Homo-strijd en kapitalisme
“Zo maak je het moeilijk om samen verder te discussiëren.” Dat antwoordde Peter Drucker op het verwijt van Jan Willem Duyvendak dat hij een gesloten, marxistisch wereldbeeld hanteert in zijn boek over LHBT (Lesbiennes, Homo’s, Biseksuelen en Transgenders) en hun bevrijdingsstrijd. Het debat liep af en toe hoog op. Het gebeurde allemaal op 15 januari 2016 in een zaal van de Universiteit van Amsterdam ter gelegenheid van de presentatie van het boek van Peter Drucker: “WARPED – Gay Normality and Queer Anticapitalism”.
(Oorspronkelijk verschenen op solidariteit.nl)
De titel van Peters boek doet denken aan Star Trek. Daarin kunnen ruimteschepen in WARP enorm voorwaarts versnellen, maarrr …. daarbij treedt wel vervorming op. Zo ongeveer vergaat het in Peters ogen momenteel ook de LHBT-emancipatiebeweging. Er worden geweldige successen geboekt, zoals erkenning van het homo-huwelijk, maar lang niet overal en zelfs waar dit wel gebeurt, is de bevrijding betrekkelijk. En de emancipatiebeweging komt ook al niet ongeschonden uit de strijd.
Kritiek
Jan Willem Duyvendak, sociologie-professor, had zich bij het lezen van WARPED niet alleen gestoord aan het veronderstelde gesloten wereldbeeld van Peter, maar tevens aan diens negatieve conclusies. “Het is bij hem nóóit goed; is er wat bereikt, dan komt er gelijk weer een ‘máár’!” Die teneur beviel hem niet. Met feiten die het wereldbeeld van Peter onderuit kunnen halen of die zijn conclusies ontzenuwen, kwam Jan Willem echter nauwelijks op de proppen.
Lof
Meer waardering voor zijn boek ontving Peter van twee andere genodigde beschouwers.
Via een video-verbinding met de universiteit van Caïro in Egypte zwaaide Sara Salem, feministisch academica, juist lof toe aan Peter omdat hij erin is geslaagd om de marxistische methode praktisch toe te passen op zijn onderwerp, met vermijding van orthodoxie en economisch determinisme. Ze was ook zeer aangesproken door zijn pleidooi voor een verbinding tussen LHBT-strijd en anti-kapitalisme. Wel vroeg ze enig begrip voor een hogere prioriteit van dat anti-kapitalisme in delen van de wereld waar openlijk opkomen voor LHBT-belangen dodelijk kan zijn.
Misschien nog positiever dan Sara was de antropologe Gloria Wekker in haar reactie op WARPED. Ze was vol bewondering voor het gedegen en uitvoerige wetenschappelijke gehalte van het boek. Zeer verguld was ze met de ruime aandacht die Peter had besteed aan de invloed van het kolonialisme en het racisme op de positie van LHBT. Ze vroeg zich wel af of Peter niet onbewust weer het Westen als centrum en dus normatief had neergezet ten opzichte van een periferie. In het verlengde daarvan had ze graag wat meer aanknopingspunten gezien voor de LHBT-beweging in ‘afhankelijke landen’. Helaas kon ze daar zelf ook niet direct concrete voorbeelden van geven.
Verbanden
Peter Drucker zette zelf nog eens enkele zaken op een rijtje die hij met WARPED voor het voetlicht heeft willen brengen.
In de eerste plaats heeft hij een wetenschappelijke onderbouwing willen geven van wat historisch is verstaan onder diverse vormen van seksualiteit. In verschillende tijdperken en werelddelen is daar heel verschillend mee omgegaan. Een scherp onderscheid tussen hetero- en homoseksualiteit dateert pas van het eind van de negentiende eeuw en dan, afgezien van de export via het kolonialisme, vooral in de landen waar het industriële kapitalisme zich ontwikkelde. Hij onderkent een samenhang tussen de manier van produceren in een maatschappij en de manier waarop tegen LHBT wordt aangekeken en deze vorm wordt gegeven. Dat is geen eenvoudig deterministisch verband, want er zijn allerlei bemiddelingen door culturele tradities waaronder religie. Maar onmiskenbaar wordt invloed uitgeoefend door de productiewijze en daaraan verbonden eigendomsverhoudingen, de techniek, de maatschappelijke organisatie, de relatie tussen staat en stam-familie-gezin-individu, de man-vrouw-rolpatronen en de raciale verhoudingen. Zij bepalen ook in hoge mate wat Peter noemt “the same-sex formation”. Voordat het kapitalisme zijn intrede deed, was het transgender-patroon overheersend en ten tijde van het Fordisme (rond 1900) zien we bijvoorbeeld een sterke dominantie van het patroon waarin uitgesproken lesbiennes en homo’s binnen de LHBT dominant zijn.
Regenboogcoalities
In de tweede plaats wil Peter een analyse bieden van de posities van de LHBT in het huidige tijdperk van het neoliberalisme. Dit deel van zijn boek staat inhoudelijk het dichtst bij de titel ervan. In sommige delen van de wereld zijn er enorme sprongen voorwaarts gemaakt, in het bijzonder in Europa en Amerika. In andere delen van de wereld zoals Afrika en het Midden Oosten zien we juist reactionaire bewegingen.
Peter gaat in op de relatie, soms directe wisselwerking, tussen die ontwikkelingen. En hij plaatst kanttekeningen bij de daadwerkelijke vooruitgang in de centra van het neoliberalisme in het Westen. Hoe diep gaan de erkenning en acceptatie daar? En hoe staat het met het seksisme in het algemeen in die landen? Nog afgezien van het feit dat LHBT daar net als andere mensen ook getroffen worden door ongelijkheid, uitbuiting, seksisme en crises in de economie en op het gebied van het klimaat. Daarenboven constateert Peter in de LHBT-beweging hem onwelgevallige tendensen zoals commercialisering, verrechtsing en islamofobie.
Het is om die laatste reden dat Peter in de derde plaats een pleidooi houdt voor nieuwe impulsen in de LHBT-beweging. Waarbij samenwerking met andere bewegingen niet mag en kan worden veronachtzaamd. Hij pleit voor de vorming van regenboogcoalities, waarin de strijd voor de bevrijding van de LHBT wordt gecombineerd met strijd tegen het kapitalisme en racisme. Peter geeft op dit opzicht de moed niet op. Hij sluit zijn boek af met een hoofdstuk onder de titel: “The Principle of Hope”.
————————–
“WARPED – Gay Normality and Queer Anticapitalism” van Peter Drucker telt 446 pagina’s, is een uitgave van Haymarket Books, Chicago 2015, kost 25 euro en is verkrijgbaar via www.iire.org.