Ga naar de inhoud

Staking bij Franse Lidl na undercover uitzending over arbeidsmisstanden

Een undercover onderzoek van Cash Investigation over misstanden op de werkvloer in distributiecentra en winkels van Lidl Frankrijk maakte veel los. Ruim 3,5 miljoen mensen bekeken de tv-reportage hierover; met algemene verontwaardiging, vele afwijzende commentaren op social media en een staking in het dc van Rousset (nabij Marseille) als gevolg. Dit stookte het debat over slechte arbeidsomstandigheden en de zwakke positie van werknemers flink op tegen de achtergrond van ingrijpende hervormingen van de Franse arbeidswet door de regering Macron.

12 min leestijd

(door Rob Bleijerveld, oorspronkelijk gepubliceerd op supermacht.nl foto: Katchoo bij Flickr protest tegen komst Lidl in Birmingham UK)

Op 26 september bracht het tv-magazine Cash Investigation [1] de meedogenloze wijze aan het licht waarop supermarktketen Lidl Frankrijk en telecombedrijf Free met hun personeel om gaan [2]. Undercover journalisten van het magazine werkten een tijdje in distributiecentra en winkels van Lidl, en in call-centers van Free/Iliad.

Het onderzoek bij Free ging over het toenemend aantal ontslagen op staande voet. Bij Lidl ging het over de slechte behandeling van kassapersoneel in de winkels en van ´operators´ in de distributiecentra. Het was opvallend dat de uitzending van Cash Investigation vooral reacties van kijkers uitlokte over Lidl.

Werknemers bij Lidl krijgen steeds te horen dat hun volledige inzet nodig is om de productie te verhogen zodat de retailer succesvol kan zijn in de wedloop met andere retailers. Maar de keerzijde hiervan… een paar voorbeelden van klachten van personeel.

Klachten op de werkvloer

Het kassapersoneel van Lidl wordt gedwongen taken uit te voeren die niet bij de functie behoren. En het wordt hen soms verboden om naar het toilet te gaan.

In de distributiecentra krijgt het personeel de hele dag door en in snel tempo -via een koptelefoon (´vocaal commandosyteem´)- opdrachten voor het verzamelen en vervoeren van goederen. Er worden dagelijks veel te veel kilos getild, het tempo ligt te hoog en de werkers voelen zich een soort robot [3]. Daarbij worden relatief veel loonwerkers ontslagen wegens ´ongeschiktheid´ en wordt slechts een zeer klein deel van hen later weer aangesteld. Volgens een heftruckchauffeur die al 23 jaar bij Lidl werkt, toont het programma goed het lijden van de operators bij Lidl: ¨De operators krijgen nachtmerries van hun werk. Probeer maar eens 1 dag te werken met dat pick-by-voice systeem, dan voel je je meer object dan mens¨.

Ook rapporteerden de onderzoekers herhaalde bedreiging met geweld bij Lidl, zoals een manager die tegen een bedrijfsleider zegt: ¨Als jouw winkel niet goed op orde is, dan gaat er bloed vloeien. Jij gaat er aan

Algemene verontwaardiging

Onmiddelijk na de uitzending werden honderden reacties gepost op social media. Sommigen plaatsten de kritiek op Lidl tegenover de PR van het bedrijf zelf. Lidl spreekt in zijn PR de klant direct aan en roept het beeld op van een vriendschappelijke relatie. De verbijstering en shock door de uitzending van Cash Investigation zijn daarom des te groter: het wordt gevoeld als een vorm van verraad. Een merkensopecialist denkt dat dit een onuitwisbare indruk achterlaat bij de klanten van Lidl en dat het karen zal duren voordat de relatie weer is hersteld [4].

Onderzoek arbeidsinspectie

De tv-uitzending bracht een afgevaardigde van Macron´s partij LREM er zelfs toe om de minister voor Arbeid te vragen om een onderzoek door de arbeidsinspectie.

Stof tot debat

Ondersteund door een aantal vakbonden [5] begonnen tientallen werknemers van het distributiecentrum van Rousset (zo´n 20 km ten noordoosten van Marseille) na de uitzending met een staking. Ze blokkeerden vrachtwagens en eisten aanpassing van de managementpraktijk, stopzetting van dreigementen en grofheden, en meer invloed in de roosterplanning. Ze eisten ook het ongedaan maken van het ontslag van een collega wegens ernstige wanprestatie. Hij was een kwartier te vroeg opgehouden met zijn werk.

De staking werd op donderdag 28 september weer gestopt, nadat de werkers en vakbonden bepaalde toezeggingen kregen. Het ontslag van de collega werd omgezet in een ´ontslag wegens verstoorde werkrelatie´ [6] en Lidl garandeerde dat het management zich anders zal gaan gedragen.

Omdat het tv-programma veel werknemers aan sprak, maakte het vele tongen los. Op vrijdag werd Fatiha Hiraki, vakbondsbestuurder bij Unsa, door Europe 1 uitgenodigd [7]. Zij krijgt dagelijks brieven, klachten en oproepen van werknemers en na de uitzending van dinsdagavond liep het aantal flink op. Volgens haar herkennen werknemers uit zo´n 90% van de Lidl-winkels zich in de klachten die Cash Investigation naar voren bracht. Ook de klachten die bij Europe 1 binnen kwamen waren afkomstig uit het hele land [8].

Lidl in de verdediging

Op woensdag 27 september bracht de directie van Lidl een persbericht uit. Lidl vindt niet dat het bedrijf economisch succes boven het welzijn van de werkemers stelt, zoals de rapportage van Cash Investigation suggereert: ¨In tegendeel, wij denken dat de verbeterng van de arbeidsomstandigheden van onze werknemers samen gaat met de economische ontwikkeling van de onderneming. We hebben daarom besloten onze deuren te openen voor Cash Investigation en hen zonder voorwaarden vooraf toegang te geven tot onze distributiecentra en winkels. Ook bieden we hen een interview aan van 2 ½ uur met een CEO van Lidl¨.

In het persbericht staat ook dat Lidl al verbeteringen heeft aangebracht door te investeren in materiaal en uitrusting, en in aandacht voor gedrag en houding. Daarnaast wordt er gewerkt aan het verminderen van het gewicht van de collis die getild moeten worden. ¨In de meeste gevallen van ongeschiktheid die wij constateren, gaat het om gezondheidsproblemen en niet-professioneel gedrag,¨ aldus Lidl. De retailer gaf aan dat in de dagen volgend op de 27e september de managers van Lidl klaar staan om met de werknemers te praten over de arbeidsomstandigheden.

Oproep tot demonstratie

Volgens de Unsa-bestuurder is dit zeker niet de eerste keer dat Lidl (of andere Franse retailers als Carrefour en Auchan) beterschap belooft waar het gaat om misstanden op de werkvloer. Dit persbericht overtuigt niet en daarom roept de Unsa de werknemers op om in de omende weken te gaan demonstreren voor het gebouw van de Human Ressources van Lidl in Strasbourg.

Verbreding van het thema

De vakbonden willen het thema verbreden. Zo bevestigt Fatiha Chalal van de vakbond CGT dat het niet alleen gaat om misstanden bij de Lidl. Overbelasting, onderbezetting, het niet vervangen van zieke collega´s …. . bij herhaling zijn dit soort wanpraktijken volgens haar aangekaart bij de grote retailers.

demonstratie 12 sept Montpellier (foto Lily*)

De vakbond CFDT herinnert aan een enquête uit 2016 over de stand van zaken op de werkvloer waaraan 200.000 werknemers uit alle sectoren meededen. Van de ondervraagden vond 51% hun werklast te zwaar, 37% zei al eens ´professionel uitput´ te zijn geweest, van 35 % wordt de gezondheid geschaad door het werk, 34% slaapt slecht door het werk en 25 % gaat naar met grote tegenzin naar het werk [9].

Context: ´le Loi Travail 2´

In augustus stemde het nieuwe Franse parlement in met het voorstel van president Macron om de bestaande arbeidsprincipes (Code du Travail [10]) te hervormen. Hij vindt dat de bestaande regels te weinig soepel zodat het voor ondernemingen te moeilijk is om gemakkelijk mensen aan te trekken. De hervorming die voormalig arbeidsminister El Khomri op 8 augustus 2016 doorvoerde – de Loi Travail – gaat hem niet ver genoeg, ondanks dat dit onder andere het ontslaan van werknemers vergemakkelijkt.

Macron ondertekende op 22 september alvast vijf maatregelen van bestuur die meteen in zullen gaan. De complete set van hervormingsmaatregelen wordt naar verwachting op 22 november door het parlement goedgekuerd en zal begin 2018 ingaan als de Loi Travail 2. Deze wet wordt geacht een aantal van de basisprincipes van de Code du Travail overeind te houden, waaronder het miminumloon (Smic), de werktijd (35 uur per week) en ) en de strijd tegen discriminatie [11].

Verzet tegen nieuwe wet

Zoals te verwachten stuit Macron´s voorgestelde hervorming van de Code du Travail – net als de Loi Travail van Khomri- op hevig verzet van werkenden en vakbonden. Op 12 september begonnen de vakbonden een campagne [12] met demonstraties, blokkades en stakingen. Ze vinden zich buitenspel gezet door Macron, hij bedient volgens hen alleen de belangen van de (grote) ondernemingen.

Zijn maatregelen gaan nog veel verder dan de Loi Travail 1 en zijn een aanval op de arbeidsrechten en ze versterken de bestaande precarisatie. De onderhandelingsmacht van arbeiders en vakbonden wordt drastisch aangetast door voorkeur te geven aan onderhandelingen op het niveau van afzonderlijke bedrijven; maatregelen om de veiligheid op de werkplek te regelen worden geschrapt; het wordt gemakkelijker dan voorheen om mensen te ontslaan. Deze hervormingen zijn in lijn met de in heel Europa gevoerde aanval op arbeidsrechten.

Meer lezen:

* rondom Lidl Frankrijk en de staking
– ¨Suicide à Lidl : les salariés dénoncent trop de pression,¨ Europe 1, 3 juni 2015.
– ¨Des salariés de Lidl en grève pour leurs salaires,¨ Europe 1, 24 maart 2016.
– ¨´Cash investigation´ : Lidl réagit à la polémique dans un communiqué,¨ Europe 1, 28 september 2017.
– ¨Un député LREM demande l’ouverture d’une enquête sur les conditions de travail chez Lidl,¨ Europe 1, 28 september 2017.
– ¨Chez Lidl, les salariés sont “devenus des robots,” Europe 1, 29 september 2017.

* over Lidl dcs op Supermacht
– ¨Protest tegen ontslag Lidl-personeel voor meenemen van onverkoopbare pizza’s,¨ Supermacht, 6 november 2010.
– ¨LIDL kadergroep in Chili: “Tezamen leren we van elkaar” (TIE-Netherlands),¨ Supermacht, 7 november 2013.
– ¨Lidl kaderleden in actie, mede-geïnspireerd door internationale uitwisseling,¨ Supermacht, 19 mei 2014.
– ¨Werknemers Lidl distributiecentrum eisen onderzoek naar ´voice-picking´ en verbetering van arbeidsomstandigheden,¨ Supermacht, 2 november 2014.
– ¨FNV Handel: urgent maatregelen nodig bij Lidl tbv. beter, gezonder en veiliger werk!,¨ Supermacht, 6 juni 2015.
– ¨Acties tegen opjaagbeleid en cao-ontduiking bij Lidl, Ahold Delhaize en Jumbo,¨ Supermacht, 28 december 2016.
– ¨Lidl Zutphen: petitie tegen misstanden op werkvloer,¨ Supermacht, 13 juli 2017.

* over Macron´s Loi Travail 2
– ¨Macron heads for autumn showdown with unions in push to transform labour laws,¨, Guardian, 26 augustus 2017.
– ¨Grève contre la loi travail 2 : la CGT peine à mobiliser dans le Nord Franche-Comté,¨ France Blue, 11 september 2017.
– ¨Manifs en France contre la loi Travail: nouveaux heurts à Paris, au moins 20 blessés,¨ Arc Info, 15 september 2017.
– ¨Loi travail 2… Ordonnances ou pas… ON N’EN VEUT PAS !!!,¨ Sud Solidaires, 16 september 2017.
– ¨Réforme du Code du travail 2017 (réforme Macron),¨ Droit Finances, september 2017.
– ¨Loi travail ; les manifestations ne suffiront pas,¨ Yout Tube. 17 september 2017.
– ¨Réforme loi travail : manifestation de soutien aux routiers à Lorient,¨ France 3, 25 september2017.
– ¨Routiers : grève contre la loi travail,¨ Lutte Ouvrière, 27 september 2017.
– ¨Lorient Loi travail : une “casserolade” contre la réforme du Code du travail,¨ Le Telegramme, 30 september 2017.
– ¨Code du travail. Prochaine rencontre compliquée entre Macron et les syndicats,¨ Ouest France, 30 september 2017.

Noten:
[1] Titel van het programma “Travail, ton univers impitoyable”.
[2] Zie op de site van France 2 en van Dailymotion. Bijschrift France 2: ¨De getallen zijn alarmerend: een kwart van het betaalde personeel gaat werken met een knoop in de maag, meer dan een derde heeft een burn-out doorgemaakt, en 43 % heeft pijn vanwege hun beroep. Achter het succes van bepaalde grote ondernemingen gaan soms verwoestende managementsmethoden schuil. Lidl vormt zich om van hard-discounter naar retailer door het functioneren in zijn winkels en distributiecentra om te gooien. Maar tegen welke prijs? Bij Free werd onderzocht hoe het gaat met het personeel in de call-centra, dat door de CEO Niel wordt aangeduid als ´de arbeiders van de 21e eeuw´¨.
[3] Wellicht speelt de buitenlandse herkomst van Lidl een rol bij de ophef over de wantoestanden. Uit een aantal reacties op social media en in webkranten blijkt echter dat er ook bij Franse retailers misstanden zijn (bijvoorbeeld waar het gaat om de dagelijks te tillen hoeveelheid kilos).
[4] ¨Epinglé dans Cash Investigation, Lidl France se défend,¨ Challenges, 28 september 2017.
[5] CGT, CFDT, UNSA en Sud.
[6] ´Licenciement pour faute grave´ omgezet in ´licenciement pour faute simple´.
[7] ¨Lidl : ´Je pense que 90% des magasins se sont reconnus´ dans Cash investigation,¨ Europe 1, 29 september 2017; en op video Dailymotion.
[8] ¨Chez Lidl, les salariés sont ´devenus des robots´,¨ Europe 1, 29 september 2017 en op video Dailymotion.
[9] Volgens een consultant van een groot buro moeten de resultaten van enquêtes genuanceerd worden verklaard en mag niet alles op één grote hoop worden gegooid. De afgelopen jaren zouden de retailers hebben gezorgd voor ergonomische verbeteringen. Carrefour, Monoprix en anderen hebben gereedschapen ontwikkeld om de arbeidsbelasting te verminderen. Toch geeft hij toe dat hypermarkten met 500 of meer werknemers desondanks meer lijken op fabrieken, ondanks een preciese taakverdeling.
[10] De Code du Travail is een ¨belangrijk document dat alle wetten en teksten omvat en op logische wijze groepeert die betrekking hebben op de rechten en plichten van werknemers en gesalarieerden en op de instituties die te maken hebben met het berijfsleven (veiligheid, gezondheid, etc)¨.
[11] ¨Loi Travail 2 : ce que la réforme Macron va changer pour les salariés,¨ Tout sur mes finances, 28 september 2017.
[12] Zie onder meer Globalinfo.

Bronnen:
– ¨Le Parlement donne son accord définitif à la réforme du code du travail par ordonnances,¨ Le Monde, 2 augustus 2017.
– ¨Code du travail : signées par Macron, les ordonnances seront rapidement une réalité,¨ Les Echos, 22 september 2017.
– ¨Tegen Macron en de Loi Travail XXL! Laten we staken/toeslaan in Frankrijk en Europa!,¨ Globalinfo, 25 sept ember 2017.
– ¨Lidl et Free dans le viseur de ´Cash Investigation´,¨ Europe 1, 26 september 2017.
– ¨Un entrepôt de Lidl dans le sud-est perturbé par une grève,¨ Europe 1, 27 september 2017.
– ¨Bouches-du-Rhône : les salariés de l’entrepôt Lidl mettent fin à leur grève,¨ Europe 1, 28 september 2017.
– ¨Frédéric, employé chez Lidl : ´On est des objets, plus des êtres humains´,” Europe 1, 28 september 2017.
– ¨Fatiha Hiraki : ´Tout est vrai dans ce reportage, les salariés sont sous pression´,¨ Yout Tube, 29 september 2017.
– ¨La semaine où Lidl s’est retrouvé au cœur du scandale,¨ Europe 1, 29 september 2017.
– ¨Lidl : ´Je pense que 90% des magasins se sont reconnus´ dans Cash investigation,¨ Europe 1, 29 september 2017.