On The Fringe over crisis, woningnood en solidariteit

De grote actrice Penélope Cruz, die een van de hoofdrollen speelt, was zelf als producente bij de film betrokken. Ze maakte er een harde aanklacht tegen modern kapitalisme van. De hele film speelt in een jachtig Barcelona van de Eurocrisis, die Spanje een paar jaar geleden bijzonder hard trof. We volgen een paar personen die in die crisis proberen te overleven. Naast Azucena, gespeeld door Cruz, is dat vooral de linkse advocaat Rafa, een geweldige rol van Luis Tosar, en zijn stiefzoon. Die zou eigenlijk op schoolreisje gaan. Maar Rafa was omdat hij nog snel onderweg wat probleemgevallen moest helpen, als gebruikelijk te laat om hem af te zetten op school, en dwingt hem de dag met hem door te brengen. Zo racen we in een aftandse auto door Barcelona van de ene sociale ramp naar de andere. Rafa probeert te helpen wat hij kan, maar werkt tegelijkertijd zijn eigen sociale leven in de prak.

Azucena/Penélope Cruz is een van de duizenden mensen die door de crisis hun huis kwijt dreigt te raken omdat ze de hypotheek niet meer kunnen betalen. De Spaanse wet is dan keihard: je wordt ontruimd en behoudt ook nog de uitstaande schuld. Maar mensen verzetten zich ook, de legendarische beweging PAH (Platform van slachtoffers van hypotheekschuld) organiseert bijeenkomsten en acties om mensen die ontruimd worden bij te staan. Ze verzet zich tot het bittere einde en weigert haar huis te verlaten.

De film laat zien hoe meedogenloos ‘het systeem’ en de huizenmarkt is, maar ook dat er zoiets als solidariteit bestaat. De Argentijnse vriend van Azucena gelooft daar niet in, en we zien dan ook hoe een dergelijke crisis funest uitwerkt op relaties. Net als bij het toeslagenschandaal in Nederland werken de juridische en economische spanningen meteen door op het gezin en ook en op de geborgenheid van kinderen. De film eindigt met harde beelden van de (poging tot?) ontruiming van de woning van Azucena, maar ook van buurtgenoten die het verzet tegen de ontruiming komen steunen.

In het praatprogramma na de film, bij de premiere in Kriterion in Amsterdam, heeft Movies That Matter helaas gekozen voor de typisch Nederlandse benadering ‘gelukkig is het hier beter’. Iemand van de welzijnsinstelling Er Op Af kwam vertellen dat dergelijke ontruimingen als we in de film zagen in Nederland niet of nauwelijks voorkomen, en ging verder (“ik ben de Nederlandse Rafa”) uitleggen hoe we hier in Nederland een systeem hebben om preventief op mensen af te stappen als ze huurschuld hebben. Daardoor is het aantal ontruimingen drastisch gedaald.

Dat is natuurlijk vast heel goed werk, maar zo’n benadering depolitiseert de hele problematiek van woningnood geheel en suggereert dat het in Nederland geen probleem is. Terwijl ondertussen iedereen weet dat de huizenmarkt in deze polder minstens zo onrechtvaardig is als die in Spanje en dat er vooral minder ontruimingen zijn omdat mensen met een laag inkomen niet eens in (koop)woningen terecht komen.

De discussie had ook kunnen gaan over de achtergrond van de Eurocrisis van toen, en hoe de Noordeuropese landen (remember Dijsselbloem, de PvdA-regent die toen voorzitter van de Eurogroep was, die de Spanjaarden uitschold voor dronken siëstaslapers?) daarvan geprofiteerd hebben. Of hoe in Nederland al die mensen die via antikraakcontracten aan woonruimte komen, zichzelf al bij voorbaat ontruimen door het contract dat ze tekenen.

Maar daarvoor zijn misschien nog kansen bij volgende vertoningen. De film draait nog in vele zalen in het land deze maand. Zie het schema hier.