Italiaanse schuldencrisis ontspoort – Is dit een Griekse schuldencrisis groot geschreven?

(Door Jack Rasmus, vertaling H. van Maasakker/globalinfo. Bent u al donateur?)

De 5 Sterrenbeweging en haar parlementaire bondgenoot, de Lega, voerden campagne tijdens de recente verkiezingen voor een programma van eenzijdige stimulering van de Italiaanse economie door budgettaire beleidsuitgaven en belastingverlagingen en indien nodig het verlaten van de euro om de controle over haar eigen monetaire beleid terug te nemen. Onder de Eurozone-regels gaf Italië, als lid, net als alle andere leden van de eurozone, zijn onafhankelijke controle over zijn banksysteem op en liet die over aan de Europese Centrale Bank en andere pan-Europese Europese instellingen zoals de Europese Commissie. Onder de regels van de eurozone werd Italië ook beperkt door een plafond voor zijn budgettaire uitgaven.

Het enige dat Italië kon doen in een recessie of financiële crisis zoals in 2008-2010 was geld lenen van de ECB en de Europese Commissie (met hulp van het IMF – samen de drie pan-Europese instellingen genaamd de ‘Troika’). Terwijl de Italiaanse regering leende escaleerden de particuliere en publieke schulden.

Toen de Eurozone in 2011-13 in een dubbeldip recessie belandde, werd de crisis in Italië dieper. Het leende nog meer, om de rente te betalen op de schuld die het eerder was aangegaan – de rentebetalingen die naar de Troika gingen en van de Troika naar de Noord-Europese banken (met name Duitsland) van welke de Troika haar geld inzamelde om aan Italië te kunnen lenen.

Tegen 2013 was de reële economie van Italië vanaf 2008 gerekend ingestort met 10%, de werkloosheid steeg tot bijna 20%. De schulden van Italië stegen van 100% van het BNP in 2008 tot 130% van het BNP in 2017, de reële economie stagneerde sinds 2013 5% onder het niveau van 2003. Italië herstelde nooit van de crash van 2008-09 en de daaropvolgende dubbeldip recessie in 2011-13 in Europa. Om de rente en de aflossing op de stijgende schuldenlast te betalen, werd Italië door de Troika gevraagd om bezuinigingen op te leggen aan zijn bevolking. Opeenvolgende Italiaanse regeringen hebben het ontstane surplus aan de Italiaanse economie onttrokken, waardoor de Italiaanse economie stagneerde, om de Troika (en de banken in Noord-Europa), de rentelasten en aflossing op de schulden te kunnen betalen. Deze vicieuze schuldencyclus zet Italië gevangen in een door schulden opgelegde recessie en stagnatie.

Italië was niet de enige in deze zichzelf in stand houdende schuldendepressiecyclus. Griekenland, en eigenlijk een groot deel van de rest van de Europese zuidelijke periferie, bevond zich in een vergelijkbare situatie. Griekenland werd gedrongen in wat nu een tien jaar durende economische depressie is, met zware bezuinigingen opgelegd door de Troika. Die depressie is nog steeds gaande, waarbij het BBP van Griekenland tussen 20 en 22% lager ligt dan in 2008.

De opgelegde bezuinigingen onttrokken aan de Griekse samenleving inkomsten die nodig waren om de rente te betalen op de schulden aan de Troika, de Noord-Europese banken en de internationale obligatieleggers.

De eerste Griekse schuldencrisis in 2010 werd gevolgd door een tweede in 2012, omdat er meer Troika-schuld werd verstrekt om de de oude schulden van 2010 te herfinancieren en te kunnen betalen. De crisis brak opnieuw uit in 2015, omdat er meer leningen werden verstrekt om de schuld van 2012 te betalen. Gedurende de hele periode werden Griekse werknemers, kleine bedrijven en huishoudens uitgeperst om het geldkapitaal te verwerven om de Troika-investeerders-bankiers te betalen.

Vandaag is de Griekse schuld als percentage van het bbp vrijwel gelijk aan die in 2012. Nog een ronde van schulden en bezuinigingen staat op de agenda vanaf augustus 2018, aangezien de schuldendeal van 2015 afloopt. Het enige dat is veranderd, is dat private bankiers en investeerders deze keer de schuld zullen herfinancieren (in tegenstelling tot Troika-herfinanciering die in 2012 de particuliere investeerders heeft terugbetaald en hun schuld overgenomen heeft). De zware bezuinigingen gaan gewoon verder. (Zie voor meer informatie mijn boek over deze geschiedenis van de Griekse schuldencrisis ‘Looting Greece: A New Financial Imperialism Emerges’, Clarity Press, oktober 2016) en mijn reeks artikelen op mijn blog sinds 2015.)

Wat we nu in Italië zien, is een herhaling van de Griekse schuldencrisis, met een populistische 5 Sterrenregering die probeert zich te bevrijden van de ‘economische wurggreep’ van de eurozone en haar pan-nationale instellingen (Europese Commissie, Europese Centrale Bank, IMF) die als de instellingen hebben gediend voor het verstrekken van de betalingen ter dekking van de schulden die het Italië sinds 2010 in staat stelde om economisch te blijven drijven (dus te stagneren). Bezuinigingen werden zowel aan Italië als aan Griekenland opgelegd. Maar als een grotere economie, met meer verfijnde pro-Eurozone kapitalistische partijen, werd Italië binnen de Euro-kooi gehouden. Dit veranderde met de verkiezing van de populistische 5-sterrenbeweging en haar poging controle te krijgen over het overheidsbeleid.

Het geval van Italië is gevaarlijker voor de eurozone dan Griekenland was (en is). De overheidsschuld van Italië bedraagt 130% van het bbp, maar de particuliere sector en de bankschulden zijn potentieel ook voor de eurozone meer destabiliserend. Niet minder dan 500 miljard dollar aan niet-renderende bankleningen hangen over de particuliere economie in Italië (en bijna 2 biljoen dollar in geheel Europa).

Europa heeft de ‘dubieuze schulden’ nooit van de bankbalansen verwijderd. Dat is de reden waarom de economie voortdurend stagneert en niet in staat is om volledig te herstellen van de crash van 2008. Perioden van herstel zijn kort en oppervlakkig en stagnatie (en deflatie) is een eeuwigdurend probleem. De periferie is zwaarder getroffen. De ‘QE’ gratis geldinjecties van de Europese Centrale Bank sinds 2015 zijn niet echt geïnvesteerd en vooral niet naar de zuidelijke periferie geleid waar dit het hardst nodig is. Het grootste deel van het vrije geld van de ECB is gegaan naar Duitse, Franse en andere Noord-Europese banken die het niet nodig hebben, en ze hebben het vrije geld geleend aan financiële investeerders die een groot deel ervan naar de Amerikaanse markten hebben verzonden, waardoor Europa stagneert.

De crisis in Italië is net begonnen – en het gebeurt nu de economieën van de eurozone (en het VK) opnieuw beginnen te stagneren en mogelijk op weg zijn naar een ’triple dip’-recessie in 2019. De populistische 5-sterrenpartij, mocht deze worden toegestaan om een regering te vormen, verklaart dat het zich niet zal houden aan de regels van de eurozone die zijn fiscale stimuleringsuitgaven beperken; de partij oppert ook de mogelijkheid om onafhankelijk de controle te nemen over het eigen monetaire beleid. Voor de laatste zal het echter de euro moeten verlaten en zijn eigen valuta moeten instellen.

Toen de Griekse populistische partij, Syriza, aan de macht kwam in 2015, verklaarde ze ook dat ze hetzelfde zou doen als 5-Sterrenbeweging nu bepleit. Binnen zes maanden sloeg de Troika echter Syriza kapot. De ECB saboteerde de Griekse banken en dreef de economie halverwege 2015 nog dieper in depressie. De Syriza-partijleiders – Alex Tsipras en Yanis Varoufakis – gaven toe. Varoufakis was in juni in Syriza buitenspel gezet, en Tsipras negeerde het Griekse referendum dat hij zelf had uitgeroepen en sloot een deal met de Troika. Sinds augustus 2015 hebben Syriza en Tsipras meegedaan met wat de Troika eiste, waarbij er jaarlijks meer en meer bezuinigingen werden voorgelegd aan de Griekse arbeiders.

Alle politieke partijen in Griekenland hebben hun legitimiteit verloren, inclusief de eens populistische uitdager, Syriza. Nu gaan Grieken de straat op in wijdverspreide stakingen en demonstraties, omdat er in augustus 2018 opnieuw een ronde aan bezuinigingen en schulden van de Troika-investeerder komt.

De hamvraag is of de Italiaanse populistische partij en uitdager van het door Bankiers-Duitsland gedomineerd systeem van de eurozone in dezelfde val zal trappen als Syriza. De elites van de eurozone zullen proberen te manoeuvreren en de 5-sterrenbeweging verder onder druk zetten om het op de knieën te dwingen; om af te zien van haar aandringen op onafhankelijke fiscale stimuleringsmaatregelen en niet de weg te gaan naar het herstel van een onafhankelijke Italiaanse centrale bank (en privaat bank-systeem) en eventuele valuta. Zonder fiscale en monetaire onafhankelijkheid zijn de 5-Sterrenbeweging en Italië overgeleverd aan de Troika en de eurozone (Duitsland).

De Troika en Eurozone elites zullen het moeilijker hebben met Italië dan met Griekenland. Het private banksysteem in Italië is bijna insolvent. Met de 500 miljard dollar aan niet-presterende leningen als bedreiging zijn de Italiaanse multinationale banken als Monte dei Pasche, Banco Populare, Banco BPM en zelfs Banco Intesa fragiel. Pogingen om de nieuwe Italiaanse regering onder druk te zetten door geen leningen aan de centrale bank van Italië te verstrekken, die op haar beurt deze leningen aan de private banken zou moeten verstrekken, zullen het banksysteem alleen nog maar verder in de problemen brengen. Bovendien zijn de banken in Noord-Europa – met name de Franse banken Credit Agricole en BNP Paribas – diep vervlochten met en blootgesteld aan de Italiaanse banken.

Besmettingen kunnen zich gemakkelijk verspreiden van Italië naar Frankrijk en daarbuiten. Het Troika-Duitsland zal daarom waarschijnlijk zachter omgaan met Italië dan met Griekenland. Het zal waarschijnlijk Italië toestaan de fiscale uitgavenlimieten voor de eurozone te overschrijden en de ECB zal waarschijnlijk nog meer leningen aan de Italiaanse overheid en de particuliere sector geven. Dit antwoord is echter niet verzekerd. Het kan ook proberen om zijn ‘Griekse schuld’ strategie ook in Italië toe te passen. Verzet vanuit de bevolking zou zich dan over de gehele zuidelijke periferie van de eurozone kunnen verspreiden. Die instabiliteit zal er verder voor zorgen dat de economie van de eurozone in 2019 in een drievoudige dip recessie terecht zal komen – net zoals deze schrijver voorspelt dat de Amerikaanse economie in 2019 zal doen.

Dr. Jack Rasmus

1 juni 2018

(Zie voor meer informatie over Griekse schuldencrisis sinds 2015 berichten op mijn blog, zie voor mijn theorie van ‘financieel imperialisme’ het hoofdstuk ‘Looting Greece’, voor audiocommentaar over de schuldencrisis in Italië, luister naar mijn radio met alternatieve visies show voor 1 juni 2018 op http://alternativevisions.podbean.com)