Over literatuur over neoliberalisme in boekhandel de Rooie Rat
Onder de titel Het Neoliberale Mysterie vond op 11 december 2014 een bijeenkomst plaats in boekhandel de Rooie Rat in Utrecht. Daar werden enkele boeken belicht die proberen te doorgronden wat neoliberalisme nu precies is. Achterliggende vraag was waarom een fenomeen dat ons leven zo ingrijpend omploegt, zo moeilijk te doorgronden lijkt.
Er is inmiddels een aardige bibliotheek verschenen aan boeken over neoliberalisme. Veel van die boeken zijn voor leken moeilijk te behappen omdat ze in economisch jargon blijven hangen, of alleen details behandelen.
Twee boeken die het afgelopen jaar hoge ogen hebben gegooid, en die op de avond werden gepresenteerd, waren The New Way of the World van de Franse schrijvers Dardot en Laval en Never Let a Serious Crisis Go To Waste van Philip Mirowski. Ook Jamie Peck’s Constructions of Neoliberal Reason kwam kort aan bod.
Rijer Hendrikse, geograaf aan de UvA in Amsterdam, gaf een overzicht van de inhoud van The New Way. Hij deed dit aan de hand van een serie citaten uit het boek, die door de spreker werden becommentarieerd. Zie de powerpointpresentatie hier: New Way
Hendrikse voerde ons langs een aantal van de belangrijkste economische denkers die een rol hebben gespeeld bij het ontwikkelen van het neoliberale gedachte-complex. In den beginne waren daar aartsconservatieve wetenschappers als Spencer en Lippmann. Daarbij werd onderscheid gemaakt tussen de – veelal Duitse – economen die onder de noemer Ordo-Liberalisme vallen (genoemd naar een invloedrijk economisch tijdschrift) en de ‘echte’ neoliberalen.
Een omslag werd gecreëerd door de Oostenrijkse school (Hayek, cs) en toen Milton Friedman en zijn Chicago Boys het gingen instrumentaliseren en politici als Margaret Thatcher en Ronald Reagan er de weg voor vrijmaakten, was de beer pas goed los. Interessant aan The New Way is dat het uitgebreid ingaat op de analyses die de Franse filosoof Michel Foucault van het opkomende neoliberalsme maakte. Hij introduceerde het begrip biopolitiek om aan te geven dat er beleid gemaakt werd dat alle gebieden van het menselijk leven probeerde te reguleren.
Rooie Rat-medewerker Jacob Zonneberg behandelde vervolgens de pil van Philip Mirowski, Never Let a Serious Crisis Go To Waste. Zie zijn powerpointpresentatie hier: Mirowsky
Mirowski probeert te verklaren hoe de neoliberalen de crisis die in 2007 inzette niet alleen overleefd hebben, maar er zelfs sterker uit te voorschijn lijken te zijn gekomen. Mirowski, een economisch historicus, gaat uitgebreid in op de wezenlijke kenmerken van het neoliberalisme, in theorie, maar ook in de praktijk (wat uiteraard door aanhangers van het neoliberalisme veelal buiten beeld gelaten wordt).
Ook Mirowsky belandt bij Foucault, al heeft die er ook de analyse bij dat Foucault zelf uiteindelijk gevallen lijkt voor de volgens hem positieve kanten van het neoliberalisme (een feit dat onlangs ook op de website van het Amerikaanse linkse tijdschrift The Jacobin opgemerkt werd). Mirowsky werkt trouwens in zijn boek ook uit hoe occupy in feite grotendeels volgens neoliberale beginselen politiek probeert te maken.
Na de pauze werd nog kort ingegaan op een derde boek, Constructions of Neoliberal Reason van de Canadese econoom Jamie Peck. Waar The New Way en Mirowsky nogal abstract inzetten en hoofdzakelijk filosofische aspecten onder de loep nemen, is Jamie Peck meer Down To Earth. Hij behandelt grotendeels dezelfde economen als in de eerdere twee werken, maar beschrijft ze wat droger en feitelijker en gaat ook in op de praktische uitwerking van het neoliberale ‘militante gedachtencollectief’. Zo werkt hij uit hoe het neoliberale gedachtegoed er praktisch ingeramd werd bij bijvoorbeeld de overstroming van New Orleans na de orkaan Katrina, of bij het idee van de ‘Creatieve Stad’ en bij het bewerken van het economische beleid van Obama.
Genoemde boeken (en nog heel veel meer) zijn allen te verkrijgen bij boekhandel de Rooie Rat.
Zie ook de recensie van the New Way en Mirowski door Jacob Zonneberg hier: