Corona nuttig voor verandering systeem?

(Door Ralph Altmann, oorspronkelijk, inclusief illustratie verschenen op telepolis/heise.de, met hun toestemming vertaald en gepubliceerd, vertaling globalinfo.nl)

Mijn indruk van de Duitse politiek van de afgelopen jaren valt samen met mijn herinneringen aan de laatste jaren van de DDR (voormalig Oost Duitsland, vert.): stagnatie tot het punt van doodsangst. Degenen die daar geregeerd hebben – op enkele uitzonderingen na “blanke oude mannen” – hebben alle contact met de werkelijkheid verloren. Ze handelen niet meer, ze reageren alleen maar, en dan meestal te laat en vrij hulpeloos.

Terwijl dit in de DDR en andere staten van het socialistische kamp waarschijnlijk te wijten was aan de zelfgeblazen filterbubble en de arrogantie van een ideologie die “historische waarheid” en dus onoverwinnelijkheid per definitie voor zichzelf claimde, lijkt deze hulpeloosheid ten opzichte van sociale verandering mij inherent aan het systeem in de westerse democratieën. Dit is een tekortkoming van parlementaire democratieën – met de nadruk op de parlementaire, niet op de democratie op zich. De partijdemocratie is net als de kapitalistische economie gestructureerd, ze is gebaseerd op concurrentie. Het gaat om macht, invloed, geld voor de eigen elite, niet om het welzijn van het volk, wat het eerste is wat een bevolkingsheerschappij (democratie) voor ogen heeft.

Dans op de Titanic

We varen al jaren met de Titanic. Een vleugje luxe waait zelfs af en toe over naar de lagere dekken, en de band speelt toch voor iedereen. De taak van onze kapitein* zou moeten zijn om ijsbergen met een vooruitziende blik te vermijden. Maar niemand bedankt hem daarvoor, want in het beste geval merkt niemand het. De “democratisch” gekozen kapitein die verkozen werd boven een of meer tegenkandidaten, maar die ook weer kan worden weggestemd, zou in de verleiding kunnen komen het ongeluk te accepteren om zich vervolgens als redder te onderscheiden. Moeilijk voor te stellen?

Als machts- en carrièredrang niet genoeg motieven zijn voor zo’n misdrijf, kijk dan eens naar de eigendomsverhoudingen van het schip. Het mag dan misschien slooprijp zijn, maar het is zwaar verzekerd, dus een dodenschip? Het is waar dat de eigenaren ook aan boord zijn, maar dat maakt niet uit als er alleen reddingsboten zijn voor de passagiers op het bovendek.

Het lijkt mij dat de politiek en de politici al vele jaren volgens dit principe van de welkome ramp werken: Ze voorkomen mogelijke ongelukken (bijv. terroristische aanslagen) niet, maar ze wachten ze besluiteloos af of – als men min of meer plausibele “samenzweringstheorieën” mag geloven – bevorderen ze zelfs door weg te kijken of door middel van geheime ondersteuning.

Hoe absurd en ineffectief onze partijdemocratie is opgebouwd, blijkt uit de volgende overweging:

Er is niets erger voor een politieke partij dan een slimme, vooruitziende, eerlijke, overtuigende, energieke en toch sympathieke politicus die visie heeft en de massa kan inspireren – maar die in een concurrerende partij zit. Hij moet met alle middelen worden vernietigd, zo nodig met valse beschuldigingen en laster.

Belangrijke en redelijke moties krijgen geen meerderheid in het parlement alleen omdat ze van de “verkeerde” partij komen – bijvoorbeeld van links. Deze kiezersverachtende partijconcurrentie heeft in Thüringen onlangs zijn verwerpelijke hoogtepunt bereikt. Er is een equivalent in de zakenwereld: gevaarlijk goede producten van concurrenten worden geblokkeerd en belasterd, zie Huawei en Nord Stream.

Failliet van de (partij)democratie

Terwijl een “redelijke” regering met een vooruitziende blik handelt om een dreigende ramp af te wenden, heeft onze regering natuurlijk de ramp die zich al heeft voorgedaan nodig om überhaupt te kunnen handelen. Dan gedraagt ze zich natuurlijk net zo autoritair – alleen wat later – als bijvoorbeeld de “autoritaire” regimes in Azië. Rede is altijd autoritair. (Helaas is het omgekeerde niet waar: autoritaire regimes handelen geenszins altijd rationeel).

Toen in februari de strijd tegen het virus in het verre China met drastische maatregelen werd gevoerd, verklaarde een aantal politici en commentatoren dat zoiets “in een democratie” niet mogelijk zou zijn. Ze hadden hun les snel geleerd. Maar wat ze misschien tot vandaag niet hebben begrepen is dat ze daarmee ook de zeer geprezen democratie failliet verklaard. hadden Want wat is de beste democratie als ze niet in staat is om minstens zo goed met een noodsituatie om te gaan als een autoritair regime?

Toen het systeemfalen overduidelijk werd, haastten de media van Wall Street Online tot Bild zich om bijna bang te beweren dat het kapitalisme geen schuld had aan de pandemie. Natuurlijk niet. De schuld ligt bij ons. Wij allemaal.

Nu wordt zichtbaar wat altijd al in het hart van de kapitalistische ideologie heeft gesluimerd: “De hel, dat zijn de anderen.” (Sartre) Vroeger waren we alleen maar concurrenten voor banen of winst, nu zijn we allemaal bedreigd omdat we potentiële dragers van het virus zijn. Drastische straffen bedreigen ons als we de regels van afstand en uitgaan negeren, en de grote jongens die de wereld ruïneren roepen ons kleine zondaars en Super-Spreader op om toch ons steentje bij te dragen om de wereld te redden: afval scheiden en mondkapjes knutselen.

Aan de andere kant dromen niet alleen linksen van het einde van het kapitalisme, althans van het neoliberalisme. Voor een deel getuigt dit van grenzeloze, maar ook gevaarlijke naïviteit, als de totale economische ineenstorting en de daaruit voortvloeiende miljoenen slachtoffers de prijs zou moeten zijn. Maar een crisis biedt natuurlijk ook kansen, het is misschien wel de enige kans op een revolutionaire veranderingen.

Voor FDP-directeur Marco Buschmann hangt de “revolutie van de middenklasse” al in de lucht. Duitsland heeft 90 jaar geleden meegemaakt in welke richting zo’n “revolutie” van een gefrustreerde middenklasse meestal gaat. Naar rechts.

Helaas is dit gevaar veel reëler dan de kans op een systeemomslag, zoals we die in 1989 hebben meegemaakt. De politieke structuren lijken evenzeer vastgeroest, maar de economische machten die erachter zitten, de banken en de grote ondernemingen, zijn vandaag de dag, in tegenstelling tot toen in de DDR, springlevend. Ze kunnen het productieverlies van enkele maanden vanuit hun magazijnen gemakkelijk aanvullen, net zoals ze in 1990 de schappen in de warenhuizen in heel Oost-Duitsland konden vullen met westerse goederen. En eventuele financiële verliezen worden betaald door de staat – de belastingbetalers. De middenklasse zal bloeden, maar er zijn al winnaars die miljarden aan de crisis hebben verdiend.

Ook al wordt de partijdemocratie misschien gekneed naar de kapitalistische concurrentie, dit betekent niet dat het kapitalisme echt behoefte heeft aan democratie. Dit blijkt niet alleen uit 1933, maar ook uit de meerderheid van de dictatoriale kapitalistische regimes in de wereld. Democratie is geen vanzelfsprekendheid, maar een luxe die alleen de rijkste landen zich kunnen veroorloven. Wat betekent: in geval van twijfel is het niet het kapitalisme dat het slachtoffer wordt van de komende economische crisis, maar de democratie. En eigenlijk zitten we al heel lang in het midden van deze ontwikkeling.

Welkome rampen

Eenmaal eerder, op 11 september 2001, was het een “ongeluk”, een zogenaamd totaal onverwachte ramp die van buitenaf kwam en die angst en terreur verspreidde en het mogelijk maakte om antiterroristische wetten door te zetten, vergeldingsmaatregelen en dronemoorden te bevelen, en uiteindelijk oorlogen te beginnen, alles bijna zonder dat het werd betwist. De terroristische aanslagen waren echt en verschrikkelijk, maar slechts speldenprikken in vergelijking met de terreur die de VS en hun bondgenoten als vergelding op hun vermeende aanhangers wierpen. In eigen land dient de terroristische dreiging nog steeds als rechtvaardiging voor het bewaren van gegevens, afluisteren en videobewaking. Nu komen er nog contact- en exitrestricties en eventueel personentracking bij.

Er wordt gezegd dat al deze beperkingen zullen worden opgeheven wanneer het gevaar voorbij is. Ik twijfel er niet aan dat dergelijke beweringen vaak oprecht zijn. Maar wanneer komt het volgende virus? Zou het kunnen dat het virusgevaar net zo (nee, nog sterker!) een permanente dreiging wordt als de permanent opgeroepen terreurdreiging na 9/11? Er wordt gespeculeerd dat het Coronavirus door de mens is gemaakt. Dit is waarschijnlijk verkeerd, maar de basismogelijkheid om virussen op maat te maken en ze te gebruiken als wapens komt steeds dichterbij naarmate de genetische manipulatie verder ontwikkeld wordt- als die niet al bestaat.

Directe Democratie

Een samenleving die eerst met net terreur-angst-virus werd besmet en nu met het corona-angst-virus wordt geïnfecteerd, moet haar democratische verworvenheden bijzonder goed beschermen. Deze taak is in zeer slechte handen bij de concurrerende partijen van de parlementaire, “representatieve” democratie, die vooral geïnteresseerd zijn in het benutten van de angst om de eigen macht te vergroten.

Hun falen op het gebied van coronapreventie, en nog meer op het gebied van klimaatpreventie, zou reden genoeg moeten zijn om ze te vervangen door directe democratie. De kans hierop kwam (in Duitsland, vert.) twee keer, in 1948, toen de grondwet werd aangenomen, en in 1990, toen door de eenwording een nieuwe gemeenschappelijke grondwet mogelijk was en eigenlijk verplicht was. Beide keren werd deze kans gemist.

De privatiseringen en bezuinigingsmaatregelen bij de ziekenhuizen en de zorg, in het onderwijs en bij opleidingen, zouden zeker geen meerderheid hebben gevonden als de bevolking was geraadpleegd. We zouden vandaag beter voorbereid zijn op een pandemie. De mensen zijn vaak wijzer dan hun vertegenwoordigers, althans zo lang ze niet opzettelijk worden bedrogen en misleid.

De Corona-crisis zal het kapitalistische economische systeem niet afschaffen, maar juist helpen om het naar het volgende niveau van kapitaalconcentratie en productie-efficiëntie te brengen ten koste van de middenklasse en de arbeiders. Maar het kan een kans bieden om het politieke systeem te veranderen ten gunste van een betere participatie van de zwaarst getroffenen, waardoor de sociale gevolgen worden verzacht. Zoals ik al zei, is het de taak van de kapitein om de ijsbergen te vermijden. Maar wij willen bepalen waar de reis naar toe gaat. (Ralph Altmann)

(Onder het oorspronkelijk Duitse artikel wordt uitgebreid gedebatteerd over het stuk)