Ga naar de inhoud

Maffiose Farmaceuten ‘Rommelen’ Met Generieke Geneesmiddelen

De levensloop van sommige medicijnen lijkt op die van sommige mensen. Ze beginnen vanuit het niets om na succesvol te zijn geweest uiteindelijk nergens uit te komen. Het verhaal van ‘Mediator’ (inmiddels verboden medicijn tegen diabetes) zou op deze manier verteld kunnen worden. We zullen het horen tijdens het strafrechtelijk proces dat voor komend najaar in Frankrijk is gepland. Het is hetzelfde verhaal met dat van Vioxx, een ontstekingsremmer die verantwoordelijk is voor minstens 20.000 doden.

7 min leestijd

(Thom Holterman, Libertaire orde)

Tot nu toe hebben schandalen de frauduleuze praktijken van de farmaceutische industrie aan het licht gebracht. Die industrie wil haar nieuwe geneesmiddelen zonder schroom in strijd met ethische regels opleggen. Of later nog toetsing aan strafrechtelijke regels volgt, zien ze dan wel weer… Aldus is op te maken uit het Franse weekblad Marianne van 10-16 mei in een artikel getiteld ‘Wat u wordt verzwegen over generieke medicijnen’, van de hand van Jean-Claude Jaillette. Een nieuw gezondheidsschandaal onderstreept de afwezigheid van controle op de fabricageketens van een aantal medicijnen. De farmaceutische industrie, die op massale wijze de productie van generieke medicijnen delokaliseert, loopt tegen de grenzen van het model aan.

Niet alleen de farmaceutische ook de verfindustrie

Rouw in 24 uur

Verontreiniging en misleiding

Het generiek medicijn, Valsartan, is nu de ster onder de bloeddrukverlagers en op weg naar hetzelfde lot als hierboven beschreven. Ironisch genoeg is het oorspronkelijke geneesmiddel waarvan het afkomstig is, Tareg, onder die naam in Frankrijk op de markt gebracht door Novartis (in Nederland ‘Diovan’/Valsartan), besmet door een spectaculaire fraude die in 2012 werd onthuld. Het ging om een georganiseerd overschatting van de voordelen van het geneesmiddel. Het betreft gewoon georganiseerde misleiding. Novartis subsidieerde met 1,4 miljoen dollar onder andere het laboratorium van waaruit frauduleuze studies kwamen. In een heel andere industriesector gaat het niet anders, zoals onlangs opnieuw werd bevestigd: Coca-Cola betaalt wetenschappers, om de relatie suikerhoudende dranken en obesitas te ‘verduisteren’ (zie Le Monde van 8 mei 2019, ‘Enquête sur la science sous influence des millions de Coca-Cola). In de zaak-Valsartan gaat het om de industriële organisatie van de generieke geneesmiddelenketen.

De zaak nam zijn aanvang, zo meldt Marianne, in juni 2018 in de USA met bevindingen door de ‘Food And Drug Administration’ (FDA). Die ontdekte verontreinigingen in partijen Valsartan in China geproduceerd door de nationale leider in de fabricage van het medicijn, Zhejiang Huahi Pharmaceutical. De verontreinigingen betroffen nitrosamines, chemische verbindingen die op de lijst van ‘mogelijk kankerverwekkend’ staan. Gevraagd om een verklaring werd door het bedrijf eerst gewezen op een technisch probleem dat zich in een enkele fabricageketen zou hebben voor gedaan.

‘Onjuist’, was het antwoord van de FDA in een brief aan Zhejiang, die zij openbaarde. ‘Wij hebben namelijk de verontreiniging ook in andere partijen aangetroffen’, schreef de FDA. Zij ontdekte vervolgens dat alle partijen die deze fabriek verlieten, vervuild waren. Het ging dus niet om een technisch incident, maar om een gebrek dat het hele productieproces betrof en welk gebrek dus was ontsnapt aan de controle (als die al was uitgeoefend). Daarnaast kwam de FDA erachter dat de partijen, die uit de USA naar China waren teruggestuurd, door Zhejiang gewetenloos naar Europa waren getransporteerd.

In juli 2018 ontdekten Duitse en Franse controleagentschappen de eerste partijen met besmet Valsartan. Nadere onderzoeken van partijen generieke geneesmiddelen, die tot de familie van de sartans behoorden (een molecuul dat gebruikt wordt bij de behandeling van te hoge bloeddruk), toonden aan dat de zaak nog ernstiger was. De middelen werden zelfs onder schillende merknamen verkocht, door alle filialen van de grote laboratoria gespecialiseerd in de fabricage van generieke medicijnen (zoals door Marianne genoemd: Accord, Arrow Génériques, Biogaran, Christer, Mylan, Teva, enz.). Een twintigtal farmaceuten in de USA, waaronder TEVA Pharmaceuticals USA, moet voor de rechter verschijnen wegens illegale prijsafspraken, zo kwam ik tegen op NU.nl. Het gaat dan ook niet om ‘zorg’ maar om optimaliseren van het verdienmodel wat drijft tot maffioos handelen.

Welnu, zo gaat het in Marianne verder, die middelen zijn dus niet in dezelfde fabriek van Zhejiang gefabriceerd. Twee Chinese vestigingen die aan de industrieel Zhejiang toebehoren zijn bij de vervuilingsaffaire betrokken alsmede drie Indische fabrieken, filialen van de Amerikaanse farmaceut Mylan. Kortom, bij de verontreiniging gaat het niet om een ongelukkige, geïsoleerde vergissing bij een onderdeel van de fabricage, maar er is sprake van een echt industrieel ongeluk dat een hele fabricageketen van een generiek geneesmiddel raakt.

Generiek geneesmiddel

Naast generieke geneesmiddelen bestaan er specifieke. De laatste betreffen middelen waarbij op (het gebruik van) de werkzame stof (de molecuul die ertoe doet) een octrooi rust. Dat oorspronkelijke, specifieke geneesmiddel is een duur middel vanwege het erop rustende octrooi. Als de molecuul na verloop van jaren octrooi-vrij is, kunnen ook andere farmaceutische fabrieken het middel zonder toestemming gaan maken. Daarmee wordt het specifieke middel een ‘generiek’ dat (veel) goedkoper is dan het oorspronkelijke middel. De fabrikanten van de generieke middelen produceren ze als zij daar brood in zien. Hun drijfveer is niet ‘zorg’ maar het uitwerken van een verdienmodel.

Dat verdienmodel drijft hen naar de lage lonen landen (de delokalisatie van het productieproces van Europa naar India of China bijvoorbeeld). Uiteraard wordt ook gezocht naar zoveel mogelijk andere kostenbesparingen zoals beknibbelen op controle, goedkopere grondstoffen voor de ‘dragers’ van het werkzame molecuul (pillen, vloeistoffen voor druppelen), enzovoort. En als door fraude, bedrog, racket, chantage het businessmodel geoptimaliseerd kan worden, blijkt telkens weer dat ook die weg wordt bewandeld. Wat de ‘chantage’ aangaat wordt niet geschroomd landen te confronteren met een neen-verkoop wanneer de druk om de prijs naar een aanvaardbaar niveau te laten dalen, als te groot wordt ervaren. Patiënten moeten maar zelf zien hoe ze dan aan de benodigde medicijnen komen… Deze problematiek maakt duidelijk dat de gemeenschap van landen de controle over de productie is kwijtgeraakt aan de multinationale farmaceutische industrie.

Repeterende fraude

Om de ernst van de zaak te schetsen geeft de auteur van het artikel in Marianne, Jean-Claude Jaillette enkele voorbeelden van hoe er gewerkt wordt. Tussen 2004-2013 liepen tegen het Indische farmaceutische bedrijf Ranbaxy, een van de grootste leveranciers op wereldschaal van generieke geneesmiddelen, acht procedures om de productie te staken. In 2004 ging het om het uit de handel nemen van 200 producten voor behandeling van aids in 40 landen. Dit was nadat ontdekt was dat de uitgifte ervan tot stand gekomen was op basis van gefalsificeerde en zelfs verzonnen informatie. In 2006 ging het om een middel tegen epilepsie waarover de FDA oordeelde dat het vuiligheid bevatte. Op grond van herhaalde fraude door Ranbaxy verbood de Amerikaanse regering in 2008 de import van 30 geneesmiddelen geproduceerd door dit Indische bedrijf. Vervolgens stond de FDA opnieuw de verkoop toe van Lipitor, een middel tegen cholesterol, tot het in het jaar erop de aanwezigheid constateerde van microdeeltjes glas in partijen pillen… Waar ik het woord maffioos gebruik, voel ik me daartoe gerechtigd gesteund door dit soort voorbeelden.

Medicijnenproductie een publieke taak

Lange tijd zijn volgens Marianne deze gewetenloze producenten omzichtig door de Franse autoriteiten behandeld. Tot in 2015 de EU van de lidstaten eiste dat zij 700 generieke geneesmiddelen, gefabriceerd en getest in Indië, ‘vanwege gebrek aan respect ten aanzien van goed klinisch handelen’, uit de handel liet nemen. Het wordt tijd dat het ‘verdienmodel’ door ‘zorg’ wordt ingewisseld, waarmee wordt erkend dat de productie van medicijnen een publieke taak is. Dit zal tot herlokalisatie (naar Europa) moeten leiden. In de EU zijn hier en daar dat soort geluiden te vernemen, zo vermeldt Marianne. De macht van de multinationale farmaceutische ‘maffia’ moet gebroken worden

Thom Holterman

(Gebaseerd op het artikel van Jean-Claude Jaillette in Marianne van 10-16 mei 2019)

[Beeldmateriaal: cartoon in de koptekst van Avoine uit diens boek Eclats de sourire, Casterman, 1988; de overige cartoons van Siné uit diens Complaintes sans paroles, Paris, 1956.]