FNV hervindt bestaansrecht

(Foto van website FNV)

Dat bleek bijvoorbeeld in het jaar 2022 uit stakingen bij de spoorwegen en De Bijenkorf in Amsterdam en Rotterdam, de warenhuisketen waar zo’n vijftig jaar geleden voor het laatst gestaakt werd.

In een terloopse zin meldde De Groene dat de ‘revival’ van de FNV zich lijkt aan te dienen als kritisch over het poldermodel en gericht op de werkvloer. De vakbondsbestuurder bij De Bijenkorf (FNV Handel), Linda Vermeulen, hield al ruim een jaar eerder een pleidooi voor de FNV als sterke tegenmacht: op de werkvloer, in de polder en naar de politiek. (…) De mensen in het land zijn het zat dat er over hun hoofden concessies worden gedaan waar zij uiteindelijk de prijs voor betalen. We merken dat andere vakbonden die nog wel klakkeloos meegaan met de loonmatiging, steeds vaker worden ontmaskerd als ‘schootbonden’. (1)

Stakingen en de polder

Inmiddels maken we al maanden een stakingsgolf mee in meerdere economische sectoren, bij bedrijven en overheid. Met als kerneisen in de vast te leggen CAO: minimaal de volledige compensatie van de lonen voor de inflatie, minimum uurloon 14 euro en terugdringing van de werkdruk. Overigens, de uitwerking en uitbreiding willen nogal eens verschillen.
Een staking en zeker een golf staan in ieder geval op de korte termijn op gespannen voet met het poldermodel. Een overlegvorm die rust op de gemeenschappelijke erkenning door ondernemers en vakbeweging van een gezamenlijk belang dat bepalend is voor hun onderlinge verhoudingen. Tijdens een staking maakt de begripsvolle ‘poldertafel’ plaats voor een conflict over de belangen van de werkvloer die de vertegenwoordiging van de vakbond uitspreekt. De loop van de staking, de mate waarin de eisen worden binnengehaald en de aard van de onderhandelingen sturen de verhoudingen tussen ondernemers/management en stakende werkers. Wezenlijk in het proces voor, tijdens en bij beëindiging van de staking is een open en democratische besluitvorming door de vakbondsleden.

Het poldermodel is geen toevallige en incidentele aangelegenheid in de Nederlandse sociaaleconomische verhoudingen. Het wordt veelal toegeschreven aan het zogenaamde Wassenaar akkoord van 1982, maar vanaf de oprichting van het NVV in 1906, de voorloper van de FNV, zocht de Nederlandse vakbeweging naar samenwerkingsstructuren met ondernemers en overheid. Deze ‘ingroei’ is historisch gezien tekenend en dominant, zij het tijdelijk verstoord door stakingen die bepaald niet alledaags zijn. De laatste maanden zijn een smet op ‘de polder’ en roepen de vraag op of ze een breuk in de traditionele verhoudingen aankondigen op weg naar een strijdbare vakbeweging.

Strijdbare vakbeweging

Voor de voortgang van de ‘revival’ van de vakbeweging ligt de nabije toekomst open. Het is dus de moeite waard na te gaan of het geheel van de (nog lopende) stakingen kansen laat liggen om de opgaande beweging te stimuleren. Zeker nu de actiebereidheid groot is – staken blijkt immers inspirerend.

Het eerste dat opvalt, is dat de kerneisen (inflatie, uurloon, werkdruk) niet algemeen en identiek opgevoerd zijn, terwijl juist in hun collectieve karakter de kracht ligt.
Een andere zichtbare uiting van gemeenschappelijkheid, zoals de fysieke steun van de chauffeurs van het streekvervoer aan de vuilnisophalers direct na de staking, is helaas niet gebruikelijk. Meer dan een solidariteitsverklaring moet mogelijk zijn.

Regionaal staken, zoals in het openbaar vervoer, is ook een vorm van gezamenlijke kracht en te organiseren door verschillende sectoren en in de grote(re) steden. Gelijktijdigheid van acties, ook bij verschillende bedrijven, maakt marginalisering van bijvoorbeeld de media onmogelijk. (2) Al deze activiteiten gericht op samenwerking en gemeenschappelijkheid leggen de basis voor een landelijke staking. Om te beginnen bijvoorbeeld met lokale demonstraties die de collectiviteit in volle openbaarheid laten zien.

Het gaat te ver om over gemiste kansen te spreken, wel van ernstige suggesties voor een stabiele ‘revival’, oftewel een kansrijke strijdbare vakbeweging.

Tot slot, een opmerking over de betrekkelijkheid van de ‘polderkracht’. Niet alleen getoond door de bazen van PostNL die een CAO akkoord sloten met uitsluiting van de FNV, maar ook door een sprekende uitspraak van de voorzitter van de Vereniging van Werkgevers in het Openbaar Vervoer, Kagie: De vakbond is niet uit op een akkoord. Toen we aan tafel gingen, lagen de spandoeken al klaar in de stalling. Staken dreigt een ‘nieuw businessmodel’ van vakbonden te worden. Staken wordt niet meer als drukmiddel gebruikt om een deal te sluiten, vakbonden lijken nu vooral uit te zijn op ledenwerving. (3)

Een rancuneus type die Fred Kagie. In april 2008 ontslagen als directeur FNV Financieel Advies, eerder algemeen secretaris FNV Bondgenoten. Ook een autoritair type. In oktober 2022 aangeklaagd in een petitie met 1.748 handtekeningen van onder anderen buschauffeurs in het streekvervoer: wegens polarisatie en vertraging cao-proces.

(1) Linked in, 22 april 2021 – De FNV, de tegenmacht
(2) Een artikel in de Volkskrant, 18 januari 2023, kan daarvan een voorbeeld zijn, weliswaar niet bevestigd of bestreden door de FNV. De kop luidt: Arbeidsonrust bij FNV: vakbond eist 14 procent loonsverhoging, maar biedt eigen personeel 2 procent.
(3) De Volkskrant, 6 februari 2023 Mislukte onderhandelingen streekvervoer