Ga naar de inhoud

Twee onthutsende films over kinderen zonder papieren

De kinderfilm Totem, die nu in de bioscoop draait vertoont opvallende overeenkomsten met de ‘grotemensenfilm’ Tori en Lokita. Beide hebben het lot van Afrikaanse kinderen centraal die zonder papieren in het koude Europa moeten zien te overleven.

6 min leestijd

(Door de redactie film en vermaak)

Tori en Lokita is als film misschien wel voorspelbaarder dan de kinderfilm Totem. Dat zal de makers van de film, de Belgische gebroeders Jean-Pierre en Luc Dardenne waarschijnlijk een zorg zijn. Ze hebben van herhaling en voorspelbaarheid een vreemd soort eigen stijl gemaakt. Eerder werd dat bij globalinfo met hun vorige film Deux Jours, Une Nuit ook al geconstateerd. (Nog eerder maakten de broers de film La Promesse over dezelfde problematiek)

torilokitaOok nu weer zie je bepaalde handelingen voortdurend herhaald worden, als om te illustreren welke tredmolen er aan het werk gaat als de hoofdpersonen zich moeten laten uitbuiten. En dat is het lot van mensen die bewust alle rechten ontnomen worden. Dat laat de film knalhard zien. Het is eigenlijk een lange klap in je gezicht. Het onspectaculaire van de film zorgt ervoor dat je goed op de details let waar het leven van de twee hoofdpersonen uit bestaat. Voortdurend improviseren en op scherp staan om niet nog meer te verliezen. Het zijn twee kinderen, en in de loop van de film worden het veel te jonge volwassenen, maar die af en toe weer terugvallen in echte kinderdingen.

De twee kinderen – Lokita is al ouder en wordt ook gedwongen tot verrichten van seksuele handelingen zijn geen familie maar hebben samen de reis gemaakt en zijn sindsdien onafschedelijk en proberen de immigratiedinest wijs te maken dat ze familie zijn. Dat lukt niet en het systeem is onvermijdelijk; Tori mag blijven, maar Lokita niet. Ze moet daarom op zoek naar iemand die valse papieren kan leveren en levert zich uit aan genadeloze profiteurs.

Er kwam kritiek op de film, naast een staande ovatie op Cannes, omdat het verhaal te plat zou zijn, en er te weinig ontwikkeling is. De film is echter – voor wie zich in de hoofdpersonen inleeft – een lange thriller. Elke keer als het jongetje Tori op zijn fietsje springt om weer eens inderhaast een boodschap te doen, verwacht je dat het verkeerd afloopt… U krijgt hier geen spoiler te lezen, maar wie het werk van Dardenne kent weet dat ze geen happy end bedenken om het publiek opgelucht naar huis te laten gaan dat het allemaal-zo-erg-niet-is.

{youtube}3N4gdhpObOg{/youtube}

Totem gaat over precies hetzelfde thema, maar is een kinderfilm (alle leeftijden) en daarom is de kans op een vrolijker einde groter. Eigenlijk eindigt de film – sorry voor de spoiler – half happy, want na een spannend en dromerig achtervolgingsavontuur komt de klas van de 11-jarige Ama in actie, waardoor de uitzetting van het gezin verhinderd wordt en de IND opnieuw moet gaan oordelen over de status. Dat kan dus altijd nog weer verkeerd aflopen…

Maar dat gebeurt pas nadat Ama, die toevallig net niet thuis is als de politie een inval in haar woning doet en haar moeder en broertje afvoert, er vandoor gaat en zich schuil houdt en weigert om naar de politie te gaan. Ze zwerft de hele film door een regenachtig en donker Rotterdam op zoek naar haar vader, die ook ontkomen was. Op haar zwerftocht wordt ze geholpen door een reusachtig stekelvarken dat ineens opduikt en, zoals een zwerver haar uitlegt, haar ‘totemdier’ is. Iedereen heeft er een als je er in gelooft. Zelf heeft hij een zwaluw die hem altijd vergezelt.

De surrealistische elementen maken de film iets luchtiger, bij een keiharde en soms zeer realistisch in beeld gebrachte werkelijkheid. De politie krijgt geen goeie rol, met name niet als ze in ME-uitrusting met honden op jacht gaan naar het meisje. Een van de politie-agenten is de moeder van Ama’s beste vriend en klasgenoot, maar doet even hard mee met het uitzetten en opjagen. Pas als haar zoontje dat niet meer pikt, haar uitscheldt en wegloopt, stort ze in en besluit ze om de regels aan haar laars te lappen en de migranten te gaan helpen. Eerder had haar man haar trouwens ook al verkondigd dat ze verkeerd bezig is, en net zo’n ‘gelukszoeker’ is als de migranten die ze daarvoor uitscheldt. Zo worden er meer wijze lessen in de film uitgedeeld, over waar je thuis hoort en dat je best meerdere plekken kunt hebben die je als thuis beschouwt. En over het belang van onspectaculaire solidariteit, zoals mensen een dak boven hun hoofd aanbieden, en niet verlinken aan de politie of de IND.

{youtube}IBiGDvheZMw{/youtube}

*) Op de pont richting de bioscoop achter het Amsterdamse Centraal Station stonden we naast een keurig ouder en zeer blond stel waarvan de dame een verwarde boodschap achterop haar regenjas had staan, en de keurige meneer een opgevouwen paraplu van Forum voor Dysenterie meetorste. Na ze een tijdje genegeerd te hebben, konden we toch niet laten om duidelijk te maken wat we van ze vonden. Het leverde een even korte als absurde uitwisseling van woorden op. Wijzend op de paraplu: “Oh jullie zijn zeker tegen dat zootje?” Ze bleken van de Dam afkomstig te zijn waar ze hadden gedemonstreerd voor … geen idee eigenlijk.

– “Hebben jullie nou gedemonstreerd voor die reptielengozer? Die roept dat de wereld wordt geregeerd door reptielen? “

– “Ja als hij dat vindt mag hij dat toch zeggen?!

– “Maar jullie vinden hem dus wel tof, met zijn antisemitische gebral?“

– “Ja meneer wij zijn voor vrijheid van meningsuiting”.

– “Vrijheid van meningsuiting?! Die partij van jou (wijzend naar zijn paraplu) wil tribunalen en kampen gaan inrichten.”

– “Dan moeten ze maar niet aan de lopende band mensen opsluiten waar ze het niet mee eens zijn”.

– “Mensen opsluiten? Dat gebeurt de hele tijd, illegalen worden opgesloten omdat ze geen papieren hebben, en dat vinden jullie dan prima, dan doe je niets”.

– “Illegalen lopen juist overal vrij rond, die worden helemaal niet opgesloten”.

– “Nee dat dacht ik al dat jullie dat denken, je hebt geen flauw idee wat er zich in dit land afspeelt, of het kan je niets schelen”.

Toen was de pont gelukkig aan de overkant en konden we hen na nog wat verwensingen achter laten. Je vraagt je af of dat soort mensen anders zou gaan denken als ze zo’n film zouden zien. Waarschijnlijk sluiten ze ook daarvoor hun ogen, of zetten die weg bij het hokje ‘propaganda van het WEF voor omvolking’ als ze er per ongeluk op zouden stuiten, waarna ze door kunnen zappen. Maar niet iedereen kan altijd ongevoelig voor alles blijven. En hun kinderen, die zien het misschien wel en groeien minder giftig op. Films als Totem en Tori en Lokita maken de wereld juist dragelijker door te laten zien hoe ondragelijk die is geworden.