Wordt het escalatie – of toch onderhandelen?

Zoals ik een maand geleden verwachtte komt Oekraïne onder steeds grotere militaire druk te staan. Houdt het land stand? Tien dagen geleden ging de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken naar Oekraïne en hij kwam vol zorgen terug. Hij stelde dat een ‘strategisch succes’ het doel moest zijn. Hij zei er niet bij wat dat is.

De vorige maand toegezegde Amerikaanse wapens beginnen Oekraïne nu te bereiken. De transporten van deze wapens naar het front worden onderweg in Oekraïne door Rusland met raketten onder vuur genomen.
Op 10 mei heeft Rusland de oorlog geëscaleerd door ten noorden van de miljoenenstad Kharkhiv een succesvol offensief te beginnen. Binnen een week was een aanzienlijk gebied veroverd. Het offensief deed duizenden Oekraïense burgers op de vlucht slaan. Het front is nu nog langer en de Oekraïense verdedigingslinies dunner. Dat leidde tot nieuwe Oekraïense smeekbedes: ‘Meer wapens!’
Het nieuws van vandaag is dat Rusland zegt te willen stoppen met de oorlog langs de huidige frontlinie. Zo niet, dan gaat de oorlog gewoon door.​​

Dat brengt me op de volgende onderwerpen:

De situatie aan het front

• Mobilisatie van Oekraïense soldaten
• Discussie in NAVO-kringen
• Gekletter met kernwapens
• Onderhandelingen of een Uitputtingsoorlog

De situatie aan het front

Aan het front is de belangrijkste ontwikkeling dat Rusland een nieuw gebied in Oekraïne heeft aangevallen, ten noorden van de stad Kharkiv. De aanval is gaande sinds 10 mei en in korte tijd is relatief veel grondgebied veroverd. Onduidelijk blijft of Rusland wil doorstoten naar Kharkiv of het gebied vooral een bufferfunctie wil geven. Die buffer zou Oekraïense luchtaanvallen op de Russische stad Belgorod onmogelijk maken. Belgorod wordt al lang aangevallen omdat daar Russische troepen verzamelen. Gevolg van de aanval is ook dat de al 1100 km lange frontlijn verder is verlengd. Dat betekent dat Oekraïne troepen elders moest wegtrekken om de Russische opmars in de richting van Kharkiv te vertragen.
Op zeker vijf plaatsen aan het lange front is er Russische druk op de Oekraïense stellingen. In alle gevallen is er geen garantie dat Oekraïne standhoudt.

Ondanks de Amerikaanse of Westerse versterkingen die naar het oostfront worden gebracht zijn er voortdurend Russische luchtaanvallen op de transporten van die wapens. Dat gebeurt rechtstreeks met aanvallen op spoorwegemplacementen en indirect met aanvallen op elektriciteitscentrales. Elektriciteit is zowel militair als civiel van groot belang. 

Mobilisatie van Oekraïense soldaten

Zoals bekend komen de Oekraïense strijdkrachten mensen tekort. Op 18 mei werd de nieuwe mobilisatiewet van kracht die de dienstplicht verlaagt naar 25 jaar. Afzwaaien is er niet meer bij, ingelijfd blijft ingelijfd. Bovendien zijn er maatregelen aangescherpt voor Oekraïense mannen in het buitenland, om ze te pressen zich te melden aan het front. Hun paspoort wordt niet meer verlengd voordat ze naar het front zijn geweest. Oekraïense vrachtwagenchauffeurs kunnen hierdoor niet langer in het  buitenland werken.  In het weekend dat de wet van kracht werd blokkeerden Oekraïense vrachtwagenchauffeurs daarom uit protest een van de twee rijbanen op de snelweg tussen Odesa en Kyiv.

Oekraïense dienstplichtigen worden voortaan actief opgespoord. Werknemers van fabrieken worden bij aanvang van de dienst opgewacht bij de poort. Veel mannen duiken onder en verdwijnen in de illegaliteit. Omdat veel fabriekspersoneel aan het front verkeert of is ondergedoken, leidt het arbeidstekort tot het aannemen van vrouwelijke fabrieksarbeiders en ontstaat een situatie zoals in de Tweede Wereldoorlog. Dat is de feminisering van de zware oorlogsindustrie.

Discussie in NAVO-kringen

De hele militaire situatie in Oekraïne is nu zo penibel, dat in de NAVO gediscussieerd wordt over verschillende vormen van directe betrokkenheid. Het gaat daarbij vier onderwerpen.

• De inzet van troepen van NAVO-landen. Voorlopig wordt daarbij gedacht aan het overnemen van taken van Oekraïners in het Westen van het land. Dat is althans hoe het openlijk wordt voorgesteld. Daarmee worden de geringe aantal manschappen aangevuld. De regering van Estland is daar voor en zegt niet te zien wat daar escalerend aan is. Estland is het laatste NAVO-land dat zich voor inzet in Oekraïne aanmeldt. Overigens zijn er nu al een paar honderd westerse instructeurs in Oekraïne om de wapensystemen uit te leggen of te bedienen.
• Een tweede methode, die aansluit bij dit laatste punt, is om Oekraïens personeel niet langer in het Westen op te leiden, maar in Oekraïne zelf.
• De wapens die Oekraïne uit het Westen krijgt, wil het heel graag ook inzetten in  Rusland zelf. Daarbij is er nog onderscheid te maken tussen de Krim en de rest van Rusland. Deze discussie is voor Nederland van extra belang, omdat ergens dit jaar de geschonken 24 stuks F-16’s kunnen worden gebruikt door de Oekraïense piloten. Hoe ver in Rusland mogen die worden ingezet?
• Ten slotte gaat het om het inzetten van luchtafweer uit NAVO-buurlanden in het westelijke luchtruim van Oekraïne om Russische raketten neer te halen. Die discussie gaat over een afstand van 70km vanaf de grens.

Het Westen staat voor de keuze om verder aan de oorlog tegen Rusland te gaan deelnemen. In ouderwets Nederlands heet dat een oorlog in gerommeld worden.

Kernwapengekletter

De discussie die Frankrijk in februari startte over daadwerkelijke deelname van de NAVO aan de oorlog heeft Rusland er toe gebracht openlijke oefeningen aan te kondigen over het gebruik van tactische kernwapens. Dat is een vorm van escalatie die al sinds het begin van de oorlog wordt ingezet, ook door kernwapenmachten Frankrijk en Engeland. Die durven het aan om Oekraïne kruisraketten te geven, onder de dekking van hun eigen atoomparaplu. Daarom is Duitsland veel voorzichtiger. Het is een akelig spel dat niet alleen door Rusland gespeeld wordt. Bij ons worden de Amerikaanse kernwapens in Volkel ‘gemoderniseerd’. Ook Zweden en Polen hebben zich kandidaat gesteld om Amerikaanse kernwapens op hun grondgebied te plaatsen. Het kernwapengekletter gaat dus door.

Onderhandelen of doorvechten

Vandaag is de oorlog 27 maanden bezig. En vanmiddag maakte persbureau Reuters bekend dat de Russische regering, Poetin, bereid is tot het stoppen van de oorlog op de huidige frontlinie. Dat zou betekenen dat Oekraïne de zowat 20 procent van het grondgebied dat Rusland nu bezet, kwijt zou zijn. Daarmee zou Rusland de resultaten van de oorlog tot nu bestendigen. Tegelijkertijd betekent het ook dat verder verlies van grondgebied, mensen en middelen wordt voorkomen. Zoals het er nu uitziet, is dat wat gebeurt als de oorlog doorgaat. Het zijn feitelijk maffia-praktijken, an offer you can’t refuse… Maar toch. Maar toch…

Half juni beginnen in Zwitserland onderhandelingen. Rusland doet waarschijnlijk niet mee, maar heeft op deze manier al een agendapunt toegevoegd. Volgens mij zijn drie scenario’s denkbaar:

• Er wordt een tegenbod gedaan, waarbij eerst een staakt-het-vuren wordt ingesteld en vervolgens onderhandeld over het terugkrijgen van de door Oekraïne verloren gegane gebieden. Met het opgeven van NAVO-lidmaatschapsaspiraties. Misschien kan minister Blinken dat een strategisch succes noemen.
• Het aanbod wordt afgewezen en de oorlog gaat door.
• De NAVO raakt in de komende maanden verder verdeeld over deze ontwikkelingen. Ze komt immers voor de keuze te staam om te escaleren, met alle risico’s van dien.

Het zijn spannende tijden. Met dit jaar bovendien twee belangrijke verkiezingen. Begin juni voor het Europese Parlement. En in november voor de volgende Amerikaanse president. 
Misschien weten we volgende maand meer.
Tot 24 juni.