500 dagen oorlog – 500 dagen barbarij

Kijk op de week van 3 – 10 juli

Dit overzicht van de stand van zaken rond het front wordt begin van de week opgesteld door Guido van Leemput en verschijnt op www.stopdeoorlogamsterdam.nl.

Aanleiding om dit verboden wapen tóch te leveren is dat het Oekraïens offensief te weinig vorderingen maakt. De standaardmunitie van het 155mm raakt op en de wapenfabrieken kunnen de productie niet bijhouden. Met clustermunitie moet dat beter gaan.

Biden gaf toe te hebben geaarzeld, maar het doel heiligt de middelen. Dat geldt niet alleen voor Rusland maar ook voor Westers-Oekraïense combinatie. Amerikaanse clustermunitie is de nieuwste stap in de escalatie en de barbarij van deze oorlog.

Dat brengt me op de volgende punten:

Mist op het slagveld
Westerse versterkingen
Russische bombardementen op burgerdoelen
Oekraïense aanvallen op Rusland
Zenuwenoorlog over kerncentrales van Zaporizha
Een tweede spoor, voorbereidingen op onderhandelingen
Amerikaanse atoomparaplu klapt verder open
Barbarij op een rij

1. Mist op het slagveld
‘Een mist van grotere en kleinere onzekerheden’ is wat de Pruisische oorlogstheoreticus Von Clausewitz in de 19e eeuw ‘het rijk van de oorlog’ noemde. De berichten deze week over het slagveld zijn daarvan een illustratie.

Ook de afgelopen week boekte Oekraïne geringe vorderingen in het offensief. De slag om Bachmoet is weer opgelaaid, nadat Rusland eind mei de inname van de stad had opgeëist. Nu heeft Oekraïne delen aan de rand van Bachmoet terug ingenomen.

Ook op andere plaatsen waar Oekraïne aanvallen heeft geplaatst zijn de vorderingen klein. In een bericht van woensdag 5 juli is gesteld dat de voorafgaande week 28 vierkante kilometer grondgebied is gewonnen en daarbij komt de stand in het offensief of 158 vierkante kilometer. Dat is niet veel en van een doorbraak lijkt nog geen sprake.
In deze mist meldt Oekraïne meldt soms dat het een vruchtbare dag aan het front had en dat overwinningen zijn geboekt. In dezelfde verklaring geeft het toe dat Rusland elders, bij Lyman en Svatove, ook in de aanval is gegaan en eveneens geringe terreinwinst heeft geboekt.
Het offensief vordert maar zeker niet snel. Dat komt door de Russische mijnenvelden, de loopgraven die achter elkaar zijn opgesteld en de Russische helikopters die succesvol optreden tegen aanvallende pantservoertuigen en tanks. Het aanvankelijke doel leek te zijn om de stand van zaken op te maken na een week of zes. Dat is tijdens de NAVO-top die komende dinsdag 11 en woensdag 12 juli plaats heeft in Vilnius. Daar zal zeker over de stand van het offensief worden gesproken. Inmiddels heeft de Amerikaanse chef-staf Milley gesteld dat het offensief wel tien weken kan duren.

2. Westerse versterkingen
Het leveren van clustermunitie is direct ingegeven door het gebrek aan 155mm munitie voor het Oekraïense leger. Het offensief vordert te langzaam en de Westerse, met name Amerikaanse fabrieken kunnen met de productie van 155mm-artilleriegranaten het enorme verbruik op het slagveld niet bijhouden. Clustermunitie is een vervanging en daarmee zou ook een doorbraak aan het front moeten worden verwezenlijkt. Dat heeft de Amerikaanse regeringswoordvoerder rechtstreeks toe.
De clustermunitie is onderdeel van een nieuw Amerikaans wapenpakket nu ter waarde van 800 miljoen dollar.
Oekraïne belooft het wapen niet te gebruiken op Russisch grondgebied. Rusland gebruikt ook clustermunitie in de oorlog in Oekraïne.
Het clusterwapen is verboden volgens internationaal humanitair recht.
Een verdrag dat door voldoende staten is getekend, en daarom internationaal rechtsgeldig is, verbiedt het gebruik. Rusland, Oekraïne en de VS hebben dit verdrag niet getekend.

Deze ontwikkeling is de zoveelste uiting van de genadeloze barbarij van deze oorlog.
Mensenrechtenorganisatie Human Right’s Watch heeft tot de laatste dag bezwaar gemaakt tegen de leveranties. Het verweer van de Amerikaanse legerleiding is dat een systeem wordt geleverd dat weinig blindgangers achterlaat. Blindgangers, onontplofte deelmunitie, veroorzaken veel burgerslachtoffers na de slag.

Vorige week meldde ik dat de VS op het punt staan om het langeafstandskanon ATACMS te leveren.
Dat is een lang gekoesterde Oekraïense wens. Daarmee zouden opstelplaatsen van voorraden en legereenheden van Rusland ver achter het front kunnen worden bestookt. Er zou ook Rusland zelf mee kunnen worden bereikt. Daarom wilden de VS daar tot nu toe niet aan meewerken. Inmiddels heeft de Duitse Bondskanselier laten weten niet gelukkig te zijn met dit plan. Duitsland laat opnieuw blijken voorzichtigheid aan de dag te leggen over het bereik van de te leveren wapens.
Duitsland wenst de rem op de escalatie te houden. Ook Frankrijk overigens wil lange-afstandskanonnen leveren. Dit onderwerp zal ook deel uitmaken van de bespreking op de NAVO-top van Vilnius de komende dagen.

De Nederlandse regering maakte afgelopen week bekend wat de tussenstand is van de wapenleveranties. De totale waarde van de geleverde militaire steun aan Oekraïne bedroeg op 26 juni 2023 ongeveer 1,9 miljard euro. Een overzicht van de recente Nederlandse wapenleveranties is ook een indicatie van de onmiddellijke Oekraïense behoefte. Zoals luchtverdedigingssystemen, munitie, sensoren, bruggen, voertuigen en nog veel meer.

3. Russische bombardementen op burgerdoelen
De Russische krijgsmacht blijft met grote regelmaat aanvallen uitvoeren tot diep in Oekraïne. Formele reden daarvoor is het verstoren van de Oekraïense wapenproductie, de aanvoer van wapens, brandstof en militairen uit het Westen. Wat het resultaat is blijft onduidelijk. Oekraïne meldt het aantal succesvol neergehaalde projectielen als gevolg van luchtafweer.

Niet alles wordt onderschept. Russische projectielen raken ook veelvuldig woontorens, restaurants en andere burgerdoelen. Of dat moedwillig gebeurt is onduidelijk. De aanval vorige week op het restaurant in Kramatorsk is dat waarschijnlijk wel. Rusland zou een tip hebben gehad over de aanwezigheid van hooggeplaatste militairen. Het is niet duidelijk of dat ook het geval was.
Het zou iets zeggen over het niveau van spionage.

De aanval op woningen in Lviv ver in het westen van Oekraïne leidde tot de dood van zeker vijf burgers. De burgerij van Lviv werd gevraagd om niet zelf beelden van de verwoesting te delen op sociale media om de Russische inlichtingendiensten niet te informeren.

4. Oekraïense aanvallen op Rusland
Het aantal Oekraïense aanvallen op Russisch grondgebied neemt ook toe. De rem op de escalatie wordt losgelaten. De VS hadden Oekraïne verboden om dat te doen met westerse wapens, maar kunnen het niet verbieden met Oekraïense wapens. Afgelopen week waren er aanvallen met zeker vijf drones in de directe omgeving van Moskou. Alle vijf werden elektronisch verstoord dan wel neergeschoten.

De aanval zorgde wel voor hinder voor een van de grote vliegvelden bij Moskou. Daarmee werd het een test voor de Oekraïense militaire autoriteiten wat hun drones kunnen en wat de effecten op Russische afweer zijn en voor het Russische burgerleven.
Het verleidde de Russische autoriteiten ertoe het Westen te verwijten behulpzaam te zijn geweest bij de aanval.
De afgelopen maand waren er diverse aanvallen door gewapende Russische opstandelingen die opereerden vanuit Oekraïne en in zuid-Rusland dorpen probeerden te bezetten. Daarover is de laatste week niets vernomen. Russische autoriteiten in Belgorod en Koersk, – twee grensprovincies – meldden wel beschietingen met Grad-raketwerpers door de strijdkrachten van Oekraïne.

5. Zenuwenoorlog rond Zaporizha
Afgelopen week liep de propagandaoorlog over de kerncentrales van Zaporizha hoog op. Verwijten vlogen over en weer dat de ander aanvallen zou willen uitvoeren al dan niet in naam van de ander. Een aanval onder valse vlag.
Het Internationaal Atoomagentschap, IAEA, laat temidden van deze propagandaslag weten dat de ploeg die aanwezig is, nadere inspecties heeft uitgevoerd en geen explosieven heeft aangetroffen.
Inmiddels is de propagandaoorlog geluwd. Blijft de vraag wat hier achter zat, behalve het mobiliseren van de eigen achterban.

6.Een tweede spoor – voorbereidingen op onderhandelingen
Vorige week werd duidelijk dat de CIA een idee uitvent om binnenkort (vermoedelijk in het najaar) tot onderhandelingen te komen. Volgens het Amerikaanse NBCnews zijn in april diplomatieke initiatieven genomen via een ‘tweede spoor’.
Dit zijn gesprekken tussen hooggeplaatste figuren die op de achtergrond werken. De aanleiding was een lang artikel van Haass en Kupchan dat op 13 april in Foreign Affairs verscheen en waarin zij het westen opriepen een nieuwe strategie te ontwikkelen.

Dat was ook aanleiding voor de Russische minister van Buitenlandse Zaken, Lavrov, om tijdens een bezoek aan de VN in New York, een gesprek te hebben met o.a. Haass en Kupchan. Met Lavrov erbij kan je spreken van ‘het anderhalve spoor’, met een politieke topfiguur. Oekraïne is niet gekend in dit tweede spoor en helemaal niet blij. Dit is een nieuw signaal dat onderhandelingen in de herfst kunnen beginnen als het offensief vast blijkt te zitten.

7.Amerikaanse atoomparaplu klapt verder open
Donderdag 6 juli, de laatste parlementaire dag van het seizoen, sprak de Tweede Kamer over de NAVO-top. Diverse Kamerleden gingen in op het onderwerp kernwapens. De aanleiding is de gemelde plaatsing dit jaar van tactische kernwapens door Rusland in Wit-Rusland.
Wat betekent dat voor de NAVO-reactie? In Polen is gepleit om ook tactische Amerikaanse kernwapens te plaatsen.
Minister Ollongren zei dat de westerse planning over eigen ‘nuclear posture’, kernwapens, gewoon wordt voortgezet en dat er ook ‘aan randzaken’ wordt gewerkt.
Zij sprak daarbij over tankervliegtuigen. Dat betekent waarschijnlijk dat Polen geen kernwapens krijgt, Nederland en andere West-Europese landen wel en dat Polen de extra belofte krijgt op nucleaire bijstand die met behulp van tankervliegtuigen voor F-35’s (bijvoorbeeld) uit het Westen zal worden uitgevoerd. Wanneer de nieuwe kernbommen voor de F-35’s worden geplaatst is niet besproken. Het hele debat is nog terug te kijken.

8. De barbarij op een rij
De 500ste dag in de oorlog was voor Al Jazeera maar ook voor ons om aanleiding om de barbarij van de oorlog op een rijtje zetten.
De volgende gegevens zijn ontleend aan diverse gespecialiseerde VN-organisaties.

Het aantal vluchtelingen uit Oekraïne bedraagt 6,3 miljoen personen. De meerderheid, 5,9 miljoen personen, ging naar landen in Westelijke richting.
Nog eens 6 miljoen Oekraïners zijn vluchtelingen in eigen land.
9.083 Oekraïense burgers zijn om het leven gekomen volgens de officieel bevestigde cijfers. Het werkelijk aantal gedode burgers moet veel hoger liggen.
Zeker 15.799 Oekraïense burgers zijn gewond geraakt.
Volgens niet te controleren (ruwe) cijfers van de Amerikaanse inlichtingendienst DIA uit april van dit jaar heeft Rusland tussen de 189.500 en 223.000 slachtoffers onder combattanten. Daaronder zo’n 40.000 vermisten en zo’n 154.000-180.000 gewond.
Oekraïne zou in totaal 131.000 slachtoffers hebben, waaronder 17.500 gesneuvelden op het slagveld en zo’n 113.500 gewonden. Britse berekeningen over het eerste jaar, tot februari 2023, spreken van 200.00 Russische slachtoffers, het vermoedelijk aantal doden is 40.000 tot 60.000.
De Kiyiv School of Economics schat de economische schade op 143 miljard dollar.
De Wereldbank schat de kosten van de wederopbouw op zeker 411 miljard dollar voor de komende tien jaar. Dat is twee keer het bruto binnenlands product van Oekraïne voor de oorlog.

Tot volgende week.

Guido van Leemput is mede-initiatiefnemer van Stop de Oorlog Amsterdam. Hij was eerder mede-oprichter van het Amsterdams Vredesinitiatief, dat is opgegaan in Stop de Oorlog Amsterdam. Zijn boek over de oorlog, ‘De gelaagde oorlog in Oekraïne en de botsing van grootmachten’ is hier te bestellen.