Is de (parlementaire) linkse heropleving van Europa ten einde gekomen?

(Door Johanna Bussemer, Rosa Luxemburg Stiftung, vertaling: globalinfo.nl, Illustratie: Parlementaire groepen in het Europees Parlement, 2019–2024 (voorlopige uitslag) van Europees Parlement ism Kantar)

Op zijn laatst toen de Griekse president Alexis Tsipras in de nasleep van de nederlaag van Syriza bij de Europese verkiezingen van gisteren aankondigde dat er versneld verkiezingen zouden worden gehouden, werd de neerwaartse trend van vrijwel heel Europees links een bittere realiteit. Het leek er voor de verkiezingen al op dat links in Europa in het beste geval stabiel zou blijven in verschillende landen zoals Ierland en Portugal, maar dat het in geen enkele EU-lidstaat op echt succes zou kunnen rekenen.

Het onverwacht slechte resultaat voor Die Linke in Duitsland (zie hiervoor de gedetailleerde analyse van Horst Kahr in het Duits) werd al voorspeld in de peilingen, maar ook in andere Europese landen voldeed links niet aan zijn eigen verwachtingen.

In Frankrijk slaagde Jean-Luc Mélenchon (die onverwacht de derde plaats behaalde bij de presidentsverkiezingen van 2017) er slechts in om 6,6 procent van het electoraat achter zijn beweging te krijgen, La France insoumise, ondanks het feit dat hij – in tegenstelling tot de Duits-Linkse linkerzijde – aanzienlijk kritischer was over Europa. Volgens een analyse in de Franse krant Libération stemde een meerderheid van de mensen die actief zijn in de Gilet Jaunes-beweging voor de extreemrechtse Rassemblement National (voorheen Front National) van Marine Le Pen.

Het was te verwachten dat de Europese verkiezingen in Groot-Brittannië zouden worden vertroebeld door het aan de gang zijnde debacle van Brexit en het aftreden van Theresa May, dat afgelopen donderdag werd aangekondigd. Maar het eindresultaat van Labour van 14.6 percenten vertegenwoordigt het slechtste mogelijke resultaat van een reeds verwachte slechte prestatie. De Liberaal-Democraten behaalden een hele zes procentpunten meer dan de Labour Party, die zowel linksen als sociaal-democraten in het Verenigd Koninkrijk omvat. In Ierland is Sinn Féin erin geslaagd zijn laatste Europese resultaat te verdubbelen en zal opnieuw vier EP-leden in het Europees Parlement hebben.

In Spanje behaalde de Unidos Podemos-coalitie een stabiel resultaat met 11,6 procent en vijf zetels, maar gezien het feit dat Pablo Iglesias werd gezien als de mogelijk volgende Spaanse president in 2015, moet dit resultaat ook worden gezien als een grote klap voor het linkse electorale succes in Europa.

In Portugal werden de linkse partijen Bloco de Esquerda (+1) en Coligação Democrática Unitária (-1) met vier zetels en een stabiele 19 procent de op twee na grootste macht. De sociaal-democratische PS won een extra zetel met 33,3 procent, en de Groene partij PAN won voor het eerst een zetel met vijf procent.

De Italiaanse linkse alliantie Sinistra Italiana of SI is er niet in geslaagd het Europees Parlement binnen te komen met 1,9 procent, hoewel de linkse partij “L’altra Europa con Tsipras”, die dit jaar niet aan de verkiezingen meedeed, in 2014 drie zetels won en ongeveer 4 procent van de stemmen. Salvini’s Lega won 28 zetels ofwel 33,6 procent van de stemmen en zal een van de zwaargewichten van de rechtse fractie in het EP vertegenwoordigen. De sociaal-democraten van de Partito Democratico kwamen met 23,5 procent op de tweede plaats en de Vijf Sterren Beweging ontving 16,7 procent. Deze laatste zal zich hoogstwaarschijnlijk aansluiten bij de rechts-populistische EFDDD-parlementaire fractie.

Evenmin was links in staat om voort te bouwen op de recente successen in Zuidoost-Europa. Volgens de eerste resultaten op het moment van schrijven is de Sloveense linkse alliantie Levica niet gelukt om het Europees Parlement binnen te komen. In Oost-Europa heeft geen enkele linkse partij succes geboekt.

Het is niet onmogelijk voor Syriza om de komende verkiezingen te winnen die voor juni worden verwacht, maar na de uitslag van gisteren lijkt het niet erg waarschijnlijk. Hoewel Syriza geen grote verliezen heeft geleden ten opzichte van 2014, kwam de conservatieve oppositiepartij Nea Dimokratia bij de Europese verkiezingen als de sterkste politieke kracht in Griekenland naar voren met 33,3 procent.

Uit de eerste analyses blijkt dat links in Europa weer op het niveau van 1989 is teruggeworpen.

Een klein sprankje hoop kan worden geregistreerd in België, waar de PTB-PVDA (Parti du Travail de Belgique) één zetel won en het Europees Parlement zal binnenkomen.

De verkiezingsuitslag betekent een verlies van ongeveer tien zetels voor links in het Europees Parlement, waarbij ze uitkomt op 42 leden in het Europees Parlement. Aangezien er waarschijnlijk drie parlementaire fracties aan de rechterkant van het grote conservatieve blok zullen zitten, zal de ruimte voor progressieve politiek in het Europees Parlement beperkt zijn, ondanks de grote opkomst van de Groenen, met name in Duitsland en Frankrijk.

Het resultaat van Europees links maakt duidelijk dat veel linkse partijen de komende jaren een duidelijke beslissing zullen moeten nemen die verder gaat dan het “ja en nee” tegen Europa, omdat dit standpunt blijkbaar niet gemakkelijk te communiceren is. De ongelukkige en spectaculaire verkiezingsoverwinningen van rechtse, eurosceptische partijen aan de ene kant en van liberale en groene partijen met een pro-Europese benadering aan de andere kant maken dit des te duidelijker. De beslissing zal nog moeilijker zijn omdat Brussel de komende vijf jaar waarschijnlijk zal worden geregeerd door een coalitie van liberale en conservatieve krachten en geen doelstellingen zal nastreven die het imago van Europa aan de linkerzijde kunnen verbeteren.

Johanna Bussemer werkt als senior adviseur in de Europa-afdeling van de Rosa-Luxemburg-Stiftung in Berlijn.

————-

Aanvullingen globalinfo.nl:

Zie ook: Radicaal Links in de Marge, van Freddy de Pauw op uitpers.be

en Eerste Impressies na de Europese Verkiezingen van Herman Michiel op Ander Europa

en De winst van de PvdA en het verlies van de SP van Frank Slegers op grenzeloos