De Top in Parijs: Blijf bij ons!

Vandaag 22 juni begint in Parijs een topvergadering met zo’n vijftigtal staatshoofden en regeringsleiders. Het heet te gaan om het uitwerken van een ‘Nieuw Financieel Pact’, om ‘nieuwe relaties tussen Noord en Zuid’ of om ‘een klimaattop’.

Er komt veel schoon volk. De V.N. Secretaris-Generaal, de Chinese Eerste Minister Le Qiang, Janet Yellen, Minister van Financiën van de V.S., Urusula von der Leyen van de Europese Commissie, President Lula da Silva van Brazilië, Mia Mittley, Eerste Minister van Barbados, verantwoordelijk voor het Bridgetown initiatief, daarover dadelijk meer. Ook de grote ondernemingen en de ngo’s zijn goed vertegenwoordigd.

Hoe meer je leest over deze topconferentie in de Franse en internationale pers, hoe onduidelijker de doelstellingen worden. Jazeker, er zal gesproken worden over nieuw geld voor het Zuiden, over de hervorming van de financiële architectuur, over de klimaatdoelstellingen en over de Duurzame Ontwikkellingsdoelstellingen (SDG). Maar waarom deze bijzondere top naast de andere formele conferenties die over al deze thema’s in voorbereiding zijn?

‘L’heure est grave’, lees ik in Le Monde. Wellicht kan het slechts één ding betekenen. Nu de oorlog in Oekraïne heeft duidelijk gemaakt dat het mondiale Zuiden niet langer aan het handje wil lopen van ‘het Westen’, uitkijkt naar nieuwe geopolitieke verhoudingen met de uitbreiding van BRICS en een mogelijke de-dollarisering, krijgt datzelfde Westen het behoorlijk warm. Want ja, met de in Parijs afgesproken doelstellingen voor het klimaat én met de verwezenlijking van de SDG’s gaat het allesbehalve goed. Het risico bestaat dat niet één enkele SDG wordt gehaald in 2030. En neen, het beloofde geld voor klimaatbeleid, noch voor ontwikkeling, is op de afspraak.

Of met andere woorden, het wordt stilaan duidelijk dat in het Zuiden wordt gezegd: Ya basta! Het is genoeg, we geloven jullie niet meer, we zoeken een andere weg. Of nog met andere woorden, het Westen wordt bang! Er moet snel brood op de plank komen of het hele koloniale en imperialistische project gaat op de fles.

Loze beloften

Parole, parole, parole … zo zou je het toch wel kunnen noemen.

Wie herinnert zich nog Cancún 1981? De ‘Noord-Zuid Dialoog’! In Frankrijk was net François Mitterrand verkozen. Hij had het over het zelfbeschikkingsrecht der volkeren, over de ‘verworpenen’ van de derde wereld, over de nieuwe internationale economische orde, over de vreedzame oplossing van conflicten, over het afwijzen van de wanhoop die tot geweld leidt.

Het waren woorden in de wind. Want tegelijk was er Ronald Reagan, president van de V.S., die het keurslijf van de V.N. te nauw ging vinden, die niet wilde dat beslissingen van anderen gevolgen konden hebben voor de V.S., die de belangen van zijn grootmacht boven alles stelde. Hij kreeg de warme steun van Margaret Thatcher.

Het is bijna een halve eeuw geleden. De Muur viel, er kwam een grote crisis van de externe schuldenlast van het Zuiden, structurele aanpassingen en Washington Consensus, neoliberalisme met groeiende armoede en ongelijkheid, financiële crisissen, millenniumdoelstellingen en doelstellingen voor duurzame ontwikkeling. De beloofde ‘hulp’ van 0,7 % van het BBP kwam in 2022 niet hoger uit dan 0,36 %. Ook de in Kopenhagen 2009 beloofde 100 miljard US$ per jaar voor het klimaat is er nog lang niet. Sinds 2020 betaalt Afrika meer aan schuldaflossing dan aan gezondheidszorg. En het blijft een peulschil: de schuldaflossing van Afrika bedraagt minder dan wat de V.S. heeft uitgegeven voor de redding van de Silicon Valley Bank …

Het Westen is verbaasd dat de landen van het Zuiden niet langer gewoon ‘ja, ja’ zeggen als steun wordt gevraagd voor een gevaarlijk gewapend conflict tegen Rusland en dreigingen tegen China.

Want ja, China heeft inmiddels de rol van het Noorden grotendeels overgenomen als financier en handelspartner van het Zuiden, met massale investeringen in infrastructuur. Verschillende Afrikaanse landen worden vandaag opnieuw met een schuldencrisis bedreigd – Zambië en Ghana gingen al in ‘default’ – maar neen, dat is niet de schuld van China. De schulden aan China bedragen niet meer dan 8 % van de totale schuldenlast.

Een andere agenda

Er worden geen formele beslissingen verwacht in Parijs want alle thema’s die er besproken worden staan al elders formeel op de agenda.

In september van dit jaar wordt bij de V.N. in New York een top over de SDGs gehouden.

In 2024 staat er een ‘Summit of the Future’ gepland en in 2025 een vierde VN-Conferentie over de Financiering van Ontwikkeling (FfD). De VN-Top over de toekomst is deel van de ‘Common Agenda’ van VN-Secretaris-generaal Guterres, met een nieuwe vredesagenda en een poging om het multilateralisme te redden.

Er is een groeiende consensus om bij de V.N. een Tax Convention af te sluiten en het OESO-akkoord voor de belasting van multinationals te versterken en uit te breiden. Dat werd al besproken op het FfD Forum begin dit jaar. Er is opnieuw belangstelling voor een Financiële Transactietaks.

De V.N. Secretaris Generaal publiceerde onlangs een voorstel voor een ‘Nieuwe Financiële Architectuur’ dat verrassend ambitieus is. Er wordt gedacht aan nieuwe criteria voor de verdeling van de Speciale Trekkingsrechten, zodat het geld niet hoofdzakelijk naar het Noorden gaat. Er zijn voorstellen voor het moderniseren van de financiële instellingen (Wereldbank en IMF), instellingen voor het beheer van de schuldenlast en voor onderhandelingen over fiscale akkoorden. Er worden niet minder dan vijftig beleidsaanbevelingen uit de doeken gedaan, met zelfs een voorstel om niet langer met het One Dollar One Vote principe te werken, maar ook rekening te houden met het bevolkingsaantal. Het zou Azië ten goede komen.

Het al vermelde ‘Bridgetown’ initiatief komt van Barbados en is bedoeld om een massale financiële input te geven aan het Zuiden, vergelijkbaar met het naoorlogse Marshall Plan. Het staat hoog op de agenda van de top in Patrijs en werd al druk besproken in Davos en op COP27 in Sharm el-Sheik.

De G-20, momenteel onder het voorzitterschap van India, zal op zijn komende top onvermijdelijk de nieuwe spanningen en geopolitieke verschuivingen te zien geven, en het is geen toeval dat er veel aandacht komt voor een sterke sociale agenda.

Eind augustus komen de BRICS-landen bijeen in Zuid-Afrika. Meer dan twintig landen hebben hun toetreding tot de club gevraagd, o.m. Saoedi-Arabië, Iran, Turkije, Egypte, Algerije, Argentinië, Indonesië, Nigeria, Senegal. Mochten alle landen die belangstelling toonden worden toegelaten, dan krijgt het blok een BBP dat 30 % hoger ligt dan dat van de V.S., een bevolking van meer dan 50 % van het wereldtotaal en 60 % van alle gekende gasreserves. Een democratische club wordt het beslist niet, maar het zal wel kunnen beschikken over twee banken: de door China opgerichte AIIB (Asia Infrastructure Investmet Bank) en de BRICS Bank in Shanghai waarvan Dilma Rousseff voorzitter is. Het is binnen dit blok dat momenteel gewerkt worden aan de mogelijke de-dollarisering van de wereldhandel. Diverse landen, zoals China, Rusland, Brazilië en de Verenigde Arabische Emiraten spraken al af handel te drijven in hun nationale munten.

Wat dan in Parijs?

Het lijdt geen twijfel dat ‘l’heure est grave’. Een klimaatcrisis, een financiële crisis, een sociale crisis. Miljoenen vluchtelingen die de rijke landen proberen te bereiken en met duizenden sterven aan de muren van het walhalla.

Er zullen nieuwe beloftes komen, voor meer geld en voor nieuwe structuren. Voor daadkrachtig optreden tegen de klimaatverandering. Voor meer bijdragen tot mondiale publieke goederen, zoals hulp voor vluchtelingen, vaccins, en zo meer. Voor een betere sociale bescherming. Voor meer financiële solidariteit tussen Noord en Zuid. De groene transitie, zo berekende het IMF, zal jaarlijks duizenden miljarden Dollar kosten.

Jake Sullivan, hoofd van de Nationale Veiligheidsraad van Joe Biden pleit voor een nieuwe ‘consensus’, weg van Washington, die inhoudt dat Staten weer meer strategisch gaan optreden en hun nationale industrie bevorderen waar dat kan. Uiteraard past dit volkomen in het nieuwe beleid dat afhankelijkheid van China zo veel mogelijk wil beperken.

Dit zal het Zuiden niet ten goede komen. Als de mondiale ongelijkheid iet of wat verminderd is, komt dit door de wereldhandel. Het subsidiëren van nationale bedrijven zal de exportlanden in het hart treffen. Net zoals het ‘groene protectionisme’ dat een uitstoottaks op ingevoerde goederen voorop stelt.

Ondertussen gaan alle NAVO-landen miljarden meer besteden aan defensie en wordt een oorlog gevoerd waarvan de klimaatgevolgen niet eens berekend worden.

Maar iedereen moet aan boord gehouden worden.

Op de Noord-Zuid Dialoog in Cancún, 1981, zei de Tanzaniaanse President Nyerere: ‘Dit is hier het slechtste van het kolonialisme met het ergste van het imperialisme. De geschiedenis bolt achteruit.’

L’heure est grave.