Recensie Zapatista Spring
Solidariteitswerker Ramor Ryan schreef een boek over het praktische solidariteiteswerk met/voor de zapatistas in Zuid-Mexico en de haken en ogen die daar aan zitten. Christiaan Verwey, die veel ervaringen met de schrijver deelt, besprak het boek…
Toen het boek in 2011 uitkwam en het de drukkerij nog niet verlaten had werd er in de directe omgeving van de schrijver iemand ernstig ziek. Daarom heeft de promotie op zich moeten laten wachten. Inmiddels is Ramor weer op zijn plek in San Cristóbal de las Casas in Chiapas, Mexico en als hij mij het boek in mijn hand drukt kijkt hij me trots, maar ook enigszins vermoeid aan, ‘het gaat vooral over internationaal solidariteitswerk en niet zo zeer over de Zapatistas. En eigenlijk is het best kritisch en ben dan ook benieuwd wat je ervan vindt’.
Zapatista Spring verhaalt wel degelijk over de Zapatistas en kritisch is het zeker wat ook de kracht is van het boek. Nog meer is het de combinatie van de soms wat naïeve en dromerige schrijfstijl en de scherpe observatie van een ervaren solidariteitswerker dat Zapatista Spring het lezen zeer de moeite waard maakt. Voor iedereen die zich bezighoud met, of sympathieën heeft voor de strijd van de Zapatistas is dit boek een aanrader. Wereldwijd zijn er duizenden mensen die zich inzetten voor deze opstandige Maya afstammelingen in het zuiden van Mexico. In Nederland houdt Grassroots Projects zich bezig met directe steun aan locale projecten, in Hamburg verkopen ze hun koffie en in bijvoorbeeld in Italië, Zwitserland, Spanje, Engeland en de Verenigde Staten zijn er grote solidariteitsnetwerken actief. De een organiseert een benefiet om geld in te zamelen, een ander houdt misschien een website met informatie over de strijd bij of maakt posters, muziek of andere kunst om de aandacht op te eisen. Ramor gaat hierin veel verder. Hij ziet zichzelf als een revolutionair en staat zijn leven dan ook in het teken van voortdurende strijd met de autoriteit en de roep om vrijheid, gelijkheid en internationale solidariteit.
Bijna direct na de opstand van de Zapatistas in januari 1994 kwam Ramor naar Chiapas om zich solidair te verklaren met hun strijd. Eerst als vredesobservator en daarna als onderdeel van een waterproject kwam hij al vrij snel direct met de Zapatistas te werken. Hij heeft door de jaren heen aan tientallen waterprojecten meegeholpen tot het vaderschap hem steeds meer zijn tijd op ging eisen. Hij heeft het boek dan ook heel toepasselijk aan zijn zoontje opgedragen, ‘so that you will know a little of from where you came’.
Het project dat beschreven wordt in Zapatista Spring speelt zich af in Roberto Arenas. Een afgelegen plek in het oerwoud Lacandona waar Ramor en enkele andere solidariteitswerkers zich maandenlang in het zweet gewerkt hebben, zij aan zij met de lokale bevolking, om een groot waterproject te bouwen. Het wrange is dat deze gemeenschap, die door Ramor in eerste instantie als ‘true Zapatistas’ wordt beschreven en die een belangrijke rol tijdens de opstand in 1994 gespeeld heeft, zich niet lang na de realisatie van het waterproject aangesloten heeft bij een paramilitaire organisatie en dus een directe vijandschap voor de nog altijd aanwezige Zapatista kern oplevert. Ondanks de radicale visie van de schrijver kan hij de keuze van de gemeenschap in een aantal woorden goedpraten. De nog altijd schrijnende armoede en de doeltreffende campagne van de regering om interne conflicten te kweken heeft de Zapatistas een keiharde klap toegebracht. Soms hebben gemeenschappen geen keus. Hoewel ze in hun hart Zapatista blijven moeten ze voor de buitenwereld een andere pet opzetten.
De realisatie van het project dat Ramor in Roberto Arenas beschrijft – alsof hij voordraagt uit zijn dagboek – gaat met de nodige problemen gepaard. Acht solidariteitswerkers met totaal verschillende achtergronden en met enkel de gezamenlijke wil om de Zapatistas te ondersteunen kunnen uiteraard heel wat problemen opleveren. Je kunt dit misschien wel vergelijken met een willekeurig actiekamp in Nederland. Je hebt altijd een of twee die de baas spelen, een handjevol mensen die al het werk moeten doen en je kunt er bijna de klok op gelijk zetten dat er wel eentje tussen zit die de plenaire bijeenkomsten vanwege zijn/haar narrowminded visie frustreert. En de rest die komt voor het avontuur en/of de gratis overnachting. Activist of solidariteitswerker zijn valt niet altijd mee, is dan ook de conclusie van Ramor. Hoe dan ook is het een levensstijl en met dit boek probeert hij je volgens mij een spiegel voor te houden en na te laten denken over nieuwe vormen van solidariteitswerk. Want strijdvaardig blijft Ramor tot de laatste paragrafen. ‘As rebels we resist, but as revolutionaries, our task is to change history, invent new myths, and not be condemned to repeat history time and again.’
Ramor heeft het boek volgens eigen zeggen uitgebracht met toestemming van de Zapatistas alsook van al de personen die in het boek beschreven zijn. Vanwege veiligheidsredenen zijn een aantal locaties en namen van personen veranderd. Zelf ben ik als afgevaardigde van Grassroots Projects bij verschillende projecten betrokken geweest en hoewel de hoofdpersonen in Zapatista Spring gefingeerd zijn heb ik een zeer sterk vermoeden wie Ramor beschrijft. En kan dan ook helaas vertellen dat van deze club op dit moment niemand meer direct actief voor de Zapatistas is. Hoewel ze in hun hart nog Zapatista zijn, net als volgens Ramor de mensen in Roberto Arenas, hebben ze vanwege frustraties de keuze gemaakt zich met andere dingen bezig te houden. Volgens subcomandante Marcos, de woordvoerder van de beweging, zijn we allemaal Zapatistas. Omdat we gezamenlijk moeten strijden voor een andere wereld die gelijkwaardiger is en meer vrijheid oplevert. Ik woon in een van de armste gemeenschappen in Oaxaca (een deelstaat die aan Chiapas grenst) en ben een actief sympathisant van de Zapatistas toch zal ik me nooit in kunnen denken hoe het is om als Zapatista in het afgelegen oerwoud te leven zonder enig zicht op een betere toekomst noch enige zekerheid. Zij werken zeven dagen in de week op het land om zich in hun dagelijks onderhoud te kunnen voorzien en constant worden ze door paramilitairen dan wel de lokale overheid bedreigd in hun bestaan. Ik heb de luxe om als ‘revolutionair’ even weg te dromen in een boek als Zapatista Spring en de discussie aan te gaan wat internationale solidariteit inhoudt. Zodra de solidariteit zoek is heb ik altijd nog de mogelijkheid om terug te gaan naar het veilige Nederland. De gezamenlijke strijd van de Zapatistas in hun autonome gebieden en die van de internationale solidariteitswerkers is op een aantal essentiële fronten een ongelijke als je het mij vraagt.
Je merkt wel, Zapatista Spring van Ramor Ryan zet een mens aan het denken. En als we willen we werken aan een effectief solidariteitsnetwerk dan kan dat zeker geen kwaad.
—————————————
Ramor Ryan- ZAPATISTA SPRING, Anatomy of a Rebel Water Project&The Lessons of International Solidarity
ISBN: 978-1-84935-072-3 | eBook ISBN: 978-10-84935-073-0
Inmiddels is het boek ook in het Duits vertaald.
Eerder is van Ramor Ryan bij AK Press het boek Clandestines (recensie op globalinfo.nl) verschenen.