Ligt de Volgende Crash om de Hoek?
Vanuit de New Economics Foundation wordt instemmend gekeken naar een nieuw en alarmerend rapport van Jim Cuthbert over de wankele stand van zaken van de Britse economie.
(Het origineel verscheen op de website van NEF en werd met toestemming van de auteurs vertaald door globalinfo.nl, foto CC Michael Duxbury/flickr)
“Een schok verwijderd van een nieuwe crisis.” Dat is het vernietigende oordeel over onze economie in een uitstekende nieuw rapport door Jim Cuthbert, gepubliceerd door de Jimmy Reid Foundation. Het is een beknopt, methodisch stuk onderzoek dat illustreert hoe overbelast we zijn, en ook de verdiensten aantoont van het gebruiken van een balans-benadering voor grote economische vraagstukken.
Financialisering – het tot gigantische proporties opblazen van financiën dat ook nog in elk deel van het leven binnendringt – heeft geleid tot de ramp van 2008. Sindsdien is er, zoals Cuthbert aantoont, opmerkelijk weinig gedaan om het proces zelfs maar te beteugelen. Een kleine dip, wat problemen met afbetalen van schulden door huishoudens en bedrijven – dat rechtstreeks leidde tot de verliezen op leningen in 2009-12 – en we zijn direct terug bij af, bij de voorbode van de crash. Met het herstel van de groei dat de schuld weer verder toe doet nemen, zijn we gewoon bezig om de de toekomstige risico’s verder te vergroten.
Er zij op gewezen, eens te meer, dat weinig hiervan verbonden is met schuld in de publieke sector. De overheidsschuld steeg sterk als direct gevolg van de crash, maar was in jaren daarvoor zeer stabiel gebleven. Volgens de cijfers van Cuthbert bedraagt die nu ongeveer 105% van het BBP: aanzienlijke – en zeker hoger dan het historische gemiddelde – maar volstrekt onbetekenend ten opzichte van de 1364% van het BBP die de totale verplichtingen van de financiële sector in het Verenigd Koninkrijk bedragen. Dit is veel hoger dan de schatting die de NEF in het verleden gehanteerd heeft. We hebben heel bewust een conservatieve berekening gebruikt, volgens de methode die door McKinsey gebruikt werd in dit verslag uit 2011, omdat de urgentie van de nood tot verandering solide is, zelfs op grond van deze conservatieve cijfers. Cuthbert is ambitieuzer en neemt ook de financiële derivaten mee, waarvan het gebruik gedurende de jaren 2000 enorm toenam.
Dit zijn (grotendeels) schuldverplichtingen (‘liabilities’) die zijn aangegaan in de private sector, en in het bezit zijn van (grotendeels) instellingen in de particuliere sector – waarbij de bijzonderheid natuurlijk is dat de twee grootste Britse banken nu in semi-publiek eigendom zijn. Maar 2008 heeft duidelijk gemaakt dat de locatie van het eigenaarschap niets uitmaakt: in het geval van een grote crash, kan de gehele samenleving gedwongen worden om de kosten te dragen van een financieel systeem dat in particulier eigendom is. Dit is precies wat er gebeurd is, met de reddingsoperaties (‘bailouts’) en de recessie.
Dus een manier om de schijnbare irrationaliteit van het bezuinigingsbeleid te begrijpen is voor een deel, zoals Cuthbert stelt, niet de noodzaak om de overheidsschuld nu te doen krimpen, waar het beleid in ieder geval tot nu toe volledig in gefaald is. Het gaat er eerder om om zoveel mogelijk schoon schip te maken voor een toekomstige crash. De reddingsoperaties van de afgelopen tijd hebben ons op de rand van het bankroet gebracht; er is geen enkele kans dat zoiets de volgende keer weer op deze schaal opgebracht zou kunnen worden. En “volgende keer” kan volgens de huidige gegevens veel sneller zijn dan we zouden wensen.
Dit alles is een verdere bevestiging van wat de NEF de afgelopen jaren heeft aangevoerd. Dat wil zeggen dat zonder een fundamenteel herformulering van de regels voor onze economie, en een sterke verandering van richting, we allemaal vastgepind zullen zitten op het spoor dat ons naar 2008 voerde: van bellen in de woningsector, groei gedreven door schuld niet door inkomsten, en toenemende afhankelijkheid van lenen van de rest van de wereld.
Het is in feite erger dan 2008, aangezien de stallen niet zijn schoongemaakt van wat er aan voorafging. De totale schuld daalde enigszins, na de crash, maar elke schuld die nu nieuw gecreëerd wordt, komt eenvoudig bovenop op de reeds onafzienbare stapel van schuldverplichtingen. De ’trigger’ (van een volgende crisis, vert.) zou uit een aantal verschillende bronnen kunnen komen – uit een schommeling in de vastgoedmarkt of de uitfasering van het beleid van kwantitatieve verruiming (‘quantitative easing’); of internationaal, uit zeg een schok in de Eurozone of in China. Maar in ieder geval zal het Verenigd Koninkrijk zonder een grondige hervorming van de economie in toenemende mate (en op een unieke manier) blootgesteld zijn.