Hoe de oorlog in Oekraïne te beëindigen? Ga zitten en praat – het is hoogste tijd

(Door Katrina vanden Heuvel (*), dit artikel wordt verspreid door Globetrotter in samenwerking met The Nation, vertaling globalinfo.nl, die van haar donateurs bestaat, foto UNDPUkraine, Flickr CC2.0)

“Als er een kans is om te onderhandelen, als er vrede kan worden bereikt, grijp dan die kans.” De auteur van die verklaring was geen vredesactivist of een slappe liberaal. Het was Gen. Mark A. Milley, voorzitter van de Joint Chiefs of Staff, die er naar verluidt bij de regering Biden op heeft aangedrongen dat Oekraïne een diplomatieke beëindiging van de oorlog nastreeft.

Volgens nieuwsberichten ondervindt Milley’s standpunt tegenstand in het Witte Huis. Toen de Russische troepen zich onlangs uit Kherson terugtrokken, noemde de nationale veiligheidsadviseur Jake Sullivan het een “groot moment” voor Oekraïne en herhaalde hij dat de regering niet zou aandringen op een diplomatieke beëindiging van de oorlog. “Als Oekraïne ervoor zou kiezen om te stoppen met vechten en zich over te geven, zou dat het einde van Oekraïne betekenen,” zei hij, waarbij hij op bizarre wijze diplomatie gelijkstelde aan overgave.

Maar in feite is het uitoefenen van diplomatie een kwestie van gezond verstand – en er zijn tekenen dat het Witte Huis daar langzaam van doordrongen raakt.

Rusland heeft in feite de oorlog al verloren. De droom van president Vladimir Poetin om Oekraïne te annexeren is in duigen gevallen. Zijn militaire zwakte is blootgelegd, zijn economie beschadigd, zijn land geïsoleerd en zijn steun verzwakt. Zijn troepen hebben verschrikkelijke verliezen geleden; hun moreel is gebroken, hun munitie raakt op.

De vooruitgang van Oekraïne op het slagveld heeft ook een verschrikkelijke prijs. Milley schat dat beide partijen minstens 100.000 slachtoffers hebben gemaakt. De Oekraïense strijdkrachten zijn volledig afhankelijk van hulp uit het Westen en hebben een tekort aan soldaten, wapens, luchtsteun en artillerie. Miljoenen Oekraïners zijn ontheemd. Rusland heeft het Oekraïense elektriciteitsnet vernield en op 15 november veroorzaakte het op grote schaal stroomuitval met zijn grootste spervuur van raketten tot nu toe. Het bevrijde Kherson wordt, net als een groot deel van het land, geconfronteerd met een “humanitaire ramp”. En nu Poetin meer troepen mobiliseert, is er weinig kans dat Rusland kan worden verdreven uit een groot deel van het Russisch sprekende oosten, laat staan uit de Krim.

Hoewel de Verenigde Staten en de NAVO zich aan de zijde van Oekraïne hebben geschaard, is de steun niet onbeperkt. Sancties tegen Rusland hebben bijgedragen aan wat een wrede recessie in Europa lijkt te worden. Boze demonstraties over het hele continent over de stijgende kosten van levensonderhoud laten zien dat de oppositie onder de bevolking groeit. In eigen land heeft president Biden de steun van beide partijen gekregen, maar kandidaat-voorzitter van het Huis Kevin McCarthy (R-Calif.) zorgde voor het klassieke schot voor de boeg toen hij waarschuwde dat er geen “blanco cheque” voor Oekraïne zou zijn als de Republikeinen het Huis veroveren.

Toen leden van de Progressieve Groep in het Congres (Congressional Progressive Caucus) eind oktober een brief publiceerden waarin werd aangedrongen op diplomatie, zorgden de felle reacties ervoor dat de leden in paniek de brief van de ene op de andere dag introkken. In feite hadden Milley en de caucus echter gelijk – zoals blijkt uit de heimelijke manoeuvres van de regering.

Ondanks publieke ontkenningen heeft het Witte Huis voorzichtig de deur geopend voor onderhandelingen. Zoals journalist Aaron Maté zorgvuldig heeft beschreven, heeft de regering een aantal lekken georkestreerd: dat de besprekingen met de Russen over het gebruik van kernwapens “de hoge temperatuur hadden doen dalen”, dat het Witte Huis de Oekraïense leiders aanmoedigde om “aan te geven dat zij openstaan” voor onderhandelingen, dat Sullivan vertrouwelijke besprekingen over Oekraïne had gevoerd met de helpers van Poetin, en dat hij in Kiev “de stemming had getest” over “hoe het conflict kan eindigen en of er een diplomatieke oplossing mogelijk is”.

De regering begeeft zich op glad ijs, omdat zij het Oekraïense verzet, de eenheid van de geallieerden en de binnenlandse steun niet wil ondermijnen. Maar de belangen van het Westen verschillen duidelijk van die van de Oekraïners. Op het slagveld werd de eenheid van de NAVO gesmeed rond grenzen: geen troepen op de grond en voorzichtigheid met betrekking tot welke wapens naar Oekraïne gaan. Ook bij de onderhandelingen lopen de belangen uiteen. Gezien de afschuwelijke schade die zijn land is toegebracht, zal Zelensky een compromis met de Russen weerzinwekkend vinden, en het opgeven van grondgebied – zelfs een terugkeer naar de status quo ante – moeilijk te verkroppen. Zijn beste kans zou zijn om de Verenigde Staten en de NAVO als actieve strijders bij de oorlog te betrekken, maar geen van beide wil dat.

Met een geschat prijskaartje van 1 biljoen dollar die nodig zal zijn voor de wederopbouw van Oekraïne is het duidelijk dat de oorlog absoluut moet worden beëindigd, en er gaan steeds meer stemmen op die voorzichtig aandringen op een diplomatieke oplossing. In een recente column erkennen voormalig VN-ambassadeur Tom Pickering en George Beebe, directeur grand strategy aan het Quincy Institute for Responsible Statecraft (hij was ook speciaal adviseur voor Rusland van vicepresident Dick Cheney), de schijnbaar onoverkomelijke obstakels, maar betogen zij dat diplomatie de enige manier is om de oorlog te beëindigen. Op degenen die beweren dat de tijd nog niet rijp is, antwoorden zij dat diplomatie tijd kost en dat de voorbereiding nu moet beginnen. Tegen degenen die beweren dat de grenskwesties onoplosbaar zijn, zeggen zij dat de diplomatie kan beginnen met minder ingewikkelde kwesties: manieren om het aantal burgerslachtoffers te verminderen, wederzijds vertrouwen op te bouwen en de basis te leggen voor een uiteindelijk staakt-het-vuren.

De Russische invasie maakte de opinie wereldwijd woedend, ook al koos een groot deel van de wereld ervoor geen partij te kiezen in de strijd. In de Verenigde Staten heeft het een patriottische koorts aangewakkerd. Zoals het progressieve caucus-debacle liet zien, zullen de oorlogszuchtigen proberen de roep om vrede of onderhandelingen de kop in te drukken. Maar er staat te veel op het spel om werkeloos toe te kijken hoe de ramp zich uitbreidt en de kosten – en de risico’s – blijven toenemen.

——–

Katrina vanden Heuvel is redactioneel directeur en uitgever van the Nation en is voorzitter van het Amerikaanse Comité voor een Amerikaans-Russisch Akkoord (ACURA). Ze schrijft een wekelijkse column in de Washington Post en geeft regelmatig commentaar op de Amerikaanse en internationale politiek voor Democracy Now, PBS, ABC, MSNBC en CNN. U kunt haar vinden op Twitter @KatrinaNation.