Ga naar de inhoud

Coronavirus gaat voor recessie zorgen. Dit kan er gebeuren.

Naomi Klein waarschuwde eerder al dat het bedrijfsleven (de grote jongens bedoelen we dan, niet de kruidenier om de hoek) deze crisis gaat aanwenden om de boel verder naar zich toe te halen. Shock Therapy noemt zij dat, naar haar geruchtmakende boek. Linkse economen waarschuwen al langer tegen de naderende nieuwe crisis, die nu door de corona-effecten sterk wordt versneld. Professor Paddy Quick geeft aan wat er in de VS aan gedaan zou kunnen worden.

8 min leestijd

(Door Paddy Quick, een vertaling van een stuk op indypendent, vertaling globalinfo.nl foto Steve Jurvetson, CC2.0/Flickr)

Zie ook: From Big Pharma to Jeff Bezos, Corona Profiteering Goes Viral

En Interview met Naomi Klein over Disaster Capitalisme bij Vice

Zie ook gisteren gepubliceerde vertaling van stukken van Jack Rasmus over de economische effecten van de corona-crisis. 

Het Coronavirus heeft gevolgen voor de productie in de hele wereld. Landen moeten stappen ondernemen om het tempo van de verspreiding van het virus te vertragen, zodat ziekenhuizen en andere zorgverleners niet worden overspoeld door een plotselinge en massale toestroom van patiënten. Toch heeft de globalisering van de economie de productie in elk land steeds afhankelijker gemaakt van die van andere landen, zodat geen enkel land zich kan “isoleren” van de crisis.

Om de verspreiding van het virus te beperken, moeten de getroffenen worden geïsoleerd en moeten degenen die met hen in contact zijn gekomen, worden opgespoord, zodat ze anderen niet besmetten. De eerste stap is het identificeren van degenen die ziek zijn. 

De Verenigde Staten zijn bijzonder slecht toegerust voor deze taak. 

Niet alleen zijn miljoenen mensen niet gedekt door de ziektekostenverzekering en kunnen ze zich dus niet de kosten van de tests veroorloven, maar een kwart van alle werknemers kan zich het niet veroorloven vrij te nemen als ze ziek zijn, omdat hun werkgevers geen betaald ziekteverlof aanbieden. Er moeten onmiddellijk maatregelen worden genomen en de Democraten in het Congres stellen dergelijk maatregelen voor.

Het virus zal zich verspreiden. Waarschijnlijk zal het uiteindelijk de helft of meer van de totale bevolking treffen. Zelfs degenen die zich willen laten testen, lopen tegen het probleem aan dat er geen tests beschikbaar zijn. Dit is voor een groot deel te wijten aan een gebrek aan planning door de federale overheid. President Trump heeft de taskforce die verantwoordelijk is voor de planning van een pandemie feitelijk op laten gaan in een taskforce die is opgericht voor het probleem van de massavernietigingswapens.

De stappen die nu moeten worden genomen, zoals het sluiten van scholen en andere plaatsen waar grote aantallen mensen samenkomen, van religieuze diensten tot sportevenementen en restaurants, verlagen natuurlijk de productie in de Verenigde Staten. 

De verspreiding van het coronavirus heeft duidelijk gemaakt hoezeer de globalisering de werknemers in een wereldwijd systeem van kapitalistische productie met elkaar heeft verbonden.

De consumptie daalt zowel omdat er zoveel mensen zijn ontslagen als omdat men begrijpelijkerwijs voorzichtig is met het doen van grote of zelfs kleine aankopen. De verkoop van kleding is bijvoorbeeld aanzienlijk gedaald. De investeringen van bedrijven, zoals de aankoop van nieuwe installaties en apparatuur, waren al zwak. Terwijl het totale reële BBP in het vierde kwartaal van 2019 met 2,1 procent per jaar groeide, daalden de reële bruto privé-investeringen met 6,0 procent per jaar. Het is nu duidelijk niet het moment om de productiecapaciteit uit te breiden. 

Het Covid-19 doet de internationale handel ernstig inkrimpen, met inbegrip van de weinig erkende handel in intermediaire goederen, de onderdelen die nodig zijn voor de productie. Niet alleen de Amerikaanse export aan landen als China wordt erdoor getroffen. Nog voordat Covid-19 de Verenigde Staten trof, betekende de inkrimping van de productie in China ook een beperking van diens vermogen om de wereld te voorzien van onderdelen die essentieel zijn voor de productie. De Duitse autoproductie is bijvoorbeeld afhankelijk van de invoer van onderdelen uit China.

De verspreiding van het coronavirus heeft duidelijk gemaakt hoezeer de globalisering de werknemers in een wereldwijd systeem van kapitalistische productie met elkaar heeft verbonden. De wereldeconomie was al voor deze crisis aan het vertragen. In de laatste drie maanden van 2019 is het BBP in Japan met 6,3 procent op jaarbasis gekrompen en was er noch in Duitsland, noch in het Verenigd Koninkrijk sprake van groei.

De gebruikelijke monetaire en fiscale maatregelen om recessies aan te pakken zijn nu niet geschikt. Het probleem is niet dat de vraag naar productie is gedaald, maar eerder dat bedrijven hun productie hebben teruggeschroefd en dus niet in staat zijn om aan die vraag te voldoen. Het zal dus weinig goeds doen als de Federal Reserve de rente verlaagt, zoals zij al heeft gedaan, aangezien dit slechts een zeer gering effect zal hebben op de kosten (inclusief rente) van aankopen door bedrijven of huishoudens.

De Fed zou echter wel een nuttige rol kunnen spelen bij het vergroten van het vermogen van banken om leningen te verstrekken aan bedrijven in moeilijkheden, zodat ze het kunnen volhouden tot de crisis voorbij is. Dit heeft zij toegezegd. Het probleem op de langere termijn is dat de rentetarieven van veel centrale banken al zeer laag of zelfs negatief zijn. In haar inspanningen om de uitgaven te stimuleren, bestraft de Japanse centrale bank bijvoorbeeld banken die hun geld vasthouden in plaats van het uit te geven, door hen rente te berekenen over hun fondsen in plaats van rente te betalen. De Federal Reserve is op dit moment nog niet zover, maar zal op korte termijn weinig mogelijkheden hebben om de economie te stimuleren.

Ook het verlagen van de belastingen zal weinig effect hebben. Het voorstel van Trump om de loonbelasting te verlagen werd onmiddellijk op veel verschillende manieren bekritiseerd. Niet alleen zou het geen enkel nut hebben voor degenen die zonder werk zitten, maar de voordelen zouden onevenredig hoog zijn voor degenen met een hoger loon. In ieder geval zou het waarschijnlijk onvoldoende zijn om de reeds plaatsvindende terugschroeven (door huishoudens) van de consumptie tegen te gaan.

Wat nodig is, is de onmiddellijke toewijzing van middelen om de tekortkomingen in ons gezondheidszorgsysteem aan te pakken, te beginnen met hulp bij het testen van degenen die ervan verdacht worden het virus te hebben, samen met degenen met wie ze het meest recentelijk in contact zijn geweest.

In tegenstelling tot 2008 wordt het land geconfronteerd met een daling van de reële productie en niet met de ineenstorting van het hele financiële systeem.

Daarbij komt nog de instelling en handhaving van maatregelen, voor de duur van de crisis, om de getroffenen te helpen. Dit omvat de noodzaak van ziekengeld voor degenen die niet in staat zijn om te gaan werken of die verantwoordelijk zijn voor de zorg voor anderen. Het moet illegaal worden gemaakt voor verhuurders om mensen uit te zetten wegens het niet betalen van huur of voor hypotheekbedrijven om beslag te leggen op degenen die niet in staat zijn om betalingen te doen. Het moet voor de duur van de crisis verboden zijn voor nutsbedrijven om aansluitingen af te sluiten. Er moeten meer maaltijden worden verstrekt aan de thuisblijvers en, wanneer de scholen gesloten zijn, aan de kinderen die afhankelijk zijn van de door de school verstrekte maaltijden. Het treffen van alternatieve regelingen voor kinderopvang vormt een groot probleem voor de ouders. (Deze hogere uitgaven zullen op hun beurt zorgen voor werkgelegenheid die niet alleen ten goede komt aan de werknemers in de kinderopvang, maar ook aan degenen van wie zij inkopen doen).

In hoeverre moet de overheid steun verlenen aan bedrijven die ongetwijfeld te maken hebben met dalende winstcijfers of feitelijke verliezen?

Grote bedrijven hebben bijna alle voordelen van de toegenomen productiviteit van de werknemers in de afgelopen 50 jaar in de wacht gesleept, dus het is moeilijk om enige sympathie voor hen te hebben. In tegenstelling tot de financiële crisis van 2008 wordt het land als geheel geconfronteerd met een daling van de reële productie en niet met de ineenstorting van het hele financiële systeem. Met de hulp van de Federal Reserve zullen de banken leningen kunnen verstrekken aan enkele van de meer gevestigde bedrijven om hen over het ergste van de crisis heen te helpen.

Maar hoe zit het met kleine bedrijven? De term “kleinbedrijf” doet denken aan de kruidenier op de hoek, de bodega of de wasserette. Maar de Small Business Administration (SBA) van de overheid beschouwt een productiebedrijf als “klein” als het minder dan 500 werknemers in dienst heeft. Bovendien maakt de term het mogelijk om de franchises van bedrijven zoals McDonald’s op te nemen. De SBA zal weinig of geen hulp bieden aan gezinsbedrijven die altijd al onder voortdurende druk van hun concurrenten hebben gestaan. In feite is een van de “functies” die recessies spelen in een kapitalistisch systeem het “wegschoffelen” van de kleine bedrijven en daarmee de consolidatie van de productie in de handen van de grote, multinationale ondernemingen te bevorderen.

De Covid-19-crisis legt de ongelijkheden en onrechtvaardigheden van het economisch systeem waarin we leven genadeloos bloot. Hoewel zelfs kleine veranderingen moeten worden toegejuicht, wordt de noodzaak van een fundamentele heroverweging van ons systeem steeds duidelijker.

Paddy Quick is emerita professor aan St. Francis College in Brooklyn en lid van de Union for Radical Political Economics.

The Indypendent is een mediaporject in New York, met een gedrukte krant en websites en social media. Voor donaties kun je hier terecht.