Standaardisering van de arbeid en globalisering
De mens is een verlengstuk van de machine geworden. Die constatering is de praktische inhoud van de formele onderschikking van de arbeid aan het kapitaal. In die zin dat het hier niet gaat om het kapitaal als levende arbeid, maar om alle andere productie- of arbeidsmiddelen die in het kapitalisme worden ingezet. Het zijn de machines, waarvan de computer een zeer belangrijke onderdeel is geworden. De computer, net als de zelf scannende kassa, is een apparaat dat het handelen van de arbeid(st)er degradeert. Dus niet alleen het denken, maar ook het handelen van de arbeider wordt gestandaardiseerd.
Project ”Klassenstrijd” deel 2 – ontwikkeling van de arbeid: nummer 2
(Foto: Labor and Monopoly Capital, Harry Braverman) vind het boek online hier)
Dit proces kent nauwelijks een begin of einde, de vraag is of het onder de bestaande politieke en economische verhoudingen ooit zal stoppen. De gevolgen voor de arbeid zijn desastreus. Alle reden de betekenis van deze standaardisering te verkennen.
Het boek van Solidariteit, dat de overgang van de papieren naar het digitale Solidariteit markeert, Om de vereniging van de arbeid, gaat in op het verschijnsel globalisering. Het hoofdstuk ”Veranderingen in de organisatie en inhoud van de arbeid”, behandelt de standaardisering van de arbeid. (1) Het grijpt terug op het boek van Harry Braverman, Labor and monopoly Capital, the degradation of Work in the Twentieth Century. (2) Braverman schetst de ontwikkeling van de standaardisering van de arbeid onder kapitalistische verhoudingen. In een heruitgave, 24 jaar later, geeft John Bellamy Foster, de man van het eco socialisme, een verklaring die voor de standaardisering en de globalisering een interessant aanknopingspunt biedt. (3)
Standaardiseren van de arbeid is het vastleggen van handelingen in het arbeidsproces die een vastliggende procedure volgen. De arbeid(st)er kan er niet of nauwelijks van afwijken.
Uitwisselbaar
De verklaring van Foster sluit aan op Marx en maakt een sprong naar de huidige tijd, de uiteindelijke reden van dit project ”Klassenstrijd”.
De gangbare gedachte van Marx was dat de kapitalistische ontwikkeling in een industriële samenleving gericht was op de degradatie van de industriële arbeider. Daar was kritiek op. Marx zou de onjuiste verwachting hebben dat een grotere intensiteit van de arbeid in aantocht was. De hiërarchie in productieprocessen van gespecialiseerde arbeiders zou verdwijnen, de vakarbeid gelijkgeschakeld en de inzet van vrouwen en kinderen groeien, zeker voor arbeid waarvoor geen speciale kwaliteiten nodig waren.
Braverman weerlegde deze kritiek op Marx. Zijn analyse was dat de reductie van het grote aantal arbeiders tot een homogene groep die in het arbeidsproces uitwisselbare activiteiten verrichtte en waarvan door een grotere afhankelijkheid van de machines minder vaardigheden vereist was. Daarmee bevestigde hij Marx’ inzichten als fundamentele tendens van de kapitalistische ontwikkeling.
Voor de kapitalist wordt het essentieel dat het arbeidsproces zijn/haar verantwoordelijkheid wordt. Dat wil zeggen: de controle over het arbeidsproces krijgt en uit handen neemt van de werkenden. Dat is de feitelijke reële onderschikking van de arbeid aan het kapitaal die mogelijk wordt gemaakt door de standaardisatie van de arbeid. Voor Braverman was dat de aanleiding voor de ‘arbeidsprocesbenadering’.(4)
Braverman vermijdt het vraagstuk van de klassenstrijd niet, hij geeft er juist een verdieping aan door in navolging van Marx de standaardisatie van de arbeid te verbinden aan de exploitatie, de uitbuiting. Dus de manier waarop het surplusproduct onttrokken wordt aan de directe producent.
(Tot zover de verklaring, toegelicht, samengevat en vrij vertaald van Foster.)
Vereenvoudigd
De standaardisering van de arbeid verhoogt de arbeidsproductiviteit. De aan de machine ondergeschikte arbeider is in staat veel meer te produceren. Omdat hij/zij het vermogen om arbeid te leveren aan het bedrijf verkocht heeft, beschikt de eigenaar, de kapitalist, over het geproduceerde product. Tegelijkertijd zijn de arbeidsprocessen van de bedrijven onafhankelijker van het vakmanschap van de arbeider. De exploitatie van de arbeid wordt daardoor vereenvoudigd. Dit verschijnsel van standaardisatie is een continu proces dat door de ontwikkeling van de technologie vervolmaakt kan worden. De standaardisatie van arbeidsprocessen beperkt zich niet tot regionale of lokale arbeidsprocessen. Het principe van standaardisering wordt in alle kapitalistische productieprocessen over de gehele wereld toegepast. Het kapitalisme is wereldwijd het dominante politieke economische systeem geworden. De standaardisatie van de arbeid is doelstelling voor het kapitalisme. Gestandaardiseerde arbeidsprocessen zijn geglobaliseerd.
Kort geleden bezocht ik in Londen een IKEA winkel. Van een verschil met zo’n winkel in Nederland is geen sprake. Alles is gestandaardiseerd. Dat gaat zelfs zover dat de consumenten arbeid overnemen. Bijvoorbeeld het afrekenen. Alle producten zijn voorzien van een barcode, de consument scant de producten bij de kassa en er komt geen kassière meer aan te pas.
Zelfscan kassa bij Ikea – bron wikipedia
Conclusie. Standaardisatie van de arbeid, als uitwerking van de reële onderschikking van de arbeid aan het kapitaal, is een sociaal en economisch verschijnsel. Het doel van het kapitalisme blijft de exploitatie van de arbeid. De technologie die in arbeidsprocessen toegepast wordt, raakt zowel de ontwikkeling van de machinerie als de organisatie van de inhoud van de arbeid en schept de voorwaarden voor de exploitatie door het kapitaal. Dit proces voltrekt zich ongelijk en gecombineerd, waardoor het versneld wordt.
(1) veranderingen organisatie en inhoud arbeid– tekst Sjarrel Massop, redactie Hans Boot, 2005.
(2) Braverman Harry, (1974, 1998, hernieuwde uitgave) Labor and Monopoly Capital, the degradation of work in the twentieth Century, New York, Monthley Review Press.
(3) Ecosocialisme
(4) Arbeid in crisis