Ga naar de inhoud

De Derde Fase van de Grote Recessie

Als de eerst dagen van 2016 kenmerkend zijn voor de rest van het economische jaar, dan wordt het één grote roetsj naar beneden. De beurskoersen maakten overal op de wereld spectaculaire dalingen, en die in China gingen nog het hardst en moesten twee achtereenvolgende dagen geheel stilgelegd worden omdat de dalingen te drastisch waren. Het goede nieuws: de grote wereldcrash geschiedt nog niet de komende week.

9 min leestijd

(Geschreven voor het komende nummer van Buiten de Orde)

Hoewel het ‘maar’ om de beurzen ging, en koersen zich een paar dagen later vaak weer wat herstelden, waren het sterke aanwijzingen dat het ‘vertrouwen’ in een voorspoedig herstel van de economie niet echt lekker verloopt. Plotseling regent het dan ook berichten in de reguliere financiële pers dat er harde tijden aankomen, dat we de crisis nog niet uit zijn en dat er misschien zelfs weer een nieuwe recessie dreigt. Dat is opmerkelijk omdat ze daar vorig jaar nog niets van wilden horen; toen was weliswaar doorgedrongen dat hier en daar de groei wat tegen zou kunnen vallen, maar groeien zouden we en er zouden weer banen komen en daarna zou het weer helemaal jofel moeten worden.

Nu schrijft de bedaagde Financial Times zelfs dat er een serieuze kans is op nieuwe terugval. In een van de artikelen werd zelfs gewag gemaakt van het feit dat sommige deskundigen denken dat de crisis zich nu naar een derde fase beweegt: na de hypotheekmarkt in de VS te hebben opgeblazen, en vervolgens de schulden in de Eurozone te hebben gegrepen, zouden nu de ‘opkomende economieën’ en hun grondstoffen aan de beurt zijn. (FT 20/01/2016: Global Economy Hangs in Delicate Balance). Ook de Britse Telegraph kan moeilijk van linksistische paniekzaaierij beschuldigd worden maar kopt “World faces wave of epic debt defaults, fears central bank veteran”. Volgens de aangehaalde OESO-topeconoom William White ‘staan we er slechter voor dan in 2007 (toen de crisis nog moest toeslaan) en komt er een tsunami aan gedwongen schuldafschrijvingen op ons af. Zie ook het door het Duitse Springer opgekochte economieblog Business Insider hierover.

BRICS en Commodities

Het is duidelijk dat die BRICS (naar de vijf grootste ‘opkomers’ Brazilië, Rusland, India, China, Zuid-Afrika) zwaar in de economische problemen zijn verzeild. Hoewel India zich iets lijkt te herstellen, zijn met name Brazilië, maar ook China en Rusland flink aan het kwakkelen. Officieel is er nog wel flinke groei in China, maar die is voor het eerst sinds jaren officieel onder de 7 procent gezakt. En veel deskundigen denken dat dat cijfer – dat vanwege gebrek aan transparantie in China moeilijk te controleren is – geflatteerd is en dat de werkelijk groei misschien eerder tegen de 2 procent zit.

Dat is voor het Westerse herstel problematisch omdat die volgens de theorie de motor hadden moeten zijn om ‘ons’ weer vlot te gaan trekken. Het idee van Rutte en Dijsselbloem en dergelijke, is dat ‘onze’ export naar die landen zal groeien, als ‘hun’ economie floreert, omdat daardoor ook hun binnenlandse vraag zal toenemen. Maar het omgekeerde gebeurt dus, en de westerse economieën zijn niet in staat om op eigen kracht te groeien. Stagnatie is het logische gevolg.

De huidige stagnatie heeft vooral te maken met de ingekakte prijzen van grondstoffen (olie voorop). Maar je kunt het ook omdraaien en stellen dat in de hoogst speculatieve markten van grondstoffen kennelijk de verwachting is dat de komende tijd geen opverende economie zal zijn die de vraag zal doen toenemen. Die trend is ook te zien bij andere indicatoren, zoals de vermaarde ‘Baltic Dry Index’ die de prijskoers van laadruimte van intercontinentale schepen meet, en het laagste niveau in 30 jaar bereikte in januari.

Voorspellingen

Een prachtige verzameling mainstream economische doemscenario’s kunnen we dus nu presenteren, die een scherp contrast vormen met de ‘gaat u maar lekker slapen’ taal onder leiding van lachebekje Rutte. Een van de meest ophefmakende berichten, die behoorlijk viral ging, was het advies van een topanalyst van de grootste Britse bank RBS aan beleggers om “alles te verkopen”. (“sell everything except high quality bonds”). Met andere woorden: die aandelen gaan allemaal kelderen, zoals in 2008, en alleen leningen aan sterke overheden zullen stand houden.

Ook hun collega bij Société Générale in de Londense City, Albert Edwards, naar verluidt een van de grootste experts in beleggingen, sloeg een dergelijke schrille toon aan: “Albert Edwards, strategist at the bank , said the west was about to be hit by a wave of deflation from emerging market economies and that central banks were unaware of the disaster about to hit them.’Developments in the global economy will push the US back into recession,’ Edwards told an investment conference in London. ‘The financial crisis will reawaken. It will be every bit as bad as in 2008-09 and it will turn very ugly indeed.’ ” (Uit: Beware the great 2016 financial crisis, warns leading City pessimist).

En dan is de Chinese schuldenbubble nog niet eens gespat. Wat er dan gebeurt legt de Chinese econoom Ho-Fung Hung uit op het onvolprezen realnews.

Terwijl China door de westerse regenten/economen aangevoerd wordt als de economische kracht die de wereldeconomie weer op gang zou moeten krijgen, is de schuldensituatie eigenlijk rampzalig, en nu de groei inzakt heeft dat overal (in China vooral) repercussies en zie je dat vertaald in groeiende arbeidsonrust. Ook de Europese Centrale Bank, doorgaans goed voor louter jubelberichten, gaat nu uit van ’tegenvallende groei’ en is (volgens de onderzoeker die hun cijfers uiteenploos) ‘krimp niet ondenkbaar’. Ook het IMF waarschuwt voor ’tegenvallende groeicijfers’ in het komende jaar, en maant de centrale banken om door te blijven gaan met gratis geld naar de banken te pompen.

Verklaringen

Hoewel de mainstream-verklaringen eindelijk bereid zijn in te zien dat het weer fout zou kunnen gaan, worstelen ze aantoonbaar met verklaringen waarom het nu zo slecht gaat. Natuurlijk, China en de BRICS zakken weg en de olieprijs enzo, maar die lage olieprijs zou voor landen als Japan juist voordelig moeten zijn. Toch lukt het ook daar niet om uit het dal te kruipen. Bovendien zijn er door de centrale banken van de VS, Europa en Japan ongekende kapitaalsinjecties geweest, die als doel hadden de economie de goede kant op te laten zwaaien. Ook China hanteert nu dat zware kanon. Kennelijk helpt het allemaal niet.

Voor meer fundamentele verklaringen moet je toch bij de progressieve media en deskundigen zijn (de komplotwebsites laat ik met liefde buiten beschouwing, dat geblaat daar blijft op z’n best zonde van je tijd). Op de website truthout verscheen de innovatieve analyse dat hier de ‘onzichtbare hand van moeder natuur’ aan het werk is, die de ware grenzen laat zien van de ‘carbon economy’.

Maar als dat de hele verklaring zou zijn, zouden we ons verder geen zorgen hoeven te maken en gaat de hand van moeder natuur ons tot de orde roepen. Zo’n Darwiniaanse toekomst zullen we toch niet willen?

Geen paniek?

Wat iedereen nu wil weten is natuurlijk indien de recessie weer toe zal slaan, wanneer en hoe hard dat gaat gebeuren. Volgens John Authers, vermaard deskundoloog in de Financial Times over ‘lange termijn’ (in zijn column van 15 januari) gaat het allemaal misschien nog meevallen. De koersen kelderen weliswaar hard, maar gaan nog niet gepaard met een echte recessie. En dat laatste is onwaarschijnlijk omdat het met de rest van de economie in de VS, volgens Authers, goed gaat, behalve dan de sector ‘manufacturing’, die wereldwijd in de zak zit. Manufacturing = reële productie. Niet zo lang geleden gold dat als de belangrijkste pilaar van de reële economie, tegenwoordig is het kennelijk bijzaak…

Paul Mason (Brits chroniqueur van de crisis en de reacties daarop, wiens nieuwste boek ‘Na Kapitalisme’ heet) houdt het veiligjes op “the next global slowdown” maar heeft anders dan de financiële media oog voor wie de prijs gaat betalen: dat zijn bijvoorbeeld de pensioenfondsen (en dus de toekomstige pensioen-ontvangers). Volgens Mason treedt de nieuwe crisis nu op omdat het overheidsbeleid om de banken te redden van de vorige crisis, aan z’n eind aan het komen is. De crisis die in 2008 losbarstte werd op drie manieren ‘opgelost’: met Quantitative Easing (= geld pompen door centrale banken naar particuliere banken), groei van ‘opkomende markten’ en ‘uitstellen en wegkijken’ bij onhoudbare staatsschulden als die van Griekenland. Dat is allemaal brandweerpolitiek geweest, die niet tot duurzame en fundamentele oplossingen heeft geleid, en nu is de stront gewoon weer aan de knikker omdat er niks veranderd is.

I would say yes, a global crash is coming, but not this week

Een van de meest bruikbare pogingen tot toekomstvoorspellen vinden we in het hipstermedium Vice onder de kop: Is Another Financial Disaster Coming? Yes, But Not Right Now. Daarvoor wordt SOAS-econoom John Weeks geïnterviewd. Weeks begint met een sneer naar het paniek-advies van RBS om alle aandelen te dumpen, aangezien de RBS niet bepaald bekend staat om zijn expertise op het gebied van financial management. Maar er zijn veel meer van dergelijke geluiden te horen, dus is er wel wat ernstigs aan de hand. Een echte crisis zou volgens Weeks op gang gebracht kunnen worden door een shock, een regeringscrisis of een groot bedrijf dat omvalt. “I would say yes, a global crash is coming, but not this week. I think things are going to be unstable for the coming year and it’s difficult to predict when the crash will come.” Weeks waarschuwt ook dat de instabiliteit van de economie gegroeid is ten opzichte van zeg 20 jaar geleden, omdat veel bedrijven en overheden nu – anders dan toen – ook op de beurzen speculeren.

China was de laatste ‘nieuwe markt’ die het internationaal kapitaal kon veroveren. Nu die verzadigd is, zitten we weer tegen een recessie aan: “Without some rebalancing, we’re looking at some very serious stagnation in the world. When it’s going to converge and turn into a total collapse is anyone’s guess. I think it’s hard to predict a collapse on that scale.”

Hoe dan ook, een van de zwartkijkers, en voormalig spindoctor van Gordon Brown, dus onduidelijk is of je hem wel links kunt noemen, wijst op de dreigende toekomst bij een nieuwe recessie. Toen het in 2008 gebeurde, dacht hij dat het alleen maar goed uit zou komen voor de groepen die kritiek hadden op het kapitalistische systeem. Maar nu is dat anders, je kunt zien hoe rechtse populisten vooral in de VS juist argumenteren dat het komt door teveel overheidsingrijpen en dat er juist meer ‘echt vrij’ kapitalisme zou moeten komen. Die spinnen er dus misschien wel meer garen bij.