De FNV en haar zorg over het dalende ledenbestand

(Door Hans Boot, Solidariteit – Commentaar 435 – 6 juni 2021)

Toekomstvast gaat om een verbeterprogramma voor de werkorganisatie dat november 2020 voorlopig groen licht kreeg van het FNV Ledenparlement. Voor kaderleden was er op 10 me1 2021 ’s avonds een toelichting in een webinar van anderhalf uur en publiek gemaakt via een video/YouTube en hier op de voet gevolgd. (*)

De term ’toekomstvast’ is even wennen en zal rolvast verwijzen naar een beleid dat erop gericht is de toekomst van de FNV te bestendigen, zeker te stellen. En dat betekent de daling van het huidige aantal van 950.000 leden voorkómen en omzetten in een nieuwe groei. Niet als een uitsluitende taak van de werkorganisatie, maar als een noodzakelijke aanvulling op ‘leden winnen leden’. Opvallend is de nadruk op de combinatie positieve ledenontwikkeling en kostenbesparing, de laatste door versoepeling van de processen, waarin de taal van het management ruim baan heeft.

De praktijk zal het leren

Een feit voor de FNV is dat er meer leden weggaan dan erbij komen. Een zorgpunt, zij het dat de ‘instroom’ vrij constant is. De ‘uitstroom’ is de grote zorg die bestreden wordt door een directe, telefonische benadering van de leden met een betalingsachterstand. Niet uitschrijven zoals voorheen, maar aanspreken. Met als praktisch resultaat, een halvering van de herinneringen, uitmondend in meer automatische incasso dan een acceptgiro.

Het effect van deze persoonlijke aandacht, ook digitaal, zal bijvoorbeeld moeten blijken uit de omstandigheid dat de komende vijf jaar 150.000 leden met pensioen gaan. Voorzichtig gezegd, een stevige klus. Zeker bij het vorig jaar gesloten pensioenakkoord dat op steeds meer losse schroeven is komen te staan.

Hoopgevend is het kantelpunt dat sinds mei 2020 het aantal (werkende) leden tot en met 55 jaar toeneemt. Mogelijk een eerste gevolg van de aangepaste wervingsstrategie die aansluit op de gevoelde behoefte van potentiële leden in plaats van de opgedrongen boodschap over het nut van de bond. In de bedrijfswereld bekend als ‘inbound’ in plaats van ‘outbound’ marketing. De FNV maakt het verschil.

Digitale stroomlijning

Een sluitende begroting is een voor de hand liggende doel dat de laatste jaren verwaarloosd leek. Meer inkomsten (verbeterde contributie inning), minder uitgaven door een operatie ‘stofkam’ die bijvoorbeeld de omvang van het wagenpark beoordeelt en de inhuur van externe opleidingen en deskundigheid. Min of meer terzijde komt de te grote afhankelijkheid van beleggingen ter sprake die vorig jaar na een paar maanden corona tot ophef leidde. In het eerste kwartaal van 2020 zou bij een eigen vermogen van 738,9 miljoen euro zo’n 80 miljoen verdampt zijn en dat bij een stakingskas van 67 miljoen (Trouw, 12 juni 2020).

Overigens, voorzien van een filmpje als handleiding richt de digitale stroomlijning zich ook op de stakingsregistratie: eenvoudiger en laagdrempeliger. Ter controle wordt dan zowel bij de inschrijving als de uitkering gebruik gemaakt van een QR code.

In het algemeen wordt heel wat verwacht van de digitalisering, uiteraard via ‘mijn FNV’, en specifiek voor kaderleden met een Kaderportaal. Op te vatten als een eigen ‘onlineruimte’, waarin kaderleden nieuws kunnen vinden en doorgeven, contacten leggen, initiatieven nemen: ‘wie is wie’. Of deze digitale warmte het verschil zal maken, valt na de kou van de eerste gewenning te betwijfelen.

Zichtbaarheid en herkenning

Een hernieuwde groei en een verjonging van het ledenbestand van de FNV is ons allen gegund. In één adem noemen van een daling in het ledenbestand en in de inkomsten is echter plat en probleem verhullend. Als een verbeterde contributie inning en het gebruik van digitale middelen tot herstel leiden, is dat mooi meegenomen. De ‘oplossing’ bevatten ze niet, ook de klassieke leuze ‘leden winnen leden’ schiet tekort. Werving betekent meer dan colportage. Ze vereist aangrijpingspunten, namelijk een merkbare verdediging en verbetering van de brede sociaal-economische positie van (potentiële) leden. Aanwezigheid, zichtbaarheid en herkenbaarheid zijn bepalend. Dat omvat ook een actieve deelname aan de maatschappelijke discussie in alle media, niet als een meedenkende sociale partner, maar als een authentieke, door praktijkervaringen geschoolde belangenbehartiger die kritiek op staat en baas niet schuwt. Dan praktiseren leden het verschil.

Het slot van de webinar was gewijd aan de overige, toekomstige activiteiten van de werkorganisatie. Ze werden samengevat in een rij van twaalf kenmerken. Eén daarvan klinkt verlokkend: bruisende vakbondshuizen, een tweede over een effectieve verbinding met kaderleden zegt iets over een kennelijke zwakte in het verleden en een derde is heel voorzichtig: decentralisatie waar mogelijk.

De meeste hebben iets van in goede bedoelingen geschoold management dat zich wentelt in een eigen jargon. Een tweetal citaten: sturen op prioriteiten, focus in activiteiten, activerend vakbondswerk én ‘ledenreis’ – aansturing collectieve activiteiten aan één managementtafel: verbeteren samenhang.

Een herkenbare uitwerking in de beleidspraktijk die breekt met ‘papieren plannen’ op afstand, valt te hopen. Vooralsnog is van een band met de praktijk op de werkvloer en de ervaringen aldaar van de leden weinig te merken. Helaas is een apparaat aan het woord, geen inspiratiebron voor een bruisende beweging die per definitie minimaal op gespannen voet staat met de belangen van welke baas dan ook.

(*) www.youtube.com/watch?v=VC-jhROnw2g