NARCO- De jacht op de meest gezochte drugsbaron ter wereld
Mexico staat allang niet meer bekend om zijn mooie stranden, pittige eten, indrukwekkende geschiedenis en kleurrijke bevolkig. De laatste jaren kan je bijna geen krant meer openslaan of er staat wel wat in over de drugsoorlog die momenteel dit land teistert. Dagelijks vinden er zo’n 70 drugsgeraleteerde moorden plaats. De uit Oaxaca afkomstige antropologe J. Gonzalez vat de huidige situatie samen. ‘De narco’s hebben macht in alle lagen van de samenleving afgedwongen: topbestuurders, ambtenaren, politieagenten, gevangenisbewakers, noem het allemaal maar op, ze worden stuk voor stuk betaald door de narco’s. Spelen ze het spelletje niet mee, dan worden ze vermoord. Als Mexico nog geen drugsstaat is, dan zal het niet lang duren voor het alsnog een wordt. En dan ook nog eens de meest wrede en gewelddadige die er ooit bestaan heeft.’
Malcom Beith is sinds 2007 verslaggever voor Newsweek in Mexico, van waaruit hij de drugsoorlog verslaat. Zijn boek Narco geeft een ontluisterende kijk op het verval van de Mexicaanse staat en op hoe de drugshandel het leven letterlijk en figuurlijk voor vele Mexicanen bepaalt. En dat de grootste drugsbaas Joaquín ‘El Chapo’ Guzmán door Mexicaanse jongeren gezien wordt als de moderne Robin Hood, geeft een niet al te vrolijke kijk op de toekomst. In deelstaten als Sinaloa en Michoacán kiezen jongeren massaal voor een carrière in de drugshandel en slechts een enkeling van hen passeert de dertigjarige leeftijd. In tegenstelling tot de meeste boeken over drugsbaronnen, criminelen en moordenaars is Beith niet op sensatie uit, maar wil hij vooral feiten boven tafel zien te krijgen. Narco is dan ook een aanrader voor een ieder die het huidige Mexico beter wil begrijpen.
Narco laat zien hoe El Chapo in enkele decennia uitgegroeid is tot een van de machtigste mannen van de wereld. Hij groeide op in de Sierra Madre Occidental van de noordwestelijke deelstaat Sinaloa, in een gehucht dat La Tuna de Badiraguato (of ‘Marihuanato’, zoals sommige inwoners van Sinaloa het plegen te noemen) heet. Vandaag de dag wordt hij beschouwd als een van de rijkste mannen ter wereld, en een van de meest gezochte. In 2009 nam het gezaghebbende zakentijdschrift Forbes Chapo op in zijn lijst van rijkste miljardairs, wat felle kritiek uitlokte omdat het daarmee de drugssmokkel zou romantiseren. Later in dat jaar stelde Forbes bovendien een lijst op, en wel van de machtigste mannen ter wereld. Het tijdschrift hanteerde daarvoor verscheidene criteria: invloed, beschikbaarheid van financiële middelen en macht op verschillende domeinen. Er waren slechts 67 plaatsen beschikbaar: één voor elke honderd miljoen mensen op de aarde. Boven aan de lijst prijkte Barack Obama, met op nummer 41 Joaquín Guzmán. In 2010 zou Forbes, ondanks alle commotie erover, Chapo opnieuw in de lijst opnemen. Zoveel weten we: Chapo’s imperium, het Sinaloa-kartel, smokkelt jaarlijks duizenden tonnen marihuana, cocaïne, heroïne en methamfetamine de Verenigde Staten binnen. Het is actief in ten minste 78 Amerikaanse steden. Naar schatting beheerst hij 58.000 vierkante kilometer Mexicaanse grondgebied.
Chapo’s netwerk strekt zich over de hele wereld uit. Naar wordt aangenomen distribueert zijn kartel een steeds groter deel van de cocaïne die in Europa wordt geconsumeerd. Aangenomen wordt dat Chapo’s organisatie ook onroerend goed en bedrijfsmiddelen bezit in heel Europa, die zijn verworven om de mogelijkheden van witwassen van geld te verbreden. Het kartel haalt ingrediënten voor methamfetamine uit Azië en heeft in de afgelopen jaren zijn tentakels uitgespreid over heel Latijns-Amerika en zelfs helemaal tot in West-Afrika.
Chapo is degene die, met zijn doodseskader ‘Los Negros’, de huidige drugsoorlog heeft ontketend. Deze oorlog heeft in Mexico een zware tol geëist: omstreeks 25.000 doden sinds het einde van 2006. Moord en doodslag in Mexico zijn altijd aan de orde van de dag geweest, maar de onstellende wreedheden die het land nu teisteren, zijn iets nieuws. In Sonaloa bedraagt de prijs om een rivaal te laten vermoorden nog slechts een luttele 35 dollar. En het blijft maar zelden bij moorden. In september 2006 werden er vijf hoofden gerold over een dansvloer in de centale deelstaat Michoacán. Aan het eind van 2007 vormden onthoofdingen een alledaags verschijnsel, dat soms niet eens meer doordrong tot het avondjournaal. Gedurende heel 2008 werden onschuldigen neergemaaid, werden verslaafden in afkickcentra afgeslacht en doken er elke dag tientallen lijken op langs Mexico’s snelwegen en viaducten – verminkt, naakt, vernederd. Tegen 2009, toen een man bijgenaamd ‘El Pozoloro’ – de Stoofpottenmaker – bekende dat hij in opdracht van een drugskartel meer dan driehonderd lijken in bijtende soda had opgelost, waren de mensen inmiddels helemaal gewend aan de gruwelheden, wreedheden en bloedbaden. Alleen al in 2009 vonden in Mexico meer dan driehonderd onthoofdingen plaats, en er zijn nog steeds geen tekenen die erop wijzen dat het geweld afneemt.
In 1995 werd El Chapo in Guatemala opgepakt en gevangen gezet in de extra beveiligde federale gevangenis Puente Grande, Jalisco om daar vervolgens zijn handel voort te zetten en een luxe leventje te leiden. Geld was het probleem niet: Chapo’s bondgenoten in Sinaloa stuurden hem geregeld forse ladingen contant geld. Algauw hadden Chapo en zijn maten een systeem ingesteld waarbij het gevangenispersoneel zelfs de werving voor hen deed. ‘Ik stel je een nieuw iemand voor die voor ons gaat werken,’ zei de cipier tegen Chapo als hij weer een rekruut voor hem had. Diens naam en functie werden dan stipt genoteerd door een van Chapo’s secretarissen, ook behorend tot de gevangen.
Naast geld werden er ook de meest dure whiskey’s en luxueze maaltijden de gevangenis naar binnen gesmokkeld. El Chapo kwam niets te kort. ’s Avonds werden er regelmatig films vertoond en traden er zelfs af en toe live bands op. En de dozen naar binnen gesmokkelde viagra kwamen goed van pas, want het was een komen en gaan van vriendinnen en prostituees. Alles kon, het compelete gevangenispersoneel was omgekocht. Daarom kon El Chapo in 2001 simpelweg verstopt tussen de vuile was de gevangenis verlaten. Sinsdien wordt hij intens op de hielen gezeten. Echter zonder succes. Telkens als ze dachten hem te slim af te zijn, wist hij steevast net op tijd de hielen genomen te hebben. El Chapo heeft overal zijn informanten zitten en is dan ook op de hoogte van iedere stap van zijn achtervolgers.
De Institutioneel-revolutionaire Partij (PRI), die Mexico van 1929 tot 2000 met ijzeren vuist heeft geregeerd, wordt algemeen gezien als de hoofdschuldige waardoor de drugshandel tot bloei heeft kunnen komen, aangezien het bewind dat zij voerde in alle lagen was aangetast door corruptie. De huidige regering is van conservatieve signatuur, geleid door de Nationale Actiepartij (PAN); maar de PRI bezit nog steeds de gouverneurszetels in meer dan de helft van de staten, wat voor andere partijen aanleiding is geweest tot de herhaalde beschuldiging dat zij (op zijn minst) volhardt in de andere kant opkijken als het de drugshandel betreft. De huidige president Felipe Calderon, die in 2006 aantradt, heeft de drugshandel de oorlog verklaart. Dit heeft hem veel kritiek opgeleverd, want sindsdien is het geweld schrikbarend toegenomen en zijn bepaalde gebieden in Mexico (zoals Ciudad Juarez) de meest gevaarlijke op de wereld. Hier worden meer moorden gepleegd dan in landen als Afghanistan en Irak. Velen verwachten dat in 2012 de PRI het stokje van de PAN weer over zal nemen, met de hoop dat het drugsgeweld weer wat afneemt.
En al die negatieve publiciteit over moorden en excessief geweld heeft voor het imago als een man als El Chapo weinig gevolg; hij kent het publiek dat hij bespeelt. Hij is uitgegroeid tot een leider van een bevolking die van haar regering bijna niets te verwachten heeft, van mensen wier eerste prioriteit het is te overleven in plaats van zich druk te maken over de vraag of ze aan de goede kant van de wet staan, mensen die opkijken tegen een man die zich aan schrijnende armoede heeft ontworsteld en nu een geslaagde en vrij man is die in de bergen van Mexico leeft zoals hij dat wil.
Malcolm Beith – Narco – De jacht op de meest gezochte drugsbaron ter wereld
Nederlandse vertaling Ambo/Anthos Uitgevers, Amsterdam en Ruud van de Plassche
2010 / ISBN 978 90 263 2297 6 / 342 bladzijdes