Ga naar de inhoud

FNV, breek met de zaakwaarnemers

In Vrij Nederland van 20 augustus 2020 wordt binnen het project ‘ploeteren door de polder’ de vakbeweging doorgelicht: Werknemers zijn weerloos en kwetsbaar als ze zich niet organiseren. In de vorige Solidariteit (FNV laat je zien) gaat Hans Boot hierop in en schetst een gedweeë FNV die in de belangenbehartiging kiest voor rust in de polder boven vakbondsmacht en strijd. In dit commentaar belicht ik de ideologie van vakbondsprominenten die op grote afstand staan van de realiteit waarin veel werkers zich bevinden en mede door de corona crisis alleen maar zal verscherpen.

5 min leestijd

(Door Jan Ilsink, oorspronkelijk verschenen bij solidariteit poster uit collectie IISG via delpher)

In het VN-artikel van Kim van Keken en Dieuwertje Kuijpers komt onder anderen Henk van der Kolk aan het woord; voormalig voorzitter van FNV Bondgenoten en nu van het Pensioenfonds Detailhandel (overigens warm voorstander van het, voor de werkers en gepensioneerden, rampzalige pensioenakkoord – pensioenfondsdetailhandel). Over de vakbeweging zegt hij dat ze van nature bestaat uit solidariteit. Toch hebben we op de arbeidsmarkt steeds meer soorten belangen die allemaal uit elkaar lopen. Dat is verdomd lastig om in die belangenbehartiging dat allemaal te verenigen dat iedereen, van flex tot vast, zich erin herkent.

Voorgeschreven werkelijkheid

Helaas gaat het artikel niet verder in op wat die ‘natuur van de solidariteit’ is! Wel noemt Paul de Beer, bijzonder hoogleraar Arbeidsverhoudingen, als oorzaak voor het ontbreken van solidariteit tussen werknemers met een vast contract en zzp’ers dat ze elkaar als concurrenten zien. Voormalig FNV-voorzitter Lodewijk de Waal kiest een andere invalshoek en vertolkt de incompetentie van bestuurders als volgt: Hoe er ook wordt geprobeerd, het lukt de vakbeweging niet nieuw bloed aan te trekken. Jeroen Sprenger, voormalig woordvoerder van de FNV, stelt als oplossing voor om de samenstelling van het huidige ledenbestand naast die van de beroepsbevolking te leggen. Dan zie je waar de gaten vallen, en op welke manier de mensen die we missen hun geld verdienen, en waar er dus werk aan de winkel is.

Het is jammer dat de journalisten van Vrij Nederland niet dieper hebben gegraven. Hoewel ik vrees dat bij deze ex-voorzitters en hoogleraar helaas geen grotere diepgang te vinden is. Hun opvattingen over de arbeidersklasse zullen immers keurig overeenkomen met de ‘voorgeschreven werkelijkheid’ zoals die in de Nederlandse media ‘kamerbreed’ wordt gepresenteerd. Te weten: er bestaat geen arbeidersklasse meer, het werk zelf en de arbeidsverhoudingen zijn te divers geworden. De werkers, zij die met arbeid in hun levensonderhoud voorzien, zouden zich geen arbeider meer voelen, laat staan een deel van een arbeidersklasse. Hiermee is de cirkel(redenering) rond: de media verkondigen luidkeels dat er geen arbeidersklasse (meer) bestaat, dat stamt uit de negentiende eeuw. Vervolgens stellen zij tevreden vast dat de werkers zich terecht geen arbeider meer voelen, de arbeidersklasse zien zij als een hersenspinsel uit het verleden!

Organisatie

Inderdaad is arbeid naar inhoud en vorm veranderd en anders georganiseerd. Technologische vernieuwingen hebben in productie, transport en distributie enorme veranderingen aangebracht met grote gevolgen voor de menselijke arbeid en arbeidsverhoudingen. Dit geldt ook voor de dienstverlening. Hier bovenop komt nog de financialisering van de economie die de arbeidsverhoudingen op zijn kop zet, omdat productieve arbeid niet meer als bron van waardeschepping, van rijkdom, lijkt te zijn.

Alle veranderingen hebben echter niet aangetast dat voor het draaien van de economie en de samenleving arbeidskracht nodig is en ingehuurd wordt door of namens de bezittende klasse met vaste of losse contracten. De dagloners van de 19e eeuw zijn de zzp’ers van de 21ste eeuw geworden. De concurrentie tussen kapitalisten zet druk op de lonen en andere arbeidsverhoudingen en dwingt tot klassenstrijd. De vakbeweging is de natuurlijke organisatievorm voor de werkers om hun huid zo duur mogelijk te verkopen! Deze strijd wordt gehinderd als de werkers zich geen arbeider voelen en zich tevreden stellen met een ‘gentlemen’s agreement’ of een fooi voor het leveren van hun fysieke en intellectuele arbeidskracht. Voor succesvolle strijd is daarom ook bij de werkers klassenbewustzijn nodig. Vakbonden moeten dat op georganiseerde wijze bevorderen. Werkgevers en kapitaalbezitters ontwikkelen hun klassenbewustzijn impliciet in hun organisaties VNO-NCW en MKB en de sociëteiten waar ze elkaar ontmoeten!

Niet afwachten

Hoe ziet de toekomst van de vakbeweging in Nederland eruit? De economische invloed van ‘corona’ zal mogelijk hele bedrijfstakken reduceren, nieuwe ontwikkelen en alle arbeidsverhoudingen onder zware druk zetten. De vakbeweging moet voorkomen dat economische verliezen worden afgewenteld op de werkers. De vraag is of zij zich voorbereidt op de strijd die er onverbiddelijk aankomt. Analyseert zij ter informatie en mobilisatie van de leden het klassenkarakter van de maatregelen die dit ‘ondernemerskabinet’ heeft genomen en nog zal nemen om de corona crisis te beteugelen? Helaas, daar is geen sprake van. De FNV erkent weliswaar de onontkoombare aanval op de arbeidsvoorwaarden, maar de hoop blijft op ‘de polder’ gericht en niet op de ontwikkeling van strijd en vakbondsmacht.

Besluiten in het Ledenparlement over arbeidsvoorwaarden, arbeidsmarkt en ‘governance’ (bestuur), waaronder de verkiezing van een nieuwe voorzitter, blijven steken in bureaucratische discussies. Opnieuw blijkt dat niet de democratisch gekozen vereniging het voor het zeggen heeft, maar de werkorganisatie die alle beleid voorbereidt en uiteindelijk bestaat uit personeel dat in de afgelopen ‘dertig jaar polderen’ is aangeworven. De werkorganisatie die nog steeds geïnspireerd lijkt door de slogan van de jaren negentig: ‘de vakbond, uw zaakwaarnemer’. Én die, afgezien van enkele ‘incidenten’ van activistisch vakbondswerk, bezig is van de FNV een ‘ANWB voor bedrijfsongevallen’ te maken met het Ledenparlement als ‘klantenpanel’.
Het wachten is op de verdere afkalving van het ledental van de FNV, want ‘zaakwaarnemers’ zijn overal en mogelijk goedkoper te vinden! Of zal het inzicht bij de leden doorbreken dat zij de bond zijn en niet de bureaucraten in de FNV top en hun vazallen in de werkorganisatie.

Wij, FNV kaderleden in de Actiecomités Red het Pensioenstelsel die niet meer welkom zijn bij de bureaucraten, wachten niet af. Wij proberen met maatschappelijke steun in de FNV krachten te bundelen om voor het pensioen (een arbeidsvoorwaarde!) te knokken en het collectieve en solidaire pensioenstelsel alsnog te redden. Een pensioenstelsel waarin ook zzp’ers zich kunnen verenigen door verplichte deelname aan een fonds. Hiermee kan elke zzp’er op zijn of haar factuur x procent pensioenpremie vermelden en is onderlinge concurrentie voorkomen!
Deze strijd om de pensioenen, om zeggenschap over de eigen, met premie en rendement bijeengebrachte en collectief beheerde, middelen teneinde een goed pensioen uit te keren, kan inspiratie zijn voor anderen om zich niet neer te leggen bij de FNV-bureaucratie. De tijd lijkt rijp voor een platform van kritische, strijdbare FNV kaderleden!