Kraken en rellen in de literatuur: Hazer

Op de sociale meeeehdia had ik kond gedaan van mijn teleurstellende ervaring met recente krakers-belletrie. Het boek Lieve Chris deed op de achterflap de belofte over de kraakbeweging van de jaren 1980 te gaan. Maar daar ging het boek nauwelijks over. Ik vroeg daarom of mensen boeken kenden die dat beter deden, en kreeg een hoop suggesties. Die ga ik nu allemaal lezen en bespreken. Iemand moet het toch doen…

Lieve Chris begon met een enigszins karikaturale beschrijving van het enige tijd beruchte kraakpand aan de Vondelstraat. En doet ook een geslaagde poging om de rel te beschrijven die rond het pand losbarstte toen de regenten de straat vrij wensten te maken. Maar vervolgens bleef het daar bij en gingen de hoofdpersonen alleen nog dansen bij jansen en Ayn Rand lezen. Dat moet beter kunnen.

Van de geopperde boeken had ik er een paar al gelezen. Misschien beschrijf ik die ooit ook nog: Plaatstaal van Natasha Gerson, de boeken van A.F.th van der Heijden, en Kraker Jack van Diana Ozon. En De Gelukkigen van Peter Paul Zahl, dat tot de wereldliteratuur over dit onderwerp behoort.

Uit de lijst hieronder (aanvullingen zijn nog steeds welkom, naar info@globalinfo.nl) heb ik er inmiddels twee op het dressoir liggen.

Het kinderboek De Krakers en het Huis van Tanta Da wordt momenteel voorgelezen aan Timmetje (11) en ons gezamenlijke oordeel zal volgen als het boek uit is. Voorlopig bevalt het uitstekend. Het is in 1973 uitgebracht en is het verhaal van een schoolklas die besluit om zich niet neer te leggen bij de sloop van hun buurt. Een soort handboek hoe-organiseer-ik-een-kraakbeweging voor kinderen.

Uitgelezen heb ik zojuist het boek Hazer van Jeroen Thijssen.

Thijssen is van 1959 en schrijver van beroep, volgens wikipedia.

Ik had toevallig ooit een ander boek van hem gelezen, over het Verborgen Dorp in de Veluwe waar mijn moeder altijd over vertelde omdat ze er mee te maken had gehad in de oorlog. Maar dat was non fictie. Hazer is een roman. Over een kraakpand in Haarlem, eind jaren 1970. Of eigenlijk over een van de krakers, Rogi. Hij gaat er wonen als zijn hippie-ouders naar Ierland emigreren en hem aan zijn lot overlaten.

Via Rogi leer je het kraakpand en de bewoners kennen, en het wereldje waar ze in bewegen. Dat is een tamelijk realistisch beeld, vol vergaderingen en geklus, ruzies en liefde en vriendschap. Het bonte gezelschap in het pand wordt tamelijk sympathiek beschreven, inclusief hun onhebbelijkheden. Zelfs de overpolitieke ‘burgemeesters’ van het pand hebben soms gelijk, al worden ze met hen revolutie-gekraai soms weer een karikatuur. Er wordt gesteggeld over al dan niet legaliseren en dan aan de regels van de gemeente moeten voldoen. Herkenbaar voor wie het kraaktijdperk mee heeft gemaakt. En soms wordt er gereld, maar daarvoor moeten ze met de trein naar Amsterdam. Met name de kroningsrellen komen even enthousiast in beeld. In Haarlem zelf lijkt nauwelijks een beweging te bestaan, volgens het boek dan. In werkelijkheid was er in die tijd een bloeiend netwerk aan kraakpanden, dat hier dus geen rol speelt.

Het boek gaat ook voor een deel over Rogi zijn familie. Zijn vader en moeder die zich niet echt om hem lijken te bekommeren, tot zijn vader uit Ierland terug komt en ook een tijdje in het kraakpand trekt. Hij probeert zich nuttig te maken voor pand en beweging, maar is vooral een irritante ‘boomer’ waar geen plek meer voor is. Een echte aparte draad vormt de opa (en oma) van Rogi, waar iets vreemds mee aan de hand was in de oorlog en die misschien wel fout was, maar waar niemand over wil praten. Dat feit is – in ieder geval voor Rogi – belangrijk omdat het wat zegt over de rol die mensen aannemen als het er echt om gaat. Verzet en idealisme en dat soort zaken, die ook in de kraakbeweging de kop op staken. Het blijft wringen, en Rogi is een beetje een tobber die er nooit goed uitkomt.

Maar alles bij elkaar maakt dat het verhaal rond. Het is geen plat verhaal over een kraakpand, maar een intrigerend relaas van een kraker die met zijn verleden en zijn ouders in de knoop zit en ondertussen zijn best doet om zijn eigen leven en politiek goed op de rails te krijgen.

Hazer, Jeroen Thijsse, Nieuwamsterdam 2017, 319 pp

Hieronder de lijst met boeken die opgedoken zijn. Een deel ook uit de bibliotheek-zoekmachine. Ik wilde eigenlijk alleen Nederlandstalige romans behandelen, met eventueel een uitzondering voor vertaald buitenlands werk. De volgende die ik lees is Een vijand gevraagd van D. Opsomer.

(* = reeds in bezit) ($ = besteld)

De Krakers en het Huis van Tante Da – Henk Barnard (1973) (*)

Blauw en geel en donkerrood (Rymke Wiersma) (al door JoopFinland besproken op konfrontatie)

Advokaat van de hanen en de slag om de blauwebrug (A F Th van der Heyden) (*)

Plaatstaal Natasha Gerson (*)

Joost (Ton Uijl, over Leidse kraakscene)

($) Leon Gommers – De ziel van de kakkerlak (over de Groningse kraakbeweging)

Charges Irun S

($) De woongroep, Franca Treur

Fons Dellen – De kunst, het meisje, de stad

Lutz Seiler Stern 111: Carl Bischoff ontvlucht zijn Oost-Duitse thuis en vindt onderdak bij een kleine gemeenschap van divers pluimage.

Pieter Chenestre De rioolrat: Een idealistische Amsterdamse politicus probeert te ontsnappen aan de machtsstrijd tegen de Italiaanse maffia.

($) Esther J. Ending Stille mensen: Een meisje is het bekrompen rijkeluismilieu van haar grootmoeder beu en betrekt een kamer in een enorm kraakpand.

($) Kester Freriks Gehuwde dochter: Na de 21e verjaardag van zijn dochter stuit een man bij het opruimen op een typoscript waarin zij uit de doeken doet wat ze de afgelopen vijf jaar heeft gedaan.

($) Maarten ’t Hart Het uur tussen hond en wolf: Tussen een huurder en de huiseigenaar ontstaat een conflict.

Doris Lessing De barmhartige terroriste (*): Binnen een groep Londense krakers ontstaan conflicten en tegenstellingen als zij hun radicale politieke opvattingen in daden willen omzetten.

Marjo Brandse Wat als…je omkijkt?: Persoonlijk verhaal van de auteur over de krakersbeweging en het theaterleven in het Den Haag van de jaren tachtig.

($) Karel Eykman Sneeuwwitje en de zeven krakers: Na moeilijkheden thuis en op school loopt zestienjarige Monika weg. Ze gaat naar Amsterdam waar ze met allerlei merkwaardige en alternatieve mensen in contact komt.

($) Annelies Passchier Een vorstelijk hotel: Tussen de bewoners van een kraakpand in een grote stad ontstaat een ingewikkeld web van relaties.

D. Opsomer Een vijand gevraagd (*): Een Amsterdamse activist gaat zich oriënteren in de krakersbeweging in Zürich.

Andreas Baum Wir waren die neue Zeit: De krakerscene in Berlijn in de ‘vrije’ jaren 1989-1990 is een mix van idealen en discussie, wantrouwen en geweld.

Jake Arnott Johnny come home: In het Londen van 1972 ervaren de bewoners van een kraakpand de omslag van het pacifistische actievoeren van de jaren ’60 naar aanslagen die met geweld gepaard gaan.

Nick J Swart: 1980: Ik een zelfzuchtige Aap

Nick J Swart: 1980: De Plasserparadox

Diana Ozon: Kraker Jack (*)

Peter Paul Zahl: De Gelukkigen (Wereldvenster 1982) (*)