‘De markt voorbij’ door André Gorz
Onder de titel ‘De markt voorbij. Voor een hedendaagse politieke ecologie’, publiceren Socialisme 21 en de groene denktank Oikos, een bundel teksten van de in 2007 overleden Franse denker. Met ‘De markt voorbij’ verschrikt Gorz, over zijn graf heen, neoliberalen en neoconservatieven, en geeft hij een theoretische basis aan de verontwaardiging over de graaicultuur, de toenemende kloof tussen arm en rijk, de toestand van onze planeet…
André Gorz staat bekend als een kritisch, linkse filosoof en journalist. Een denker die ‘groene politiek’ op de agenda zette, die lange tijd bevriend was met Jean Paul Sartre, en mede-oprichter was van het tijdschrift Le Nouvel Observateur. Door de jaren heen heeft hij een origineel oeuvre uitgebouwd, dat in gans de wereld op waardering kan rekenen. Zijn gedachtegoed heeft de linkerzijde van gans Europa beïnvloed. Uiteraard in Frankrijk, waar zijn kritiek van het kapitalisme een luide weerklank vond in de syndicale beweging. Maar eveneens in Duitsland en in de Scandinavische landen, waar zijn ideeën dikwijls aan de basis lagen van ecologische bewegingen. Van Gennep bracht tussen 1968 en 1980 vertalingen uit van vier van zijn werken (‘Het moeilijke socialisme’, ‘De actualiteit van de revolutie’, ‘Ecologie en vrijheid’, ‘Afscheid van het proletariaat’). De samenstellers van ‘De markt voorbij’ voegen daar een vijfde boek in vertaling aan toe, dat, naast andere artikelen en interviews, integraal de postume publicatie ‘Ecologica’ (Ed. Galilée, Paris, 2008) bevat.
André Gorz is een pionier van de politieke ecologie. Voor hem vormen de huidige financiële crisis, de crisis van de arbeid en de ecologische crisis, één geheel. Ze zijn volgens hem de uitdrukking van het verval van het kapitalistisch systeem. Gorz: ‘Het is onmogelijk een klimaatcatastrofe te vermijden zonder radicaal te breken met de methodes en de logica die er sedert honderdvijftig jaar aanleiding toe geven.’
Het kapitaal lijkt haar droom erg dicht te benaderen: geld maken met geld, zonder daartoe haar toevlucht te nemen tot arbeid. Maar het systeem dreigt in elkaar te storten. Momenteel is alles mogelijk, het ergste zowel als het beste. André Gorz ziet dan ook zowel een barbaarse als een geciviliseerde uittocht uit het kapitalisme opduiken. Aan ons de keuze.
Het werk van André Gorz roept belangrijke actuele vragen op. Hoe het begrip vooruitgang opnieuw definiëren? Hoe een contract voor de toekomst afsluiten zonder de huidige generatie op te offeren? Wat zijn de beste middelen om sociale ongelijkheid te voorkomen? Welke rol toebedelen aan niet-commerciële activiteiten in een markteconomie? Enzovoorts.
André Gorz geldt als één van de belangrijkste sociaal-theoretische denkers van de twintigste eeuw. Zijn ideeën en analyses winnen aan belang nu de wereldeconomie geconfronteerd wordt met één van de grootste crisis uit haar geschiedenis. Maar voor André Gorz gaat het niet zozeer om de uitstap uit deze crisis, maar om de uittocht uit het kapitalisme zelf.
De digitale revolutie, die we momenteel meemaken, creëert volgens André Gorz ongekende mogelijkheden die aan de macht van het kapitaal ontsnappen. De informatica en het internet ondergraven de heerschappij van de commercie aan haar wortels. De hoogtechnologische middelen maken zelfproductie mogelijk en streven de industriële megamachine voorbij. Iedereen kan zich informatica eigen maken. Al het noodzakelijke en wenselijke kan in coöperatieven of communale werkplaatsen gefabriceerd worden. De middelen zijn voorhanden, ook de mensen die er zich op toeleggen. André Gorz hoopt dat een radicale omslag een geciviliseerde uittocht uit het kapitalisme mogelijk maakt.
André Gorz in 1983: ‘We bevinden ons aan het begin van een mondiale economische crisis die nog decennia zal duren. Het ergste moet nog komen: de financiële ineenstorting van grote banken, waarschijnlijk ook van landen. Deze instortingen, alsook de middelen om hen te voorkomen, zullen enkel maar de crisis van de maatschappij en van de heersende waarden verergeren. (…) Zó kan het niet meer verder. We zullen grote beproevingen te verduren krijgen. Laten we daarom ernstig nadenken over radicale alternatieven.’
Met de publicatie van ‘Afscheid van het proletariaat’ haalde André Gorz dertig jaar geleden een boel linkse dogma’s onderuit. Met ‘De markt voorbij’ verschrikt hij, over zijn graf heen, neoliberalen en neoconservatieven, en geeft hij een theoretische basis aan de verontwaardiging over de graaicultuur, de toenemende kloof tussen arm en rijk, de toestand van onze planeet…
‘De markt voorbij. Voor een hedendaagse politieke ecologie’ telt 262 bladzijden, kost in de winkel 14,95 euro, maar kan besteld worden bij www.socialisme21.be of www.oikos.be voor slechts 12 euro, portkosten inbegrepen.