Rechts, Extreemrechts: Herstel Van Het ‘Ancien Régime’?
Waar komt de positionering rechts/links in de politiek vandaan? De historicus Stéphane Mazurier legt het in Siné Mensuel uit (nr. 24, oktober 2013). In de banken van de grondwetgevende vergadering, tijdens de Franse revolutie 1789, is het tot uitdrukking gekomen. Links van de voorzitter van de vergadering zaten de leden, die voorstander waren van serieuze beperkingen van de macht van de koning. Rechts van hem zaten zij die de koning zijn macht wilden laten behouden. De twee honderd leden die het meest rechts zaten in de vergaderzaal, extreem rechts dus, eisten dat de koning opnieuw de rol van absolute monarch moest worden toebedeeld. Deze groep kotste op de grote sociale en politieke veranderingen waartoe werd besloten: afschaffing van privileges en feodale rechten; de Verklaring van de rechten van de mens en van de burger. Zij verlangde naar herstel van het Ancien Régime.
(Oorspronkelijk verschenen op Libertaire Orde)
Dit alles heeft betekenis voor het heden omdat het een bron voor gedachtevorming blijft. Er doen zich in de loop van de tijd natuurlijk gedaantewisselingen voor. Want eeuwen geleden waren er ook mensen die als ‘binnenlandse vijand’ en als zondebok werden aangewezen om op hen alle schuld te laden voor de ellende die ‘het land’ te verduren had. In dat licht is de benadrukking van nationalistische gevoelens niet onschuldig. Hieronder nadere informatie over een en ander. De onschuld, de ‘Spielerei’ voorbij.
Ancien Régime
Deze term staat voor het willen terugkeren naar de absolutistische wijze van regeren van voor de Franse revolutie. De vertegenwoordigers van extreemrechts in die periode willen die orde hersteld zien. Het betreft een orde die gestoeld is op juridische ongelijkheid, respect voor hiërarchie en de allesoverheersende macht van de rooms-katholieke kerk.
In deze groep, in de periode van de Franse revolutie, bevinden zich vertegenwoordigers die zich categorisch verzetten tegen de emancipatie van Joden en negerslaven. Dit soort ideeën werd door tijdschriften van die beweging verspreid. Daaraan werkte ook ene Antoine de Rivarol mee, wiens naam anderhalve eeuw later opnieuw opduikt, aldus werkt de bron voor gedachtevorming. De naam Rivarol zal namelijk worden gebruikt voor een extreemrechts maandblad, opgericht in 1951. Het verschijnt nog steeds. De gedachte van het terug willen naar het ‘ancien régime’ leeft voort. Uiteraard hebben er aanpassingen aan de huidige tijd plaats gevonden.
De extreemrechtse aanhangers heten ‘reactionair’ te zijn. Dit verwijst naar de nostalgie van de verdwenen wereld, te weten die van het regime van voor de Franse revolutie. Het verwijst ook naar ultraroyalistische en ultrarooms-katholieke sentimenten. Ook die zijn nog niet overwonnen, want het zijn dit soort sentimenten die ook heden doorklinken – in Frankrijk.
Islamofobie
Het voorgaande heb ik ontleend aan het satirische maandblad Siné Mensuel. Er valt niet om te lachen. Is ook niet de bedoeling. Het blad wil de lezers namelijk informeren met het oog op de gemeenteraadsverkiezingen in Frankrijk over een half jaar. Evenwel, voor wie twijfelt aan de serieusheid laat ik hier iets volgen met betrekking tot het heden uit het Franse dagblad Le Monde van 4 oktober 2013 (de Franse NRC, zeg maar). Daarin een bijdrage over een islamofobe publicatie van een parlementaire medewerker van de UMP-senator J.-C. Gaudin (partij van Sarkozy).
De publicatie waarover het in Le Monde gaat, is opgenomen in het eerste nummer van het weekblad Islam confidentiel (van 21 juni 2013). Het doel van het tijdschrift is te informeren, onthullen en waarschuwen omtrent verschillende aspecten van de islam. Daarvoor wijst het redactionele commentaar in het eerste nummer op het bestaan van een ‘binnenlandse vijand’: de islam die Frankrijk in zijn greep houdt. Daartegen moeten we ons verzetten. We moeten het verloren terrein weer zien te heroveren, zo citeert Le Monde.
De auteur van deze gedachten is tevens de directeur van de publicatie. Het betreft G. De Thieulloy, de parlementair medewerker van de bovengenoemde UMP-senator. De Thieulloy is geen onbekende op dit vlak. Hij zit op verschillende rooms-katholieke sites die aanleunen tegen extreemrechts, zoals Riposte catholique en Observatoire de la christianophobie.
De Thieulloy is tevens medeoprichter van Nouvelles de France, een internetblad werkend in de geest van de Amerikaanse Tea Party. Voor zijn Islam confidentiel werkt hij samen met de oud-redacteur van het extreemrechtse Minute. Deze oud-redacteur was weer lid van het bestuur van Bloc identitaire en verdedigde de lijn van het aangaan van contacten met bepaalde elementen in de UMP. De strijd tegen de islam moet een deel van het ‘cement’ leveren voor de (verdere) radicalisering van de UMP.
UMP-FN vurige liefde.
De UMP-senator gevraagd naar zijn mening over dit al: ‘De Thieulloy heeft recht op zijn activiteiten buiten de senaat. Daar ga ik niet over en ben ik ook niet verantwoordelijk voor. Als hij zijn werk voor mij maar goed doet’.
Inmiddels is duidelijk dat de basis van de UMP zich radicaliseert langs twee lijnen: verrechtsing en ‘ontlinksing’ (uit Marianne van 5-11 oktober 2013 over dit onderwerp). Dit laatste is van belang bij de tweede ronde van Franse verkiezingen: als de UMP de tweede ronde niet haalt, voor wie ga je dan, het FN (‘frontisten’) of de PS (socialisten)? Zeker wat de gemeenteraadsverkiezingen aangaat, menen velen dat er niets mis is met de partij van Marine Le Pen, het Front National. Zelf zegt zij: ‘Wij zijn een partij die zich heeft weten te professionaliseren…’. Maar was dat ook niet wat Himmler zei, juist voordat zijn maat Hitler in 1933 Führer werd? (uit Le Monde libertaire, supplement bij nr. 1717, nummer 39)
Groot-Nederlandse gedachte
Waarom haal ik dit allemaal zo naar voren? Wel, Meindert Fennema, politicoloog en hoogleraar in dat vakgebied geweest aan de Universiteit van Amsterdam, publiceerde in zijn rubriek in de Volkskrant van 4 oktober 2013 een stuk getiteld ‘De PVV is op zoek naar nieuw nationalistisch elan’. In dat stuk merkt hij op: ‘Wie in dit nieuwe nationalisme een herlevend fascisme ziet of een nieuwe vorm van antisemitisme, vecht de vorige oorlog uit’. Kortom, wat de PVV doet is onschuldig, ‘Spielerei’?
Echter, die oorlog is inderdaad nog niet gewonnen. De denkbeelden van reactionaire krachten, die mede de grondslag vormden van die oorlog, zijn namelijk niet overwonnen. Overal leven ze nog en wordt er gewerkt aan herintroductie ervan. Dat is ook De Pest (Camus) ervan. Uiteraard wordt dit aan tijd en omstandigheden aangepast – reden om regelmatig het gebruik van het voorvoegsel ‘neo’ tegen te komen. En op sommige plaatsen in Europa weet men al ver door te dringen, zoals in Griekenland met de neofascistische Gouden Dageraad.
Net zoals de vorige oorlog nog niet is uitgevochten, zo is ook de Franse revolutie nog niet tot een einde gebracht. Dat valt op te maken uit het bestaan van in Frankrijk voorkomende groepjes, die hunkeren naar de herinvoering van het Ancien Régime. Wel, in dat beeld van ideologisering past het in de ban zijn van de Groot-Nederlanse gedachte bij de PVV. Als hersenspinsel ligt dat trouwens niet ver af van de Groot-Duitse gedachte – die van de ‘vorige oorlog’! In dat verband wordt de vraag interessant of Geert Wilders nu wel of niet de neonazi’s wegjoeg bij de PVV demonstratie, enkele weken geleden. Daar had zich ook heel extreemrechts en neonazi-Nederland geposteerd. Neen dus! In niets onschuldig, meneer Fennema. ‘Kein Spielerie!’.
Bad trip!
‘Fachos de tous les pays, unissons-nous’
Deze kop, ‘Fascisten aller lande, laten we ons verenigen’, stond boven een artikel in het Franse weekblad Marianne (van 31 augustus – 6 september 2013). Daarin werd verslag gedaan van de zoektocht van Geert Wilders in Europa. Hij poogt contacten te leggen met de kopstukken van de verschillende extreemrechtse partijen in Europa om zo in Brussel een vuist te maken. Een ‘bad trip’ dus. Neen, zal Fennema zeggen, lees mijn stuk maar. Dan begrijp je dat er niets aan de hand is.
Uit zijn stuk is op te maken dat de verschillende partijen en groeperingen in de afgelopen decennia een ontwikkeling hebben doorgemaakt van neofascistische naar nieuw-rechtse organisaties. En Fennema gaat verder. Het antikapitalisme en anti-Amerikanisme is ook al uit hun programma’s verdwenen en vervangen door islamofobie en anti-Europeanisme. Als een soort uitsmijter voegt Fennema hier nog aan toe dat geen van deze radicaalrechtse partijen nu nog de parlementaire democratie verwerpt.
Neen, dat doet de Griekse Gouden Dageraad ook niet, althans het laat zich door leden ervan in het Griekse parlement vertegenwoordigen. Ook hier weer: welke betekenis heeft dat? Is het niet om via de ‘parlementaire weg’ aan de macht te komen, zoals dat ook, toen, in Italië en Duitsland is geschied? Over hoe dat in Duitsland is gegaan heeft Hans Magnus Entzensberger de intrigerende docu-roman Hammerstein oder der Eigensinn. Eine deutsche Geschichte Biographie, (Suhrkamp, 2008) geschreven.
En tenslotte, wat zegt het dat Fennema er op wijst dat de bedoelde partijen de zondebokken hebben gewisseld (Joden voor mohammedanen). Het denken in termen van zondebokken blijft in takt, zo erkent hij daarmee. Daarmee pardonneert Fennema het werken met zondebokken om een heksenjacht te kunnen openen. Want waarvoor anders heb je zondebokken nodig? De onschuld voorbij, dus.
Thom Holterman
[Beeld materiaal ontleend aan Siné Mensuel nummers 23 en 24.]
Aantekening
Net voor plaatsing van dit item kwam ik de opinie tegen van Evelien Gans, bijzonder hoogleraar Jodendom en onderzoeker aan het NIOD, in de Volkskrant van 8 oktober 2013. Ook zij gaat in op Fennema’s visie, die zij buitensporig relativerend noemt. Alsof de PVV-ideoloog Martin Bosma niet de hoop uitspreekt dat de Prinsenvlag zal wapperen boven ‘islam bevrijd’ gebied, merkt zij tevens op. Zij sluit haar opinie af met: De stelling dat Europees rechts-radicaal zich met een druk op de partijknop van het antisemitistische gedachtegoed zou hebben bevrijd, is kortzichtig en ahistorisch.