Een Boer Tegen Monsanto

In de asbestzaak (zie Online) kwamen we tegen dat er jaren door de partij met commerciële belangen getraineerd wordt, om tot een beslissing in een geschil te komen. Zo ging dat ook in de zaak van de Franse boer, Paul Franois, die vergiftigd is door pesticiden geproduceerd door het toen nog Amerikaanse agrochemie concern Monsanto (nu onderdeel van het Duitse Bayer). Die boer heeft dan wel de juridische strijd gewonnen, maar of hij daar blij mee is, kan men zich afvragen… [ThH]

De vergiftigde boer en zijn juridische strijd

De boer begon zijn juridische strijd tegen Monsanto, zo is in Le Monde van 9 december 2022 te lezen, omdat hij in april 2004 ernstig vergiftigd raakte bij de controle van een vat, waarbij hij per ongeluk de dampen van een pesticide opsnoof. Monsanto verkocht dit pesticide onder de naam Lasso – het werd drie jaar later, in 2007, verboden omdat het kankerverwekkend was. In dat jaar spande de boer een geding aan tegen Monsanto.

De boer moest regelmatig in het ziekenhuis opgenomen worden, raakte in coma, werd vergeetachtig en invalide. In 2012 besliste de rechter dat Monsanto schadeplichtig was voor wat de boer had ondergaan en veroordeelde de firma tot schadevergoeding aan de boer. Voordat dit alles geregeld was, kwam Monsanto onderwijl medio 2018 in handen van Bayer. Wat doen schurken zonder grenzen dan? Bayer nam de rechtszaak over en begon de hoogte van de schadevergoeding te bestrijden, door zich af te vragen wat nu eigenlijk de schade van de boer was in termen van ‘op geld waardeerbaar nadeel’?

De boer had lichamelijk en geestelijk lijden en productieverlies geleden, gelieerd aan zijn onvermogen om normaal te werken. Bij elkaar opgeteld vorderde hij iets meer dan een miljoen euro schadevergoeding van Bayer-Monsanto. De rechters overwogen uiteindelijk op 7 november 2022, dat de boer zeker wel slachtoffer van vergiftiging was (causale relatie met gebeurtenis in april 2004) en dat hij daardoor posttraumatische stress opgelopen had, maar dat de chronische stoornissen niet veroorzaakt konden zijn door het inademen van het pesticide Lasso. Daarna maakten de rechters de eindafrekening op en brachten de schadevergoeding, te betalen door Bayer, op 11.135 euro.

De milieubewuste boer trad regelmatig met zijn verhaal in het nieuws. Op 30 januari 2023 vielen enkele gemaskerde mannen, getypeerd als ‘agroterroristen’, zijn garage binnen, en zouden hem hebben gemolesteerd en bedreigd. Hij moest maar eens stoppen met zijn gezeik… De Franse justitie is een onderzoek gestart naar de toedracht; de daders zijn nog niet opgespoord, zo is te lezen op de site van Joop.nl van 10 februari 2023, (zie Online).

Dan stap je toch naar de rechter…

Ik kan niet uitmaken of het schadevergoedingsbedrag billijk is. De boer vindt uiteraard van niet. Wel wil ik een opmerking van een meer algemene strekking maken. Het komt meer dan eens voor dat ambtenaren en politici, onder wie ook ministers, die foutieve regelgeving of onjuiste beslissingen verdedigen, aankomen zetten met de opmerking: ‘Dan stap je toch naar de rechter!’.

Het gaat hier om wat in mijn actieve tijd als docent Vreemdelingenrecht – inmiddels weer een kwart eeuw geleden – door ons juristen werd genoemd: een ‘piepsysteem’. Wie niet ‘piept’ heeft al bij voorbaat verloren; daar is ‘het systeem’ vanaf. Wie wel piept houden ‘we’ aan het lijntje (strategie van het ophouden). Deze arrogante houding van ‘het systeem’ heb ik altijd bestreden, maar een gewonnen race is het nooit geworden.

In de zogeheten ‘Toeslagenaffaire’ komt al die arrogantie weer boven en de verschrikkelijke, traumatische effecten voor de burgers blijken niet te overzien. De looptijd om alles weer in orde te krijgen vraagt jaren geduld, zoals we ook bij de vergiftigde boer zagen. Hij heeft 15 jaar moeten procederen (2007-2022). Het politieke gebruik van ‘dan stap je toch naar de rechter’ is dan ook een ongemeen valse opmerking.

Agrochemische industrie en de vergiftiging van iedereen

Het genoemde artikel in Le Monde loopt uit op een inkijkje hoe de ‘schurken zonder grenzen’ van plan lijken iedereen te vergiftigen. Wat is er aan de hand? Het genoemde pesticide Lasso is een verboden product in Europa, zo zagen we. Maar de Franse organisaties die de boer bij stonden, zoals ‘Toekomstige generaties’ en ‘Bondgenootschap voor de gezondheid en het milieu’ beschuldigen Bayer ervan door te gaan met het produceren van Lasso. Dat verhandelt zij evenwel onder andere namen, als Machete, Butenox, Vendaval, ten behoeve van de export naar landen buiten Europa. In die producten zit de werkzame stof uit Lasso, het onkruidvergeldingsmiddel alachloor, dat als ‘waarschijnlijk kankerverwekkend’ geclassificeerd is.

Bayer gaat door met het produceren van een onkruidbestrijder die juist verboden is te gebruiken in Europa (vanaf 2013) en ingezet wordt bij het telen van maïs, sojabonen, suikerbiet en andere gewassen. Het gaat om een molecuul afgeleid van het alachloor, te weten het acetochloor. De fabriek voor dat spul in België produceert het nog steeds voor de export buiten Europa. Die export wordt elk jaar (2014-2020) door de Belgische autoriteiten geautoriseerd. Het gaat dan om ongeveer 2500 ton acetochloor naar onder meer Oekraïne, Marokko, Egypte, Kenia.

In het kader van de ‘Green deal’ was de Europese wetgever in 2020 bezig met regelen van exportverboden van pesticiden, waarvoor een gebruiksverbod in Europa bestaat vanwege hun gevaar voor de gezondheid en het milieu. Maar in het denken van ‘schurken zonder grenzen’ gaat handel voor de dood – wat we ook bij het asbestschandaal tegen kwamen –: op zijn minst zijn 7400 ton verboden pesticiden in 2022 alsnog geautoriseerd geëxporteerd. Wat die ‘Green Deal’ overigens waard is, gaan we tegen komen in het volgende item over het mogelijk afgeven van een ‘groen label’ voor aardgas…

Thom Holterman (op basis van het artikel ‘Le long combat de Paul François face à Bayer’ in Le Monde van 9 december 2022)