Managementtool cao vervangt vakbond

(Foto: Actievergadering van de FNV met leden uit de metaalindustrie over de problemen rond de CAO onderhandelingen – PICRYL – Public Domain  FNV woordvoerder Dick Visser spreekt de leden toe Public domain photograph – 1986 by The Algemeen Nederlandsch Fotobureau (ANeFo))

Dat moet voor het draagvlak zorgen en de werkgever kan met De Unie de cao afsluiten. Koen Marée laat in een zeer leesbaar artikel in de NRC van 6 februari diverse betrokkenen aan het woord. Hier een reactie op het DigiC-idee.

De werking van DigiC is recht toe recht aan: 1. Panels van werkgevers en werkers om cao-thema’s op te halen, 2. een enquête opgesteld door InnerVoice en ingevuld door alle werkers, 3. InnerVoice maakt een voorlopig rapport, 4. tweede panel gesprek, 5. definitief rapport, 6. onderhandeling, 7. stemming door werkers, 8. cao! Iedereen blij: de ‘lastige’ FNV en CNV buitenspel, De Unie en InnerVoice incasseren de werkgeversbijdrage voor de cao en alle werkers hebben een enquête mogen invullen en gestemd.

SER-advies

De problematiek speelt al langer. In 2013 bracht de Sociaal Economische Raad (SER) het advies Verbreding draagvlak cao-afspraken uit, ook genoemd door Marée. In tegenstelling tot wat de titel doet vermoeden, is de SER niet verontrust over het draagvlag van de cao. Het formele draagvlak (organisatiegraad) neemt weliswaar af, maar over het feitelijk draagvlak (betrokkenheid, waardering en tevredenheid) concludeert de SER: uit onderzoek blijkt dat de cao kan rekenen op een positief oordeel van degenen op wie de cao van toepassing is; dit geldt zowel voor werkgevers als voor werknemers en zonder grote verschillen tussen leden en niet-leden. Dat is niet het beeld dat de ontwikkelaars van DigiC schetsen.

De SER ziet wel een toenemende discrepantie tussen de samenstelling van de vakbonden en de werknemers wat betreft leeftijd, geslacht en type contract en roept daarom op meer betrokkenheid, ondanks de geconstateerde tevredenheid.

Ongelijkheidscompensatie

DigiC lijkt volledig voorbij te gaan aan de ongelijke verhoudingen tussen werkgever en werknemer. De werkgever heeft alle middelen in handen en dat geldt niet voor de ongeorganiseerde werknemer. Juist de organisatie van werknemers, de actie- en stakingsdreiging en het cao-proces compenseren dit gebrek. De ongelijkheidscompensatie is een belangrijk onderdeel van de cao sinds het begin van de twintigste eeuw.

De Unie noemt de werkzaamheden van InnerVoice ‘objectief’, alsof de cao een grabbelton van ideeën is waaruit vrijelijk leuke dingen gekozen kunnen worden. De 1, 2, …, 8 benadering doet geen recht aan activiteiten buiten het DigiC-traject. De belangentegenstellingen worden onder de mat geschoven en zogenaamd geobjectiveerd: de economische omstandigheden zijn nu eenmaal zo. Vandaar dat ik DigiC een managementtool noem, een hulpmiddel om het bedrijf soepel te leiden in het belang van de werkgever.

Drie voorbeelden

Dat praktijk weerbarstig is, bleek ook bij de cao van Achmea. De FNV vond het aanbod van Achmea ver onder de maat vanwege de minimale prijscompensatie en de keuze voor een flexibele pensioenregeling met een werkgeversbijdrage onder de 30 procent. Een petitie kreeg drieduizend handtekeningen en drie ledenvergaderingen volgden. Na onderhandelingen volgde een, wat het inkomen betreft, verbeterd voorstel dat positief is geadviseerd aan de FNV-leden. Over de pensioenregeling wordt apart gepraat. De Unie hield een enquête onder de werknemers met 75 procent respons en 92 procent instemming. De Unie, FNV en CNV boekten alle drie ledenwinst. Volgens Achmea vanwege het inspraakmodel, volgens de FNV vanwege de inzet van de bonden. Hoe dan ook, de gebeurtenissen weerspiegelen meer de normale perikelen tijdens het cao-proces dan het gladde 1, 2, …, 8 stappenplan van DigiC.

De Unie noemt de cao “Technische Groothandel” en “VodafoneZiggo” als twee andere toepassingen van DigiC. Bij VodafoneZiggo is het stappenplan van DigiC gevolgd. Volgens de FNV wilden de werkers behoud en verbetering van koopkracht en is precies het tegenovergestelde gebeurd. Nee stemmen is moeilijk, omdat na ‘een nee’ geen mogelijkheid bestaat druk uit te oefenen voor een beter resultaat. Wel is opgeroepen om nee te stemmen. Na de DigiC-stemming (meerderheid vóór) heeft de FNV zonder zichtbaar resultaat nog geprobeerd te mobiliseren. VodafoneZiggo en De Unie hebben eenzijdig een cao afgesloten. VodafoneZiggo gaat nu met DigiC aan de slag om het sociaal plan te verslechteren.
Volgens de FNV zijn de onderhandelingen over de cao Technische Groothandel mislukt, omdat de werkgevers vast hielden aan de afschaffing van toeslagen. De FNV riep op ‘nee’ te stemmen tijdens de DigiC-stemming en kritisch te zijn over mogelijk stemfraude (niet toesturen van links die nodig zijn voor de stemming). Tot die stemming is het niet gekomen. De werkgevers hebben het cao-eindbod teruggetrokken en op 8 februari 2024 op een positieve en constructieve manier met de cao-partijen bij elkaar gezeten en verwachten na uitwerking een onderhandelingsresultaat dat aan de achterban van alle CAO-partijen kan worden voorgelegd. Ook hier leidde DigiC niet rechtstreeks tot een cao.

Strijd om positie aan tafel

Starbucks, Amazon, Ford, General Motors, Stellantis … afgelopen jaren heeft Solidariteit regelmatig gerapporteerd over de taaie strijd van Amerikaanse werkers om als vakbond een plaats aan de onderhandelingstafel te bemachtigen. Een strijd soms gevoerd door mensen zonder enige vakbondsachtergrond, maar vanuit het besef dat zonder gemeenschappelijke strijd geen vooruitgang te boeken is. Dichter bij huis, in Zweden, voeren bonden acties om Tesla tot cao-onderhandelingen te dwingen. Solidariteitsacties zijn verspreid over heel Scandinavië.

In Nederland zitten de bonden aan tafel. Maar de managementtool van De Unie en de botte toepassing door VodafoneZiggo maakt weer eens duidelijk dat zonder of met gebrekkige organisatie op de werkvloer die plaats aan de tafel snel verdwenen kan zijn. Alle werknemers betrekken bij de cao is een goed idee, maar niet onder de regie van de werkgever.