Houdt Labour het vol in de komende regering?

(Foto Jason, Flickr CC2.0)

Deze maand liet Labour haar belofte varen om 28 miljard pond per jaar te investeren in CO2-reducerende maatregelen zoals woningisolatie, wind- en zonne-energie en schone staalproductie. Rachel Reeves (Labours schaduwminister van Financiën) en Keir Starmer (leider van de Britse Labourpartij) wijten deze beslissing aan de kosten van overheidsleningen (stijgende rentelasten) en de toestand van de Britse economie. Volgende week zullen we waarschijnlijk zien dat Labour met soortgelijke taal reageert op de voorjaarsbegroting van de regering.

De Labourleiding is er wanhopig op gebrand om Labour te presenteren als economisch verantwoordelijk. Maar als Labour, zoals de huidige peilingen suggereren, de volgende regering van het Verenigd Koninkrijk vormt, wat zal er dan gebeuren als ze worden belemmerd door hun eigen regels voor leningen en schulden? (Neoliberaal begrotingsbeleid zoals in Duitsland). De partij zou er goed aan doen om naar Duitsland te kijken om te zien hoe ze zichzelf in een hoek kunnen duwen als ze aan de macht komen.

In 2021, na 16 jaar conservatief bewind, vormden de sociaaldemocraten (SPD), de Groenen en de liberale Vrije Democratische Partij (FDP) in Duitsland een centrumlinkse coalitieregering onder leiding van kanselier Olaf Scholz. Deze coalitie beloofde een mix van sociale rechtvaardigheid, milieuactie en steun voor de Duitse industrie. Net als de Labourpartij in het Verenigd Koninkrijk beloofden ze ook begrotingsdiscipline – dat wil zeggen beperkingen op overheidsleningen en -uitgaven (de schuldenrem(*3).

We zijn nu drie jaar verder en de Duitse coalitiepartijen, met name de SPD en FDP, zijn aanzienlijk gedaald in de peilingen.(*4) De extreemrechtse Alternative für Deutschland (AfD) is sterk gegroeid en staat nu op 20% in de peilingen. De strenge “begrotingsregels” van Duitsland hebben hier een rol in gespeeld. In 2009 legde de regering van Angela Merkel buitensporig strenge limieten voor leningen en uitgaven (de schuldenrem(*5)) vast in de Duitse grondwet, bedoeld om te voorkomen dat de aflossing van staatsschulden onbetaalbaar zou worden.

De coalitie van Scholz probeerde deze leen- en uitgavenregels te omzeilen door overheidsgeld op te halen via “speciale fondsen” buiten de hoofdbegroting om. Maar in 2024 werden deze geblokkeerd door het constitutionele hof, waardoor coalitiepartijen moesten snijden in de overheidsbudgetten. De FDP-partij blijft pogingen blokkeren om deze begrotingsregels te hervormen of een vermogensbelasting(*6)in te voeren om de overheidsinkomsten te verhogen.

De gevolgen voor de Duitse economie zijn schadelijk. Decennialang heeft de Duitse regering te weinig geïnvesteerd in digitalisering, onderwijs, gezondheidszorg, treinen en klimaat-maatregelen. Dit heeft ertoe geleid dat dagelijkse diensten waar mensen van afhankelijk zijn, eronder hebben geleden. Door deze publieke onderinvestering(*7) is de productiecapaciteit van Duitsland verzwakt. De dingen die een economie sterker maken – onderwijs, gezondheid, mobiliteit en innovatie – zijn verwaarloosd.

Het wordt ook duidelijk dat te weinig publieke en private investeringen (chronische onderinvestering(*8) de Duitse industrie schaden. De Duitse economie is sterk afhankelijk van de export van industrieproducten, vooral naar China en de VS. Maar de export naar China is gedaald en de Chinese regering is van plan om zijn eigen geavanceerde industriële goederen te produceren om meer zelfvoorzienend te worden(*9). Ondertussen investeren de VS enorme hoeveelheden overheidsgeld in hun binnenlandse industrieën. Als de Duitse industrie wereldwijd wil concurreren en toekomstbestendige industrieën zoals hernieuwbare energie, warmtepompen en halfgeleiders wil omarmen, heeft de overheid een andere aanpak van de overheidsfinanciering nodig.

Zelfs de industrie maakt zich hier vandaag sterk voor. 54 Grote Duitse multinationals verklaarden dat het falen om over te stappen op een koolstofarme economie de klimaatcrisis, de energiecrisis en de kosten van levensonderhoud heeft verergerd. Ze riepen de Duitse regering op om Duitslands “economische overleving” veilig te stellen door een koolstofarme economie na te streven en ervoor te zorgen dat huishoudens met lage inkomens worden gesteund.

Op dit moment bevindt de Duitse economie zich in een recessie, openbare diensten brokkelen af, treinen hebben vertraging opgelopen en investeringen in het terugdringen van koolstofuitstoot zijn vertraagd (Dit is voor de Britten dagelijkse realiteit). Dit draagt ertoe bij dat veel Duitse mensen zich onzeker en machteloos voelen en hun regering wantrouwen Studies hebben aangetoond(*10) dat bezuinigingsmaatregelen leiden tot een toenemend politiek wantrouwen, wat bijdraagt aan een grotere steun voor extremistische partijen. Hoewel de groeiende populariteit van de AfD niet alleen kan worden toegeschreven aan het gebrek aan investeringen in essentiële sectoren in de afgelopen tien jaar, bevorderen slecht presterende overheidsdiensten een omgeving waarin extreemrechtse overtuigingen kunnen postvatten. Het lijkt vooral problematisch wanneer progressieve partijen, die “vooruitgang” beloven, arbitraire fiscale limieten invoeren (*11) die de doelen die ze hebben gesteld ondermijnen.

De aanhoudende ‘polycrisis’, gekenmerkt door milieurampen, het conflict in Oekraïne en de hoge kosten van levensonderhoud, zal in Duitsland aanhouden zonder een stimulans voor overheidsinvesteringen. Maar dit vereist een regering die bereid is te verklaren dat fiscale regels politieke keuzes zijn – geen objectieve economische waarheden.

In plaats van haar belofte op te geven om massaal te investeren in de groene industrieën van de toekomst, had de Britse Labourpartij lering moeten trekken uit de ervaring van de centrumlinkse coalitie in Duitsland. Het juiste soort overheidsinvesteringen, met name in groene sectoren zoals hernieuwbare energie, woningisolatie of groene productie, zou de Britse economie een impuls geven, duizenden kwaliteitsbanen creëren en tegelijkertijd een einde maken aan de verslaving van het Verenigd Koninkrijk aan dure fossiele brandstoffen. Als we nu afzien van cruciale groene investeringen, worden de Britten waarschijnlijk armer en onze economie zwakker. In combinatie met de kosten van toekomstige klimaatrampen, zou het weigeren om nu te lenen leiden tot meer onhoudbare schuldniveaus(*12) in de toekomst.

Het afzwakken van klimaatplannen is ook niet populair. Recente opiniepeilingen(*13) wezen uit dat Labour door het klimaatbeleid te laten varen een aanzienlijk aantal kiezers kan verliezen.

Elke politieke partij moet niet alleen de verkiezingen winnen – ze moet ook de levensvatbaarheid van haar politieke project op lange termijn garanderen. Het nakomen van beloften voor een “decennium van nationale vernieuwing(*14)” en “sneller vooruitlopen op het klimaat(*15)”hangt af van de inzet van Labour voor serieuze, verstandige overheidsinvesteringen. Maar op dit moment zijn onze fiscale regels een politiek keurslijf waarin progressieve projecten keer op keer verstrikt raken.

Noten

*1) Er worden in de tweede helft van 2024 parlementsverkiezingen verwacht in Engeland en in de polls leidt Labour met een grote voorsprong op de Conservatieven, de Tories.
*2) Sebastian Mang werkt als senior beleidsadviseur bij het Britse New Economics Foundation (NEF), hij is gespecialiseerd in Europese economische politiek met name begrotingsbeleid. Daarvoor heeft hij bij Greenpeace gewerkt en was beleidsadviseur van een Groen lid van het Europese parlement. Esther Lynch, algemeen secretaris van het ETUC/EVV, maakt veelvuldig gebruik van het onderzoek van Mang en de NEF om haar standpunten ten aanzien van de Europese begrotingsregels te onderbouwen.

3) ^ Het schuldenplafond is een terugkeer naar het idee van het begrotingsevenwicht dat vóór WOII gehanteerd werd in alle kapitalistische landen, het droeg bij om de beurskrach van 1929 om te zetten in de Grote Depressie van de jaren 30. Inflatie en staatsschulden leidden in de jaren 20 en 30 tot een neerwaartse spiraal van snijden in overheidsbudgetten, lonen, consumptie, investeringen, prijzen en importen. Lagere kosten, vooral lonen, zouden de inflatie beteugelen en de export stimuleren. Echter omdat alle overheden hetzelfde beleid toepasten daalden de export. Dit werd beantwoord met de intensivering van het bestaande deflatoire beleid. Dit verscherpte aanzienlijk de neerwaartse spiraal in de wereldeconomie uitmondend in de Grote Depressie van de jaren 30. Zie, J. Devine II. The International Political Economy. D. Deflationary Bias. https://jdevine.lmu.build/depr/d2.html#II

4) Zie https://www.politico.eu/europe-poll-of-polls/germany/

5) Zie voor een nadere uitleg, het artikel van 2 februari op globalinfo

6) Een progressief inkomens-, winst- en vermogensbelastingstelsel met belastingen op financiële transacties lijkt onvermijdelijk, echter dit zal stuitte op aanzienlijk verzet van de renteniersklassen.

7) ^ Het artikel van Hüther in het Duitse tijdschrift Wirtschafsdienst van 2024 toont de decennialange onderinvestering aan en pleit voor een nationaal transformatie- en infrastructuurfonds

8) ^ Onder het transnationale monopoliekapitalisme zijn de zeer grote multinationale ondernemingen in de oligopolistische bedrijfstakken van de investeringsgoederensector niet snel geneigd hun investeringen te verhogen, men bespaart op bestaande kosten (o.a. de lonen). Er is sprake van onderinvestering en onderconsumptie. Op het moment dat de overheidsconsumptie (lonen, sociale zekerheid) en overheidsinvesteringen (infrastructuur, huizen) langdurig toenemen zullen deze ondernemingen gaan investeren en innoveren. Er ontstaan dan kondratieff golven, innovatiegolven en een Kuznets cyclus (bouwcyclus).

9) Zoals in de jaren 30 is er sprake van hegemoniale conflicten tussen de grootmachten leidend tot protectionisme, handelsoorlogen en devaluaties met als gevolg afnemende exporten. Bewapening kan dan als ‘externe markt’ voor de sector van investeringsgoederen fungeren, Zie, J. Devine, idem., https://jdevine.lmu.build/depr/d2.html#II

10) ^ Zie, The political costs of austerity (econstor.eu)

11) ^ In Engeland kennen ze een neoliberaal begrotingsbeleid van begrotingsevenwicht en terugdringen van staatschulden in handen van de kanselier dat niet berekend is op de langdurige economische, gezondheidszorg-, klimaatcrises en ecologische afbraak waarvoor publieke investeringen nodig zijn, zie NEF-studie; Calling time | New Economics Foundation

12) Het bureau voor begrotingsverantwoordelijkheid heeft een aantal scenario’s door gerekend waarbij Als men niet investeert in CO2-reductie de staatsschulden tot onhoudbare niveaus oplopen, Climate-related measures in the Budget and Spending Review – Office for Budget Responsibility (obr.uk)

13) Zie, voor de recente peilingen, Labour can turn apathy into enthusiasm by talking up its popular policies (moreincommon.org.uk)

14) Starmer komt met een plan voor nationale vernieuwing om de langdurige economische, gezondheidszorg-, bouw- en klimaatcrises en de ecologische afbraak te lijf te gaan, bestaande uit 5 missies, Missions – The Labour Party

15) Starmer belooft dat Labour vooruitloopt op de klimaatdoelen door omvangrijke groene investeringsplannen in de infrastructuur, zie, https://www.carbonbrief.org/daily-brief/keir-starmer-promises-labour-would-speed-ahead-with-green-investment-plans/