Ga naar de inhoud

Zembla tv: Supermarkten weigeren te verduurzamen

Zembla (BBNVARA) zond op 30 september het tv-programma ´De uitgeputte bodem: supermarktmacht´ uit. Uit bij het ministerie van LNV opgevraagde documenten blijkt dat de supermarkten zich actief verzetten tegen de Tweede Kamer-oproep om jaarlijks te rapporteren over wat ze doen om de voedselketen duurzamer te maken. Minister Carola Schouten is teleurgesteld over die houding. De roep vanuit de maatschappij om duurzame producten wordt steeds groter en ze pleit voor een heffing op minder duurzame producten.

4 min leestijd

(Door supermacht, foto Stuart Heath, CC2.0/Flickr)

Hieronder een weerslag van het radiointerview dat Radio1-Journaal had met Zembla-journalist Ton van der Ham [1][2].

Radio1-journaal (Jurgen van den Berg): Over wat voor producten gaat het?

Van der Ham: Heel belangrijk zijn de kiloknallers. Supermarkten maken goede sier met vegetarische producten, maar verkopen week in-week uit ook goedkoop vlees omdat ze weten dat de consument gevoelig is voor de prijs. Veel consumenten letten vooral op wat er in de aanbieding is. In de tv-uitzending zegt minister Schouten van Landbouw dan ook dat het met de verduurzaming niet echt hard gaat als de supermarketn blijven stunten met voedsel.

Verder wordt de enorme hoeveelheid producten die de boeren in Nederland produceren anoniem tegen bodemprijzen op de ´wereldmarkt´ gedumpt. En omdat boeren wel heel veel moeten produceren om nog een beetje te kunnen verdienen, gebruiken ze daartoe kunstmest en bestrijdingsmiddelen. Zo zitten in een soort ratrace waarbij de bodem in kwaliteit sterk afneemt. Dat levert uiteindelijk heel veel verliezers op en weinig winnaars. We zitten in een systeem waarbij supermarkten en nog een paar partijen heel veel verdienen, de boeren klem zitten en gefrustreerd zijn, en onze planeet in het geding is.

Er zijn boeren die zeggen: Ik ben een soort slaaf, ik moet mijn hand ophouden en heb geen enkele invloed op de prijs. Mijn producten zijn anoniem en inwisselbaar. Een fruitimporteur zegt: Wil jij 2 citroenen van 1,39 euro om aan te likken (onbespoten) of wil je 5 gelikte citroenen van 1,39 (bespoten)? De consument ziet behalve de prijs niet het verschil en ziet niet wat er aan verborgen maatschappelijke kosten zijn. Zembla heeft proberen te onderzoeken wie de sleutel in handen heeft om het voedselsysteem te verduurzamen.

Radio1-journaal: Waarom verzetten de supermrkten zich daartegen waarom zijn ze er niet transparant over?

Van der Ham: Ik had het ze heel graag willen vragen. Maar toen we hen duidelijk maakten dat we een programma gingen maken over de rol van de supermarkten in een serie over de voedselcrisis toen gingen bij hen de luiken dicht! Het beeld dat oprijst uit de stukken die we (via het WOB-verzoek) in handen kregen, is dat ze vinden dat ze al genoeg doen en dat minister Schouten te negatief over ze spreekt. En hun gelikte reclamecampagnes ziet het er ook geweldig uit.

Mensen die dat wereldje goed kennen zeggen dat ze schijtbenauwd zijn voor transparantie. Ze zien duurzaamheid als een marketinginstrument waarmee je goede sier kunt maken. Ze hebben een cynische manier van denken: ze hebben een machtspositie en Nederland heeft hen de afgelopen decennia heel veel ruimte gelaten. Er is een systeem opgetuigd waarbij de overheid heel weinig regels stelt. Zo kunnen ze boeren tegen elkaar uitspelen, ze zijn gewend om aan de touwtjes te trekken en uit zichzelf zullen ze niets veranderen.

Radio1-journaal: Jullie spraken minister Schouten, wat zei zij?

Van der Ham: Ze gaf een heel openhartig interview en ze blijkt tamelijk gefrustreerd over het feit dat de supermarkten hun hakken in het zand zetten (zoals het geen eerlijke prijs betalen aan de boeren). Haar ambtenaren adviseerden haar om de supers te complimenteren over wat ze doen en om dan binnen te halen wat de minister echt wil. Maar dat lukte haar niet.

Radio1-journaal: Zij is voor een hefffing op niet-duurzame producten?

Van der Ham: Ja, ze vertelde ons dat ze heel graag wil dat de  consument meer gaat betalen voor producten die slecht zijn voor bodem, milieu en klimaat. Dat extra geld komt dan in een fonds waarmee boeren hun bedrijven meer kunnen verduurzamen. Veel boeren balen er zelf ook van dat ze kunstmest en bestrijdingsmiddelen moeten gebruiken. Maar dat komt omdat ze klem zitten. De banken laten de boeren in de steek [4] en de meeste consumenten kopen nog steeds de gangbare producten. Volgens de minister is de overheid aan zet omdat de supermarkten de maatschapppelijke kosten niet willen doorrekenen in de consumentenprijzen.

Hoor-wederhoor
CBL (in reactie op vragen van Zembla (mail dd 22 juni 2021).
Supermarkten.

Meer lezen:
– ¨Supermarkten verzetten zich tegen meer transparantie over duurzaamheid,¨ BNNVARA, 30 september 2021.
– ¨Boerin vraagt klanten: welk uurloon wil je me betalen?,¨ BNNVARA, 30 september 2021.
– ¨Interview Ton van der Ham bij NPO Radio 1 ´Wat doen supermarkten om de voedselketen te verduurzamen?´,¨ BNNVARA, 30 september 2021.
– ¨Vanvond (30-9): de uitgeputte bodem (en supermarktmacht),¨ BNNVARA, 24 september 2021.
– ¨Vierdelige serie: de uitgeputte bodem,¨ BNNVARA, juli 2021.

Noten:
[1] Weblink (audio).
[2] Het programma wordt herhaald op donderdag 7 oktober om 09:30 uur op NPO2.
[3] Wet Openbaarheid van Bestuur.
[4] Zie de Zembla-uitzending ´Boer & Bank´ van 19 april 2021.