Ingrid Strobl, een moedige journaliste

Het eerste boek dat ik van Ingrid Strobl las, was een verzameling feministische essays onder de titel ‘Frausein Allein ist Kein Programm’. Het boek kwam in 1989 uit terwijl Strobl zelf in de gevangenis zat omdat ze was veroordeeld tot vijf jaar celstraf nadat er een bom was ontploft in het hoofdkantoor van vliegtuigmaatschappij Lufthansa.

De bomaanslag was opgeëist door de ondergrondse organisatie Revolutionäre Zellen (RZ). Dat was een decentrale militante groepering, of een netwerk van groepen, die onder meer campagne voerde tegen uitzetting van ongedocumenteerde vrouwen en uitbuiting van vrouwen door Duitse multinationals. Na Ingrids arrestatie kwam er een grote solidariteitscampagne van start, met een demonstratie met 10.000 mensen in Essen als hoogtepunt. Ingrid Strobl was toen een bekende feministische journaliste.

Ze kwam na drie jaar – die ze grotendeels in isolatie moest doorbrengen – vrij nadat haar straf in hoger beroep tot drie jaar was toegebracht. Aanvankelijk was 12 jaar geëist omdat de aanklager er van uit wilde gaan dat ze een leidende rol in de organisatie had gehad. Toen duidelijk werd dat ze alleen een keer een wekker voor de groep had gekocht, werd de beschuldiging teruggebracht tot ‘hulp aan een terroristische organisatie’.

Tijdens haar processen beweerde Ingrid dat ze niet wist waar de bewuste wekker voor gebruikt zou worden. Maar jaren later gaf ze in een boek over haar gevangenistijd (Vermessene Zeit. Der Wecker, der Knast und ich) toe dat ze natuurlijk wel had geweten dat de groep waar ze de wekker voor kocht bezig was met aanslagen.

In de gevangenis begon ze met haar onderzoek naar vrouwen in het verzet tegen nazi-Duitsland. Dat was een thema dat ze ook eerder al als journaliste had beschreven. Maar voor „Sag nie, du gehst den letzten Weg“ (Frauen im bewaffneten Widerstand gegen Faschismus und deutsche Besatzung) ging ze diep de archieven in en beschreef ook voorbeelden in Nederland (Truus Menger en Hannie Schaft). Tien jaar later deed ze het onderzoek nog diepgravender over met Die Angst Kam Erst Danach, dat specifiek over Joodse vrouwen in het verzet gaat. Ook in dat boek komt Nederland uitvoerig aan bod, maar ook oost-Europese landen. Zo is Strobl een van de eersten die schrijft over vrouwen bij het Sloveense verzet. En veel details die Strobl boven tafel haalt met haar honderden interviews, zijn zowiezo uniek. Ze bleef vrouwen interviewen die het overleefd hadden en verhaalde zo ook de geschiedenis van hen na het einde van de 2^e Wereldoorlog.

Over het verzet in het getto van Bialystok maakte ze een documentaire, Mir Zeynen Do, die nu integraal online terug te vinden is https://www.youtube.com/watch?v=XEKnFjns5YU

Drie jaar geleden publiceerde ze een autobiografisch boek over haar veroordeling en gevangenistijd, Vermessene Zeit. Der Wecker, der Knast und ich. Daarin probeert ze te reconstrueren hoe ze te midden van haar feministische en journalistieke ontwikkeling ineens bij het militante verzet terecht kwam. Ze maakt het niet groter dat het is en verklaart dat ze bewondering had voor groepen die niet alleen onrecht beschreven, maar ook daadwerkelijk in actie kwamen. Toen had ze tegen mensen van wie ze het vermoeden had dat die wel contact met de ondergrondse beweging hadden, laten vallen dat ze wel bereid was om te helpen als dat zo uitkwam. En van het een kwam het andere. Ze had de pech dat de Duitse geheime dienst een enorme operatie had opgezet om de RZ te pakken te krijgen, onder andere door alle wekkers van een bepaald merk die de groep vaak gebruikte, te markeren en de winkels van camera’s te voorzien. In die tijd nog niet gebruikelijk. De wekker die Strobl koopt wordt bij de aanslag tegen Lufthansa gebruikt, en de politie heeft haar dan op film en enige tijd later wordt ze herkend als er een tv-rapportage is over de redactie van het vrouwenblad waar ze dan werkt.

Stobl past ervoor om zichzelf te vergelijken met de vrouwen uit het antifascistische verzet. Achteraf zegt ze, is het voor haarzelf niet makkelijk te verklaren waarom ze zelf koos voor aansluiting bij dergelijke militante acties. “Het had er ook mee te maken dat de legale feministische beweging in die tijd teleurstelde’. In ieder geval had ze geen trek in de meer autoritaire en gewelddadige groepen als de RAF. ‘Daarvoor was ik te anti-autoritair, te anarchistisch’.

Nadat ze vrijkwam deed ze niets meer met de RZ, die de klap van de arrestaties ook niet echt te boven was gekomen. Ze ging des te meer verder met historisch onderzoek naar antifascisme, en schreef ook voor de lol ‘krimi’s ‘die in het Keulse drugsmilieu speelden.

Ingrid Strobl Leest voor uit Vermessene Zeit