Drie recente boeken over armoede in Nederland
Afgelopen jaar zijn er drie boeken verschenen over armoede in Nederland, anno nu. Dat is geen toeval, de ongelijkheid neemt hard toe en een steeds groter deel van de bevolking vervalt in armoede. Een vergelijking tussen de drie boeken is goed te maken, onder meer omdat ze alle drie gepresenteerd werden met een debat in Pakhuis de Zwijger in Amsterdam.
Het eerst boek, in chronologische volgorde van publicatie, gaat strikt gezien niet over armoede, maar over de crisis in de huisvesting. En uiteraard zijn degenen die het minst te besteden hebben, of niet over vermogen beschikken om een huis te kopen, daar het hardst door getroffen. De schrijver van Uitgewoond, Cody Hochstenbach is een goed ingevoerde deskundige in de materie. Hij is stadsgeograaf, verbonden aan de Universiteit van Amsterdam. In zijn boek beschrijft hij dan ook de situatie van huisvesting en de woning’markt’, en hoe de huidige crisis door beleid gemaakt is. En hij oppert ook structurele oplossingen. Een uitgebreidere recensie van het boek zal later op globalinfo verschijnen.
Het tweede boek dat onlangs in Pakhuis de Zwijger aan bod kwam, heeft armoede daadwerkelijk als hoofdthema, en heet dan ook Van Armoede. Het is geschreven door de journalist, schrijver en kunstenaar Jonah Falke op basis van een serie artikelen over armoede in Nederland die hij voor Vrij Nederland schreef. Falke is een begenadigd schrijver en is bovendien diep in de wereld van de armoedigen in Nederland gedoken. Hij heeft ze opgezocht en is wekenlang met hen, en hulpverleners die ze proberen te ondersteunen op pad geweest. Het heeft een boek opgeleverd die een goed beeld geeft van de verschillende ‘soorten’ mensen die tegenwoordig ver onder de armoedegrens in Nederland moeten zien te overleven. Maar het boek is vooral dat: een serie portretten van moedige ‘losers’ en hulpverleners, zonder dat er al te hard geprobeerd wordt om het beleid dat voor armoede heeft gezorgd te doorgronden, of te beschrijven wie er van hebben geprofiteerd.
Het derde boek doet dat wel. ‘Miljonairs onder de Guillotine’, van Sjors Roeters, eveneens journalist van Vrij Nederland (en, nt als Van Armoede ook bij VN uitgegeven) pakt frontaal het kapitalisme als systeem aan, en benoemt dat ook met een voor Nederland verfrissende consistentie. Maar anders dan de provocerende titel doet vermoeden, is het geen boek dat de winnaars van het beleid centraal stelt. Het boek gaat al snel vooral over mogelijke alternatieven voor het huidige kapitalistische systeem. En die alternatieven behelzen dan geen revolutie waarbij de guillotine van stal gehaald zou kunnen worden. Maar toch, uitgaan van een analyse van het heersende economische model, en wie daar van profiteren, is een kunststuk op zich. Lange tijd was dat in Nederland volstrekt taboe. Op de presentatie van het boek, afgelopen maand in Pakhuis de Zwijger, werd dat ook met zoveel woorden geconstateerd: enkele jaren geleden was het nog ondenkbaar dat het kapitalisme zo besproken werd, nu is het voor iedereen zichtbaar dat het dergelijke kwalijke gevolgen heeft.
De drie boeken zullen later apart uitgebreider besproken worden.