Chiapas/Mexico: Ontruiming voor vooruitgang
In naam van de vooruitgang worden indigena’s in Chiapas, Mexico van hun land onteigend en in nieuw opgezette plattelandsteden geplaatst.
Het was op 1 januari 1994 dat de Zapatistas (link) in Chiapas, Mexico tegen hun regering in opstand kwamen. Die dag was alles behalve toevallig uitgekozen. Het was namelijk de dag dat de vrijhandelsovereenkomst NAFTA tussen Canada, de Verenigde Staten en Mexico in werking trad. Een dodelijke klap in het gezicht van de indigena’s die van oudsher afhankelijk zijn van kleinschalige landbouw. In het spoor van de Mexicaanse revolutionair Emiliano Zapata hebben de Zapatistas de strijd voor land en vrijheid voortgezet. Met volle overgave hebben ze gewerkt aan de totstandkoming van autonome projecten op het gebied van gezondheidszorg, educatie, bestuur en veiligheid. Hun strijd tegen het neoliberalisme gaf ze een leidende rol binnen de andersglobaliseringsbeweging [1].
De laatste jaren lijkt het stil rondom de andersglobaliseringsbeweging en ook van de Zapatistas horen we ogenschijnlijk weinig, maar er broeit nog van alles [2]. Wat de Zapatistas de laatste jaren parten heeft gespeeld zijn vele beschuldigingen uiteenlopend van terrorisme [3] tot toewijding tot de Islam [4]. Alsmede ook van het onderhouden van nauwe banden met de ETA [5] en narco’s [6]. Dit heeft de beweging dan ook noodgedwongen in de verdediging doen schieten. Hoewel de contrarevolutionaire aanpak van de Mexicaanse regering de Zapatistas haast dodelijk verzwakt heeft, blijven ze trouw aan hun ideologische strijd, en dragen ze nog altijd actief bij aan de opbouw van een andere wereld [7]. Zo werd ook in 2006 de aanval tegen de presidentskandidaat López Abrador ingezet wat vooral Subcomadante Marcos niet in dank is afgenomen [8]. Marcos, de ideologische leider en tevens bevelhebber van de gewapende tak van de Zapatistas krijgt het de laatste tijd sowieso zwaar voor de kiezen. Zo wordt hij beschuldigd vooral oog te hebben voor de buitenwereld en word er gezegd dat hij te weinig doet voor de indigena’s die nog altijd in armoede leven. Die trekken dan ook massaal naar de Verenigde Staten om geld bij elkaar te sparen om hun gezin van eerste levensbehoeften te kunnen voorzien. Dit beloofde land wordt door de Zapatistas ook als de grote uitbuiter gezien. Door de opkomst van China als wereldmacht is het echter de vraag waar Mexico slechter mee af zal zijn [9].
Op dit moment lijkt de opkomst van duurzame plattelandssteden (CRS) een serieuze nieuwe bedreiging voor de Zapatistas te zijn. In eerste instantie klinkt het mooi, duurzame steden op het platteland opgezet door de regering. Met als doel de armoede uit te roeien en iedereen een huis te bieden inclusief eerste basisvoorzieningen. In de praktijk pakt het toch anders uit en lijkt de opzet erg veel op de reducciones die de Spanjaarden opzette gedurende de kolonisatie van Latijns-Amerika. Dat bij elkaar plaatsen van mensen was niet zonder reden. Zo is het makkelijker belasting te innen (wat bijna geen enkele Mexicaan doet), mensen bij elkaar te krijgen voor arbeid en constructie/onderhoud in het dorp (Mexicanen zijn gewend een tequio, gratis werk voor hun gemeenschap te verrichten) en natuurlijk om ze beter te controleren. Zo is het makkelijker een opstand te voorkomen of neer te slaan. Gezien dit voor de totstandkoming van het grootschalige Plan Mesoamerica goed uitkomt is het geen argwaan om hier uiterst kritisch naar te kijken.
Zo kan de eerste CRS in Mexico volgens haar inwoners als een mislukt experiment beschouwd worden. Het gaat om Juan de Grijalva. Toen drie jaar geleden de gemeenschap getroffen werd door een modderstroom, kwam de lokale regering met het filantropische voorstel om een nieuwe gemeenschap op te bouwen. Juist, de eerste duurzame plattelandstad van Mexico. Nu de bewoners intrek genomen hebben in hun nieuwe onderkomens, schijnen de ‘ruime onderkomens’ niet meer te zijn dan muizenvallen en werkt bijna geen van de beloofde basisvoorzieningen. Toen onder andere hiertegen geprotesteerd werd kwam er een politiemacht van 200 tot 300 stuks om de demonstranten in de boeien te slaan. Dat niet alleen. De constructie van de tweede CRS lijkt een ware oorlogsverklaring aan het adres van de Zapatistas. De constructie van Santiago El Pinar is zo dichtbij de autonome gemeenschappen San Juan de la Libertad en San Andrés Sakamch’en gelegen, dat het niet anders bedoeld kan zijn dan het traditionele leven te ontwrichten en verdeeldheid te zaaien onder Zapatistas en hun sympathisanten [10]. Door veel activisten wordt de opkomst van CRS gezien als een manier om ten gunste van multinationals land te onteigenen van indigena’s. Die vervolgens op elkaar gepropt worden in ‘reservaten’ die, zoals al eerder gemeld werd, eng veel lijken op de reducciones van vroeger.
Of de strijd van de Zapatistas nu met of zonder Marcos doorgaat [11]. Voor de indigena’s valt er nog een hoop te winnen; internationaal worden ze misschien beschouwd als moderne revolutionairen, in Mexico worden ze nog altijd als tweederangsburger beschouwd en een belemmerende factor voor de huidige ‘beschaving’ [12].
————–
Noten
[1] http://www.kiptik.org/history.html
[2] http://upsidedownworld.org/main/mexico-archives-79/3036-the-return-of-the-zapatistas-they-never-left
[3] http://www.start.umd.edu/start/data_collections/tops/terrorist_organization_profile.asp?id=4418
[4] http://elpincheholandes.nl/2009/12/islam-is-the-new-religion-in-rebellious-mexican-state-chiapas/
[8] http://www.narconews.com/Issue41/article1794.html
[9] http://www.noticias.nl/achtergrond_artikel.php?id=2748
[11] https://www.globalinfo.nl/Achtergrond/de-mysterieuze-verdwijning-van-marcos.html
12] http://intercontinentalcry.org/mexico-the-lacandona-rainforest-is-being-cleared-of-its-people/