelijks een waardig leven bij pensionering toelaat, tenzij men privé-voorzieningen kon treffen. Het is het gebruikelijke neoliberale liedje: mensen worden steeds ouder, de kosten stijgen, premieverhogingen brengen het concurrentievermogen in gevaar en het omslagstelsel kan de last niet langer alleen dragen. Daarom moeten de Fransen in de toekomst langer werken of particuliere voorzieningen treffen.