Podcast Hollanditis: Radicale arbeid(er)sstrijd
In de serie podcasts over de turbulente geschiedenis van sociale bewegingen in de polder, zijn we aanbeland bij (episode # 16!) radicale arbeidsstrijd.
In de serie podcasts over de turbulente geschiedenis van sociale bewegingen in de polder, zijn we aanbeland bij (episode # 16!) radicale arbeidsstrijd.
We begonnen precies een jaar geleden (trailer) met een eerste verhaal over de vredesbeweging en anti-militarisme. Vanwege de aanval op Oekraine die toen hevig tierde. En die helaas nog steeds voortduurt.
We hadden destijds voorgenomen om elke maand een nieuwe podcast uit te brengen en zijn daarin aardig gelukt. Veel thema’s die we bedachten om uit te graven bleken niet te passen in een uitzending en kregen er dan twee of soms zelfs drie.
We waren, en zijn nog steeds, twee radicale huisvaders. Onze benadering is tamelijk low budget. We kunnen dus niet het land doorreizen om interviews te doen of zo, maar behandelen een thema door er na een grodig voorgesprek en onderzoek in de zelfgemaakte studio met elkaar over te babbelen. Het is een work in progress. Zo gingen we dus van vredesbeweging en anti-militarisme (deel 2 hier) naar De Boeren en Links (dat binnenkort nog een vervolg krijgt). Om verder te gaan met de thema’s globaliseringsbeweging (deel 1, deel 2 en deel 3) en transport en vervoer.
Ook deden we voor het eerst een live interview over de oorlog in Oekraine. Daarna gingen we naarstig verder met de anti-apartheidsbeweging en de kraakbeweging (deel 1, deel 2, deel 3). Ook deden we drie delen internationale solidariteit (met Latijns Amerika) (deel 1, deel 2 en deel 3). U kunt het allemaal bij elkaar vinden op de website van de podcast. En daar vind je ook de bij de uitzending horende beschrijving en shownotes, waar we ook best aandacht aan besteden. Je vindt er links naar zaken die in de podcast opgevoerd worden.
Maar nu hebben we ons dus op de arbeidsstrijd geworpen. Ook dat gaat weer twee delen opleveren, waarvan het eerste deel net aan is gezet.
De shownotes van die aflevering:
Dat is nogal een thema, want uiteindelijk heeft alles zo’n beetje met arbeid te maken.
We beginnen ons verhaal dan ook in de middeleeuwen als er nog geen echte industrie is. Maar natuurlijk al wel gewerkt wordt, al was het waarschijnlijk minder dan nu. Gemiddeld, per dag, bedoelen we dan. Wat er sindsdien niet veranderd is, is dat je mensen hebt die rijk worden door anderen voor hen te laten werken. En als je in een loon-economie leeft, ben je wel gedwongen om je arbeidskracht te verkopen, om te overleven. Alhoewel; je kunt het natuurlijk ook terugpakken/stelen. De vraag is of dat op zijn beurt niet ook weer werken is. (We schreven er ooit een boek over, helaas alleen in het Duits verkrijgbaar)
Er zijn ook altijd mensen en groepen geweest die zich tegen hun uitbuiting geweerd hebben. Ook in de Middeleeuwen. Ook in de Lage landen.
Grote boerenopstanden kennen we vooral uit de geschiedenis in Duitsland en Frankrijk. Engeland ook, overal eigenlijk. We moeten een nieuw boek raadplegen om te horen of die er ook hier waren. De uitslag volgt.
Maar toen begonnen, rond 1850, de eerste anarchisten en communisten te bedenken dat de rijke stinkers het probleem waren en dat er revolutie moest komen. In Nederland leidde dat tot de oprichting van de Sociaal Democratische Bond en het Nationaal Arbeids Secretariaat (NAS). In het kielzog van de Eerste Internationale. Nationaal Arbeids Secretariaat.
Wie precies wil weten hoe de Nederlandse relschoppers zich organiseerden – of juist niet – kan terecht bij het boek van Jacques Giele met de titel de 1e Internationale
Over de eerste radicale arbeidsorganisaties in Amsterdam heeft historicus Dennis Bos zijn Waarachtige Volksvrienden
(Pas op vrijdagavond 15 september, nadat het weer was omgeslagen en de regen inzette, keerde de rust terug. De schade was enorm: vele honderden ruiten waren gesneuveld, meer dan honderd Amsterdammers waren opgepakt en tientallen gewonden, zonder uitzondering slachtoffers van het overheidsoptreden, lagen in de gasthuizen) We hebben het dan over het jaar 1876 en het kermisoproer…
Natuurlijk kunnen we ook terecht bij Kapitaal en Arbeid in Nederland van communiste en partij-oprichtster Henriette Roland Holst.
En voor het geval u al dit moois niet meer antiquarisch kunt vinden, of uit de boekenkast van kameraden mag lenen (en altijd weer teruggeven, nondeju!), hebben we natuurlijk het IISG.
Maar met zevenmijlslaarzen gaan we dan verder door de geschiedenis. Het anarcho-syndicalisme ontstaat in Frankrijk en vindt ook zijn vertakkingen in Nederland (met het Nederlands Syndicalistische Vakverbond (NSV) met wel 20.000 leden). Terwijl de sociaaldemocraten die de anarchistische arbeiders te wild vinden, hun NVV gaan oprichten (voorlopers daarvan zijn de diamantbewerkers). Maar de arbeiders in Amsterdam waren niet erg overtuigd van nut en noodzaak van het reformisme.
Ook het enthousiasme over de communistische stroming blijkt beperkt houdbaar. Marx was welgeteld een keer in Nederland, bij de vergadering in Den Haag voor de oprichting van de 1e Internationale. Hij hield toen ook een bijeenkomst in Dalrust in Amsterdam, waar niet veel animo voor was
Hoogtepunt voor de communisten kwam na de Russische revolutie en we gaan dan ook in op de aanvankelijke steun daaraan van de kant van de anarcho-communisten, waaronder Emma Goldman. Na Kronstadt (1921) is de relatie echter goed voorbij.
In Nederland zijn radicale arbeidersbewegingen in toenemende mate gekeerd tegen hiërarchische organisaties, waaronder vakbonden. Lees daarover bijvoorbeeld het verbluffende boek van Harmen van Houten over de veenarbeiders in Drenthe.
En dan waren er ook de bewegingen die tégen arbeid waren, of vonden dat je je zo min mogelijk moest laten uitbuiten. De Moker en de Alarmgroepen. En Pieter Kooyman met zijn ‘Neem en Eet’.
Of de SAJO waar Anton Constandse ooit begon.
Maar dat waren toch uiteindelijk niet zo grote bewegingen (meer). De sociaaldemocratische NVV werd uiteindelijk toch een stuk groter, en daar eindigen we het eerste deel mee, met het voorbeeld van de eerste vrouwelijke vakbondsbestuurster, Alida de Jong, die weigerde om haar naaisters in de steek te laten en door de nazi’s afgemaakt werd in concentratiekamp Sobibor. De tweede wereldoorlog maakte een eind aan veel arbeidersbewegingen.
Ons tweede deel begint met de deels nieuwe bewegingen die daarna ontstaan.
Meer links hieronder.
Links
- Anarchistisch Kampeerterrein Appelscha – Camping Tot Vrijheidsbezinning
- Alarm en de SAJO enzo door Hans Ramaer – Alarm en de SAJO enzo door Hans Ramaer
- CONSTANDSE, Anton Levien | BWSA – Anton Constandse
- KOOIJMAN, Pieter Adrianus | BWSA – Pieter Kooijman
- Kelderuitgeverij – De Moker bij Kelder
- Herinneringen van een veenarbeider – Het Spoor Terug – VPRO – Harmen van Houten bij Het Spoor Terug, VPRO radio
- De begrafenis van Kropotkin in 1921 – De begrafenis van Kropotkin in 1921
- Kropotkin en de eerste wereldoorlog – Kropotkin en de eerste wereldoorlog