Angela Wigger over monopoliemacht en EU-mededingingsbeleid
Op 29 februari geeft politiek econoom Angela Wigger de vierde en laatste lezing in onze Crash Course serie over Rentier- en Monopoliekapitalisme. Angela Wigger zal het hebben over monopolistische macht en het mededingingsbeleid van de EU.
Je kunt dit webinar bijwonen door hier te registreren en de sessie zal natuurlijk ook op de website worden gezet.
(English version below)
In haar Crash Course lezing, getiteld “Monopoly Power and EU Competition Policy”, zal Angela Wigger de democratisch ongekozen en onverantwoordelijke Europese Commissie en haar fantasievolle zelfpresentatie als pan-Europese concurrentiewaakhond uitdagen en bekritiseren, en een tour de force aanbieden van het vroegere en huidige EU-mededingingsbeleid en de sleutelrol ervan binnen het EU-industriebeleid.
De Europese Commissie beweert gewoonlijk het kapitalisme te controleren in naam van de EU-burgers, de enorme marktmacht van monopolies te breken en te zorgen voor een gelijk speelveld voor eerlijke en gelijke concurrentie.
Maar zoals Angela zal aantonen, heeft het supranationale mededingingsbeleid, sinds zijn ontstaan in het Verdrag van Parijs tot oprichting van de Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal in 1952 en het Verdrag van Rome in 1958, dat de aanzet gaf tot de herconfiguratie van nationale economieën in een gigantische interne markt, gediend als vehikel om de oprichting van grote bedrijven te vergemakkelijken in plaats van economische concentratie tegen te gaan.
Sinds de goedkeuring van de EU-concentratieverordening in 1989 is minder dan 1 procent van alle aangemelde fusies geblokkeerd, waardoor massale en opeenvolgende fusiegolven over Europa konden rollen. Naast fusies en overnames heeft de Europese Commissie ook commerciële overeenkomsten tussen bedrijven en strategische allianties mogelijk gemaakt, zoals joint ventures, minderheidsparticipaties en aandelenruil, wat vormen van bedrijfsconcentratie zijn die slechts zelden de media halen.
Angela zal aanvoeren dat het mededingingsbeleid van de EU vanaf het begin heeft gefunctioneerd als industrie-beleid, met als doel Eurokampioenen te creëren die het tempo zouden aangeven voor concurrentie op wereldschaal. De Europese Commissie legitimeert economische concentratie meestal door te verwijzen naar synergie-effecten in de vorm van lagere kosten en dus lagere prijzen voor consumenten, wat suggereert dat zelfs monopolies kunnen concurreren.
Kapitalistische concurrentie wordt vaak afgeschilderd als iets inherent goeds en wordt ook vaak geassocieerd met bredere noties van politieke vrijheid en individuele zelfbeschikking, zelfs democratie. Het argument is over het algemeen dat concurrentie het algemene concurrentievermogen van een economie zou vergroten en de samenleving als geheel meer sociale voordelen zou bieden in de vorm van lagere prijzen. In de context van de Europese integratie is kapitalistische concurrentie zelfs verheven tot een centraal verenigend principe en zo een soort mantra geworden – een totaliserende logica.
Zelfs linkse politieke partijen en NGO’s geloven vaak in de retoriek dat concurrentie het tegengif is voor monopoliemacht. Dat concurrentie goed is, lijkt intuïtief aantrekkelijk en politiek motiverend. De algemene aanname is dat wanneer er intense concurrentie is, de prijzen convergeren naar de marginale productiekosten, wat het deel van de meerwaarde voor kapitalisten vermindert en ten goede komt aan “consumenten” – consumenten die vaak worden gezien als een proxy voor hele samenlevingen. Een dergelijke visie verwaarloost echter dat mensen eerst een fatsoenlijk inkomen moeten hebben voordat ze kunnen consumeren.
Zoals Angela zal betogen, devalueert kapitalistische concurrentie in wezen arbeid en natuur. Het verdeelt meer dan het verenigt door niet alleen kapitaal tegen kapitaal en kapitaal tegen arbeid op te zetten, maar ook arbeid tegen arbeid. Kapitalistische concurrentie ontkent individuele vrijheid, of zoals Marx schreef in Grundrisse: “[h]et is niet het individu dat wordt bevrijd door vrije concurrentie; het is eerder het kapitaal dat wordt bevrijd.
Het industriebeleid maakt momenteel op EU-niveau een grote comeback als reactie op de toenemende geopolitieke spanningen en de goedkeuring van grote industriële programma’s zoals America First, Made in China 2025 of Make in India. Het mededingingsbeleid van de EU vormt opnieuw een belangrijke pijler. De EU probeert het proces van de-industrialisatie om te keren en productiecapaciteit in belangrijke sectoren te verplaatsen van opkomende markten, met name China, naar Europa. De Make Europe Great Again-strategie heeft als ondertoon het verminderen van de afhankelijkheid van wereldwijde toeleveringsketens en het vergemakkelijken van de toegang van bedrijven tot kritieke grondstoffen, terwijl een open strategische autonomie en technologische soevereiniteit wordt gewaarborgd, met name in hightechsectoren zoals halfgeleiders, microchips, data cloud-technologie of ruimtevaarttechniek – dit alles in de hoop dat de export van industriële producten kan worden aangeduid als Made in Europe.
Academici, politici en commentatoren hebben de revitalisering van het industriebeleid van de EU breed onderschreven en geïnterpreteerd als een verschuiving weg van de harde neoliberale structurele aanpassing van de jaren na de crisis, en een verschuiving naar een nieuw groen en digitaal Keynesiaans interventionisme. Maar, zoals Angela zal betogen, dit beleid is niet alleen een reactie op, maar versterkt in feite de geïntensiveerde kapitalistische concurrentie binnen Europa en op wereldschaal. Neoliberalisme is nooit statisch geweest en manifesteert zich in verschillende vormen. Het nieuwe neoliberalisme kan zich manifesteren in een neomercantilistisch en protectionistisch jasje, maar blijft de machtspositie van financieel en industrieel kapitaal ten opzichte van arbeid en de samenleving in het algemeen kalibreren.
Angela Wigger on Monopoly Power and EU Competition Policy
On feb 29 political economist Angela Wigger will give the fourth and final lecture in our Crash Course series on Rentier and Monopoly Capitalism. Angela Wigger will talk about Monopoly Power and EU Competition Policy.
You can attend this lecture, with Q & A by registring here: , and of course the session will also be posted on the website.
In her Crash Course talk, titled “Monopoly Power and EU Competition Policy”, Angela Wigger will challenge and critique the democratically unelected and unaccountable European Commission and its fanciful self-presentation as a pan-European competition watchdog, and offer a tour de force of past and current EU competition policy and its key role within EU industrial policy.
The European Commission usually claims to patrol capitalism in the name of EU citizens, bust the massive market power of monopolies and ensure a level playing field for fair and equal competition.
However, as Angela will demonstrate, since its inception in the Paris Treaty setting up the European Coal and Steel Community in 1952, and the Rome Treaty of 1958, kickstarting the reconfiguration of national economies into a giant single market, supranational competition policy has served as vehicle to facilitate the creation of large corporations, rather than prohibiting economic concentration.
Ever since the adoption of the EU Merger Regulation in 1989, less than 1 percent of all the notified mergers have been blocked, which has made it possible for massive and consecutive mergers waves to roll over Europe. In addition to mergers and acquisitions, the European Commission has also facilitated commercial intercompany agreements and strategic alliances, like joint ventures, minority holdings and equity swaps, which are forms of corporate power concentration that only seldomly reach the media limelight.
Angela will argue that EU competition policy has operated as industrial policy at the outset, seeking to create Eurochampions that would set the pace for competition on a global scale. The European Commission usually legitimizes economic concentration by referring to synergy effects in the form of lower costs and in extension: lower prices for consumers, suggesting that even monopolies can compete.
Capitalist competition is often portrayed as something inherently good and also tends to be associated with broader notions of political freedom and individual self-determination, even democracy. The argument generally is that competition would boost the overall competitiveness of an economy and increase social for society as a whole in the form of lower prices. In the context of European integration, capitalist competition has even been elevated as a central unifying principle, and thus become a sort mantra – a totalizing logic.
Even left-wing political parties and NGOs tend to buy into the rhetoric that competition is the antidote to monopoly power. That competition is good might seem intuitively appealing and politically motiving. The assumption generally is whenever there is intense competition that prices converge towards marginal production costs, which reduces the portion of surplus value for capitalists and benefits “consumers” – consumers which are often taken as a proxy for entire societies. Such a view neglects however, that people need to have a decent income first, before they can consume.
As Angela will argue, capitalist competition essentially devalues labour and nature. It disunites more than it unites by pitting not only capital against capital, capital against labour but also labour against labour. Capitalist competition negates individual freedom, or as Marx wrote in Grundrisse: ‘[i]t is not individuals that are set free by free competition; it is, rather, capital which is set free.’
Industrial policy at EU level is currently on a major comeback, responding to rising geopolitical tensions and the adoption of vast industrial programmes like America First, Made in China 2025, or Make in India. EU competition policy once more constitutes a major pillar. The EU attempts to reverse the process of de-industrialisation and backshore manufacturing capacity in key industries away from emerging markets, China in particular, to Europe. The Make Europe Great Again strategy comes with the undertone of diminishing dependencies on global supply chains and facilitating corporate access to critical raw materials, while ensuring an open strategic autonomy and technological sovereignty, especially in high-tech sectors such as semiconductors, microchips, data cloud technology or space engineering – all in the hope that manufacturing exports can be branded as Made in Europe.
Academics, politicians and commentators have widely endorsed the revitalisation of EU industrial policy and interpreted it as a shift away from the harsh neoliberal structural adjustment of the post-crisis years, and move towards a new green and digital Keynesian interventionism. However, as Angela will argue, these policies are not only responding to, but, in fact, reinforcing intensified capitalist competition within Europe and on a global scale. Neoliberalism has never been static and become manifest in variegated forms. The new neoliberalism may come in neomercantilist and protectionist jacket, but continues to calibrate the powerful position of finance and industrial capital vis-à-vis labour and society at large.