Ga naar de inhoud

Voltairine de Cleyre Kom Terug!

Voltairine de Cleyre Kom Terug! Het Seksisme Bestaat Nog Steeds! De Franse ecologische site Reporterre gaf de Franse ecologische oud-volksvertegenwoordigster Isabelle Attard de ruimte voor haar verhaal (gepubliceerd november 2019). Zij promoveerde in de archeozoölogie (een discipline die bijdraagt aan archeologisch onderzoek naar de relatie tussen mens en dier en de natuurlijke omgeving van de mens) en zij presenteert zich als ‘ecoanarchiste’. Bij twee Amerikaanse anarchistes in de eerste decennia van de 20ste eeuw vond zij modellen van de strijd tegen het patriarchaat. De ene is Emma Goldman, de andere Voltairine de Cleyre.

4 min leestijd

(Door Thom Holterman, van zijn website Libertaire Orde, en zijn vertaling van interview op Reporterre)

Isabelle Attard is gaan nadenken over haar positie als volksvertegenwoordigster, over het systeem waarin zij functioneerde, hoe dat systeem functioneert en waarom in vredesnaam, al eeuwen, mensen zich in dat systeem in een ondergeschikte positie laten wringen. Dit nadenken bracht haar tot het anarchisme. Over de weg die zij gegaan is, schreef zij het boek Hoe ik anarchiste ben geworden (Comment je suis devenue anarchiste, Paris, 2019). Hieronder enkele passages uit haar bijdrage in Reporterre, die ik vertaalde. Om het geheugen op te frissen. De volledige Franstalig tekst staat Online. Hieronder is Isabelle Attard aan het woord. [ThH]

Emma Goldman, New York 1916

Het systeem van mannelijke overheersing, zoals alle vormen van tirannie en uitbuiting, was tegengesteld aan anarchistische geest van die van Emma Goldman en van Voltairine de Cleyre.

Een eeuw geleden streden twee Amerikaanse anarchistische vrouwen met al hun kracht voor de afschaffing van het patriarchaat en voor de gelijkheid van mannen en vrouwen, die in hun ogen niet kon worden teruggebracht tot het verkrijgen van het kiesrecht. In haar essay over ‘vrouwenkiesrecht’ zei Emma Goldman: vrouwen moeten gelijkheid winnen naast mannen. ‘In de eerste plaats door gerespecteerd te worden als persoon en niet langer beschouwd te worden als seksuele handelswaar.’

Paul Avrich schreef de biografie van de tweede hier genoemde voorvechtster, Voltairine de Cleyre. Hij haf het volgende weer: ‘Het hele leven van Voltairine de Cleyre is de uitdrukking van haar opstand tegen het systeem van mannelijke overheersing dat, zoals alle vormen van tirannie en uitbuiting, tegen haar anarchistische geest inging’. Zelf schreef ze: ‘Elke vrouw moet zich afvragen: Waarom ben ik de slaaf van de man? Hoe komt het dat mijn hersenen niet gelijk zijn aan de zijne? Waarom krijg ik niet zoveel betaald als hij? Waarom heeft mijn man controle over mijn lichaam?’

Wat een actualiteit in deze woorden! We zijn nog ver verwijderd van gelijke beloning, want op 26 maart is het in Frankrijk ‘Equal Pay Day’. Dat betekent dat wij vrouwen 15 maanden werken om evenveel te verdienen als mannen in 12. Wat hersenen betreft, is de recente oproep van 440 vrouwelijke historici om een eind te maken aan de mannelijke overheersing, een goede herinnering aan de mate waarin vrouwen, intellectueel gesproken, nog steeds in diskrediet worden gebracht (Le Monde van 3 oktober 2018).

Voltairine de Cleyre

Ja, vrije vrouwen zijn nog steeds verontrustend, net zoals de vrijheid van ‘heksen’ verontrustend was.

Voltairine de Cleyre bekritiseert niet alleen de plaats van de vrouw in de maatschappij, maar trekt ook parallellen tussen het seksisme-patriarchaat en de verhoudingen tussen werkgever en werknemer. Zij toont aan hoe de Amerikaanse samenleving in het begin van de twintigste eeuw de autoritaire hiërarchische verhoudingen stevig handhaaft, zodat dit systeem van uitbuiting van de burgers blijft voortbestaan: ‘Seksuele slavernij in de privésfeer wordt geëvenaard door loonslavernij in de publieke sfeer. Hieruit volgt dat de problemen, onderdrukkingen en onrechtvaardigheden die zij met zich brengen slechts zullen verdwijnen door het verdwijnen van deze verhoudingen – niet door veranderingen in de juridische verhoudingen alleen of door het verkrijgen van het stemrecht voor vrouwen.’

Voltairine pleitte voor economische onafhankelijkheid van vrouwen, geboortebeperking, seksuele voorlichting en het recht van vrouwen om hun autonomie te behouden in hun romantische relaties. Dit is niet meer en niet minder dan wat wij vandaag vragen. Waarom is dit zo moeilijk om aan te horen?

Ja, beste lezer en lezeres, dit is mijn verontwaardiging, mijn ‘ovairedosis’ van het seksisme in deze maatschappij, die patriarchaal blijft, wat we ook zeggen. Want ja, vrije vrouwen zijn nog steeds en altijd verontrustend, net zoals de vrijheid van ‘heksen’ of vrouwelijke onderzoekers vroeger verontrustend was! Hoeveel wetenschappelijke prijzen zijn er niet toegekend aan vrouwelijke ontdekkers? Hoeveel Camille Claudels zijn er juist in de anonimiteit gebleven? Te veel, altijd te veel.

Dus, kom terug Voltairine! En sta mij toe je woorden te citeren: ‘Ik ben aan niemand trouw en zal dat ook nooit meer zijn; ik beweeg mij langzaam naar één enkel doel: kennis, de bevestiging van mijn eigen vrijheid, met alle verantwoordelijkheden die dat met zich brengt. Dit is, naar mijn overtuiging, de essentiële reden waarom ik mij tot het anarchisme aangetrokken voel.’

Isabelle Attard  (Vertaling Thom Holterman; de Franse tekst is integraal te lezen op de site van Reporterre.)