Roubini ziet weer dreigende witte zwanen opdoemen
De econoom Noel Roubini heeft onlangs in The Guardian een alarmerend verhaal geschreven met de voorspelling dat er dit jaar zware economische turbulentie te verwachten is, op wereldschaal. Als Noel Roubini spreekt, wordt er ook op wereldschaal geluisterd. Hij was aan de vooravond van de crisis van 2007/8 een van degenen geweest die daar luid voor had gewaarschuwd.
(Door Kees Hudig, globalinfo.nl dat dol is op donateurs)
(Het stuk van Roubini in The Guardian is hier te vinden)
Nadat de crisis in 2007 begon en in 2008 met de val van de bank Lehman Brothers definitief losbarstte, schreef Roubini het boek Crisis Economics waarin hij zijn theorie van de Witte Zwanen uiteenzette. Dat was een weerlegging van de toen spraakmakende theorie van Nassim Nicholas Taleb dat een crisis van de kapitalistische economie een onverwachte gebeurtenis is, zoals een tornado die ineens verwoestend toeslaat. Roubini stelde dat het juist om te verwachten en voorspelbare fenomenen gaat, zoals de jaarlijks terugkerende wervelstormen en typhonen. Maar anders dan de marxistische economen, die ook een inherente destabiliserende cyclus in het kapitalisme ontwaren, denkt Roubini dat de ‘witte zwanen’ voortkomen uit ingebouwde zwakheden van het systeem en fout beleid (“they are the predictable result of builtup economic and financial vulnerabilities and policy mistakes”).
Volgens Roubini is er inmiddels weer een aantal dreigende Witte Zwanen in zicht gekomen. Elk daarvan heeft het vermogen om voor grondige ontregelingen te zorgen die te vergelijken zijn met wat er in 2008 gebeurde (“Any of them could trigger severe economic, financial, political and geopoliticaldisturbances unlike anything since the 2008 crisis”). Dit komt dan naast de ‘gebruikelijke’ omslag in de kapitalistische economie, als een periode van groei en bloei omslaat in ‘crash and bust’, oftewel het ‘Minsky Moment’.
Oorlog met concurrenten
Allereerst wijst Roubini op het feit dat de grootste economie van de wereld, de VS voor cowboy aan het spelen is en de economische oorlog voert met vier ‘revisionistische mogendheden’ die onderling banden hebben; China, Rusland, Iran en Noord-Korea. Naast de economische confrontaties tussen die vier en de VS, wordt er in toenemende mate ook militair gedreigd – en in het geval van Iran ook al daadwerkelijk toegeslagen en worden over en weer aanvallen van cyberwarfare uitgevoerd. Als vooral dat laatste slagveld vol op het gas gaat, voorziet Roubini grote ontregeling met vergaande economische gevolgen.
Het onstabiele politieke klimaat in de VS, met de verkiezingen in aantocht waarbij delen van de stemgerechtigde bevolking ontvankelijk is voor allerhande complotverhalen via sociale media, kan door buitenlandse mogendheden gebruikt worden om de boel verder te ontregelen.
China’s economische macht
Daarnaast heeft China een positie dat ze, mocht ze zich echt existentieel bedreigd voelen, economische middelen uit de kast kan trekken die de VS grote schade kunnen toebrengen. En China voelt zich al bedreigd door militair machtsvertoon van de VS aan de grenzen, maar ook door de verschillende epidemieën die het land plagen. Naast het nu zich ontwikkelende Covid-19 of corona-virus, hebben daar al eerder de varkenspest en vogelgriep toegeslagen en de prijs die China betaalt om die te beteugelen is enorm. Daar komt nog de onrust bij in Hong Kong en Taiwan, en binnenlandse commotie die vergroot wordt bij achteruitgang van de economie. Naar verluidt, volgens Roubini, geloven steeds meer politici in Beijing dat het allemaal geen toeval is en dat zou de beslissing om terug te gaan slaan kunnen versnellen. Wat cyberwarfare betreft zijn de politieke en economische structuren in de VS zeer kwetsbaar. Europese Centrale Bank-directeur Christine Lagarde heeft onlangs al gewaarschuwd voor dergelijke risico’s, bijvoorbeeld op het interbancaire transactieplatform SWIFT en berekende dat die voor de Europese economie een schadepost van wel 645 miljard dollar zou betekenen.
Dumpen van staatsobligaties
Volgens Roubini zijn de recente overeenkomsten tussen de VS en China maar wat pleistertjes die geen structurele verbetering hebben gebracht en kunnen we verwachten dat de oorlog tussen de VS en China komend jaar zich ontwikkelt van een ‘koude oorlog naar een bijna hete’. Als dat escaleert kan China kiezen voor zijn economische atoombom: het dumpen van de Amerikaanse staatsobligaties waarin China een groot deel van zijn opgepotte reserves belegd heeft. Dat zou natuurlijk ook nadelig zijn voor China zelf, omdat daardoor de koers van zijn munt sterk zal stijgen. Dat zou de Chinese export sterk doen dalen. Maar het is vooral desastreus voor de VS en er zijn tekenen dat China (en Rusland) de laatste tijd al druk bezig zijn om zich te wapenen tegen dergelijke effecten door andere beleggingen te kiezen, met name goud. Dat zou verklaren waarom de goudprijs in een jaar tijd met dertig procent is gestegen.
Roubini weet ook wel dat de VS zelf ondertussen niet stil zit en druk bezig is met eigen cyberwarfare jegens de vier door Roubini opgevoerde landen: US cyber-attacks against the four rivals will continue to intensify this year, raising the risk of the first-ever cyber world war and massive economic, financial and political disorder.
Klimaat-zwanen
Daarnaast, stelt Roubini, hebben we te maken met de financiële (en andere) gevolgen van een ontregeld klimaat. Dat is geen dreiging in de verre of nabije toekomst, maar is al lang gaande, zoals we kunnen merken door de snel opeenvolgende gevallen van extreme weersomstandigheden. Hij gaat daar niet verder op in, maar wijst op andere geologische dreigingen zoals rare verschuivingen van de magnetische polen en sterk toegenomen onderzeese vulkanische activiteiten. Die kunnen, net als de ineenstorting van grote delen van ijskap, economische ‘tipping points’ doen bereiken waarna de economie ernstig beschadigd raakt.
Deze opsomming, besluit Roubini, is verre van volledig maar geeft een aantal zaken aan die we in 2020 naar alle waarschijnlijkheid kunnen verwachten. Ondertussen is er op financiële markten niets van enige dreiging te merken. Die zitten dergelijke risico’s heerlijk te negeren, in de overtuiging dat er een kalm en zelfs gelukkig jaar wacht voor de belangrijkste economieën en de mondiale markten. Over een jaar zullen we de balans opmaken en zien wie er gelijk had, als we dan nog een functionerend internet hebben natuurlijk…