Europese leiders in de ban van vredespaniek

In de afgelopen tien dagen buitelen de ontwikkelingen over elkaar heen.
In het Westerse kamp wordt druk onderhandeld over de gezamenlijke voorwaarden voor het beëindigen van de oorlog.
De Verenigde staten kwamen met een nieuwe Nationale Veiligheidsstrategie waarin ze de Europese bondgenoten hard op hun nummer zetten. Dit werd opgevolgd door een oorlogszuchtige speech van NAVO-secretaris-generaal Rutte die de boel bij elkaar houdt met vredespaniek en zijn bekende joviaal-agressieve toon.
Tegelijkertijd beraamt de EU een grote bankroof op klaarlichte dag.
Wie dit hele theater cynisch geamuseerd aanzien, zijn de Russen.
Uiteindelijk zullen de beslissingen vallen op het slagveld van de provincie Donetsk, in de kapotgebombardeerde energiecentrales van Oekraïne of in de harde klappen die Oekraïne toebrengt aan de Russische economie.

Dat brengt me op de volgende punten in deze update van zondag 14 december 2025.

• De stand van de onderhandelingen
• De Russische reactie
• Commerciële diplomatie
• Meningsverschillen in de VS
• Vredespaniek bij Rutte
• Eeuwige inbeslagname
• Het front
• Van vredespaniek naar vredesakkoord

De stand van de onderhandelingen
De onderhandelingen over een spoedig einde aan de oorlog in Oekraïne zijn na het mislukte gesprek in Moskou op 2 december op volle kracht doorgegaan. Niet met Rusland maar binnen het Westerse kamp. Wat werd voorgesteld als een Amerikaanse rapportage over het gesprek in Moskou bleek een tweedaagse vergaderronde met de Oekraïense delegatie. Deze onderhandelingen gaan nog door. Aanvankelijk zouden Oekraïne en de Westerse bondgenoten een conferentie houden in Parijs op zaterdag 13 december, dit wordt nu een gesprek in Berlijn op maandag 15 december in aanwezigheid van de Amerikaanse hoofdonderhandelaars Witkoff en Kushner. Alleen als het overleg kans van slagen had, dan wilde President Trump wel Amerikanen sturen. De onderlinge discussie leverde vertraging op van zaterdag in Parijs naar maandag in Berlijn. Kennelijk wordt nu wel vooruitgang verwacht door Trump. In Berlijn moet maandag blijken of de vredespaniek die Europa een maand in de ban heeft is geweken en of een vredesakkoord een kans maakt.
Voor het eind van het jaar wil Trump een gezamenlijk plan klaar hebben, waarmee de Russen zullen worden benaderd.

De Amerikanen zouden hun opstelling en hun uitleg van het originele 28 puntenplan hebben aangescherpt, waarbij het plan is ingedikt tot 20 punten. De Europese landen hebben hun opstelling afgestemd met Oekraïne en invloed uitgeoefend op de Amerikanen. Wat er precies instaat is nog niet uitgelekt. Uit tal van uitlatingen in de pers blijkt waar het in hoofdzaak over gaat.
Volgens Zelensky heeft Oekraïne overeenstemming met de VS op sleutelpunten van een herstelplan voor Oekraïne ná de oorlog en een ‘economisch document.’ Tussen Europa-Oekraïne en de VS lijken er nog twee grote twistpunten te zijn: de vrijwillige opgave van grondgebied in de Donbas en de veiligheidsgaranties, zo mogelijk het NAVO-lidmaatschap. Zelensky zegt dat er geen overeenstemming komt als dit niet in het voordeel van Oekraïne is geregeld.
Een van de omstreden punten is de volledige overgave van de Donbas aan Rusland. Daarbij is sprake van mogelijke compromissen gewerkt als een gedemilitariseerde zone of een vrije economische zone.

Openbare Russische reactie
Interessant dat ook Rusland heeft laten weten wat het vindt van de ontwikkelingen in het Westerse kamp. De Russische regering meldt in het openbaar wat haar bespreekpunten zijn. En die gaan een stuk verder dan wat blijkbaar in het Westerse kamp wordt besproken.
Minister van Buitenlandse zaken Lavrov heeft gespeecht over de bekend geworden 28 punten die half november uitlekten. Lavrov keurde alles af en verwees naar de Russische uitgangspunten die in december 2021 in een brief aan de NAVO werden opgesteld. Dat zijn punten die in het Westen doorgaans als ‘maximalistisch’ worden gekenschetst.

Commerciële diplomatie
Het andere grote nieuws van de afgelopen tien dagen was de officiële presentatie van de nieuwe Nationale Veiligheidsstrategie van de regering Trump. Het is een beleidsstuk over de buitenlandse en defensiepolitiek. Alles wat zich in het afgelopen jaar aftekende in de praktijk van alledag staat uitvoerig op papier. Een paar relevante kernpunten zijn dat de VS door middel van commerciële diplomatie het Amerikaanse eigenbelang nastreeft. Dat verklaart de Amerikaanse houding van afgelopen jaar. Eerst werden gunstige en vette contracten over grondstoffen afgedwongen in Oekraïne en de laatste maanden probeert de Amerikaanse regering nu een economische opening te creëren om de Russische grondstoffen goedkoop te kunnen krijgen.
De regering Trump stelt dat Oekraïne zijn oorlogsdoelen niet kan bereiken en daarom moet berusten in de huidige situatie voordat die erger wordt. Na een periode van aarzeling na het gesprek van Trump en Poetin in Alaska, half augustus, heeft Trump extra druk op het kamp van Oekraïne gezet.
Volgens deze Nationale Veiligheidsstrategie moet dat allemaal leiden tot normalisering van de betrekkingen met Rusland. Een breuk in het beleid van de afgelopen decennia.

Tegelijkertijd krijgen de landen van de EU de mantel uitgeveegd over het teloor laten gaan van de economische en politieke positie van Europa in de wereld. De verklaring daarvoor komt rechtstreeks uit de rechts-radicale gedachtenwereld: alle problemen komen voort uit politieke correctheid en immigratie. Trump belooft gelijkgestemde partijen in Europa te steunen.
Intussen circuleert ook een langere niet officieel uitgegeven versie waarin vier Europese landen worden genoemd die volledig in het Trump-kamp moeten worden getrokken. Dit zijn Italië, Polen, Hongarije en Slowakije.
De Deense veiligheidsdienst beschouwt de Amerikaanse politieke een veiligheidsrisico voor Europa in het algemeen en Denemarken in het bijzonder. De Deense positie in Groenland wordt bedreigd door de VS.

De overwegingen in de nieuwe Nationale Veiligheidsstrategie sluiten aan bij de praktijk van het laatste jaar om Europa fors te laten bewapenen met producten van de Amerikaanse defensie-industrie. Wat de Hague Commitment wordt genoemd, is het besluit op de NAVO-top, eind juni in Den Haag, dat ieder NAVO-lid 5 procent van het Bruto Binnenlands Product aan defensie zal besteden. Het was al duidelijk dat dit beleid leidt tot een sociale strijd in de NAVO-landen zelf, omdat de middelen daarvoor moeten worden weggehaald bij de collectieve uitgaven.

Voor de nationalistische Amerikanen maakt het allemaal niet uit. Amerika (ofwel de klasse rondom Trump) moet rijk blijven en nog rijker worden. Waaraan verdiend kan worden maakt niet uit. Aan wie verdiend wordt evenmin. Ooit was sprake van een bondgenootschap gebouwd op het idee van mensenrechten en liberale waarden. In de praktijk was dat al niet langer het geval en nu staat het ook zwart op wit.

Zo laat de Nationale Veiligheidsstrategie zien hoe groot de barst is in de trans-Atlantische verhoudingen. Eerder dit jaar stelde ik dat de NAVO in crisis is. De nieuwe Amerikaanse strategie toont dat overduidelijk aan. Wat hiervan de militaire gevolgen worden moet nog blijken. Naar verwachting zal de VS minder troepen in Europa op de been houden en ze elders in de wereld willen inzetten.

Meningsverschillen in de VS
De almacht van Trump heeft beperkingen. De interne politieke ontwikkelingen in de VS vallen in deze updates grotendeels buiten beschouwing, maar de financiële en militaire steun aan Oekraïne is nog geenszins een gepasseerd station.
Het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden heeft afgelopen week een royaal militair steunpakket goedgekeurd. Anders dan het besluit van Trump over National Defense Authorization Act (NDAA) voor 2026 bevat dit programma 8 miljard dollar méér voor het financieren van de Baltische staten en de Noordoostelijke flank van de NAVO. Daarmee gaat de meerderheid van het Huis in tegen het beleid van de regering Trump. Trump zelf zegt dat hij afwacht wat er op zijn bureau komt om te tekenen. Of niet.

Vredespaniek
De positie van de NAVO wordt in dit krachtenspel steeds lastiger. De NAVO is inmiddels een romp-NAVO. De NAVO-organisatie met 31 lidstaten minus de VS. Hoe lang dit op deze manier kan doorgaan is zeer de vraag.
In zijn tweede december-speech sinds hij secretaris-generaal is, sloeg Rutte opnieuw een oorlogszuchtige toon aan die tegen Rusland (’Poetin’) is gericht. Hij schilderde in schrille kleuren de waarschijnlijkheid van een Russische aanval op een Europees land. Daarop bereidt Rutte zich voor.
Wat ik vorig jaar al stelde; deze houding moet vooral de interne crisis in de trans-Atlantische wereld overstemmen. Daarom komen de onderhandelingen met Rusland niet goed uit. Ook Rutte heeft sterk last van vredespaniek. Dat valt nu ook gewone kranten op.
Een mogelijk einde aan het onmiddellijke oorlogsgeweld in Oekraïne zal de wil om meer geld aan Defensie te besteden verzwakken. Met zijn oorlogsretoriek doet Rutte zijn best de trans-Atlantische barst toe te dekken.

Eeuwige inbeslagname
Als het zo doorgaat, heeft Oekraïne volgend jaar geen geld meer. De Europese Unie zoekt nu koortsachtig naar financiële middelen zodat Oekraïne oorlog kan blijven voeren. Het voorschieten van geld van de lidstaten belast ieders begroting. Daarom staat de EU op het punt om enorme Russische kapitalen die bij Europese banken waren belegd af te pakken en aan Oekraïne te geven. Het kapitaal was al ‘bevroren’. Volgende week moet de beslissing vallen om het geld te confisceren. Afgelopen week is besloten dat er eeuwige of oneindige inbeslagname geldt. Rusland krijgt het geld niet meer terug. Of Oekraïne het krijgt moet volgende week bij meerderheidsbeslissing in de Europese raad blijken. Rusland heeft al een officiële klacht bij een arbitragehof ingediend. Juristen betwijfelen of de EU dit wel rechtmatig kan doen. Bovendien ondermijnt dit het vertrouwen van staten en grote investeerders in de betrouwbaarheid van de EU. Opkomende landen zullen op zoek gaan naar andere landen om hun grote kapitalen te stallen.
Deze ontwikkeling vormt een nieuwe escalatie in de oorlog met Rusland. Zonder twijfel is het goed mogelijk om het geld in te zetten bij onderhandelingen over het einde van de oorlog en over het vergoeden van schade. Dat zou dan met instemming van Rusland moeten gebeuren in een overeen te komen vredesakkoord. Nu ligt de druk vooral op het Belgische bedrijf Euroclear. De consequenties zijn velerlei. Sommige specialisten waarschuwen dat een dergelijk besluit kan leiden tot de ondergang van de EU. 

Het front
De onderhandelingen kunnen nog weken of maanden aanslepen, tenzij de Russen snelle en diepe doorbraken in de Oekraïense verdediging bereiken of Oekraïne langdurig in de kou zetten.
Aan het front gaat het er hard aan toe. Rusland boekte op enkele plaatsen overwinninkjes, met name in Pokrovsk en Koepjansk. Oekraïne doet er alles aan om deze Russische vooruitgang te bestrijden of in ieder geval tegen te spreken. Maar afgelopen week gaf Oekraïne toe dat er een ongewoon massieve Russische aanval met 30 voertuigen op Oekraïense posities in Pokrovsk is ingezet. Het is een kwestie van tijd voordat deze stad en het nabijgelegen Myrnohrad zullen vallen.
Er woedt een ware propagandaslag met foto’s van de Russische vlag in het centrum van Pokrovsk of van Zelensky in een filmpje in Koepjansk waar een stuk van de stad heroverd is door Oekraïense strijdkrachten. Ook dit is onderdeel van de onderhandelingen. Wat is het beste tussenresultaat om de onderhandelingen te vervolgen? Oekraïne zet erop in om geen grondgebied af te geven en af te dwingen dat de huidige bestandslijn de nieuwe grens wordt. Daarbij wordt nog gehoopt op een gedemilitariseerde zone aan beide zijden van die lijn. Dat wil zeggen dat Rusland ook militairen terug moet trekken.

Het belangrijkste front is de verwoestende en voortgaande strijd om de Oekraïense energiesector. Elke dag worden energiecentrales in Oekraïne aangevallen en met succes: steeds zijn er steden die kampen met stroomuitval.

Oekraïne heeft daarnaast de slag ingezet tegen de Russische handelsvloot. Die vloot staat bekend onder de naam schaduwvloot omdat de schepen worden gebruikt om de sancties te omzeilen. In de Zwarte Zee zijn meerdere schepen aangevallen met geavanceerde kamikaze-zeedrones. Dat gebeurde in Turkse wateren en zelfs een Turks schip werd getroffen. De Turkse regering heeft naar aanleiding van deze escalatie gepleit voor een snel einde aan de oorlog.

Van vredespaniek naar vredesakkoord?
De komende periode moet er op meerdere terreinen duidelijkheid komen. De ontwikkelingen in de oorlog tussen Oekraïne en Rusland, de politieke ontwikkelingen in Europa en de NAVO, mogelijk zelfs de tegenstellingen in de Amerikaanse politiek zullen aan de onderhandelingstafel tot nieuwe internationale verhoudingen moeten leiden. De Belgische professor Sauer deed een vurig en uitvoerig pleidooi voor een nieuwe veiligheidsstructuur in Europa. Als daar de onderhandelingen over zouden gaan, dan heeft de oorlog misschien wat gunstigs opgeleverd. Vooralsnog gaat het geweld op volle kracht door.

Tot kerstavond om 18.00 uur, 24 december op het Spui.

Guido van Leemput​ is mede-initiatiefnemer van Stop de Oorlog Amsterdam. Hij was eerder mede-oprichter van het Amsterdams Vredesinitiatief, dat is opgegaan in Stop de Oorlog Amsterdam.