Homo Deliveroo: Het verhaal van een fietskoerier, alsof je midden in finale van wielerklassieker zit
In Homo Deliveroo neemt socioloog Herman Loos je mee in het leven van een fietskoerier. Een must-read voor iedereen die in de debatten over de moderne arbeidsmarkt steeds maar zit te wachten op de stem van de mensen die er werken.
(Door Seppe de Meulder, overgenomen van dewereldmorgen, Foto: Sam Saunders, Flickr/CC BY SA 2:0)
Het moet ongeveer een jaar geleden zijn. Ik zit op het kot van een vriendin in de Tiensestraat. We hebben geen zin om naar buiten te gaan en besluiten dus om via Deliveroo eten te bestellen. Het eten komt van Domus, een restaurant in dezelfde straat als haar kot. Als ik me niet vergis nam ik een portie stoofvlees en zij een koninginnenhapje, ze neemt altijd een koninginnenhapje. Het kot heeft geen bel, dus wanneer het eten aankomt, wordt ze opgebeld.
Nu, ongeveer een jaar later dus, lees ik een getuigenis over werken voor Deliveroo. Een fietskoerier vertelt een verhaal over een jongedame die een portie stoofvlees besteld had van restaurant Domus in de Tiensestraat en dat laat leveren in diezelfde straat aan een adres zonder deurbel. “Fair enough”, schrijft hij, toch merkelijk geërgerd, “maar dan kan je toch ook wat attenter staan wachten wanneer je een maaltijd bestelt.”
Ik moet lachen en stuur een foto van de pagina naar mijn vriendin. “Waren wij dat niet?” Meteen antwoord: “hahaha ja, welk boek is dat?”
De arbeidsmarkt: wie wil daar nu werken?
De naam van het boek is Homo Deliveroo, dwangarbeider van de weg. Het is geschreven door Herman Loos, een socioloog die een jaar lang voor Deliveroo ging werken. Na het lezen van het boek ben ik er nog meer van overtuigd dat iedereen die zichzelf socioloog wil noemen eens iets gelijkaardig zou moeten doen.
In de vakken die ik volgde in de opleiding sociologie aan de KU Leuven werd Deliveroo doorgaans gebruikt als typevoorbeeld om te spreken over ‘de modernisering van de arbeidsmarkt’ die dankzij de ‘slimme’ technologie steeds meer ‘flexibel’ en ‘wendbaar’ zal worden.
De grote afwezige in debatten over de arbeidsmarkt zijn vaak de mensen die er werken
In praatprogramma’s met de verschillende variaties liberale politici, arbeidsmarktspecialisten en andere professionele praatjesmakers is het vaak diezelfde blik van bovenaf die het kader van de discussie vormt. De grote afwezige in zulke debatten over de arbeidsmarkt zijn de mensen die er werken.
Er is een Afrikaans spreekwoord dat zegt: “Zolang de leeuwen geen vertellers hebben, zullen de verhalen over de jagers gaan.” Met Herman Loos hebben de leeuwen, hebben de fietskoeriers van Deliveroo hun verteller. Loos is een goede verhalenverteller. Hij brengt verslag uit van werken voor Deliveroo alsof je meegezogen wordt in de finale van een wielerklassieker.
“De rider-app heeft geld in mijn kop geplant”
Homo Deliveroo is zeker geen eenzijdig negatief verhaal. Daar had ik vooraf wat schrik voor, maar Loos schrijft opvallend positief over kunnen werken zonder te moeten solliciteren, ritme zoeken en vinden en de romantiek van de avondshift fietsen tot na zonsondergang. In 2020 volbrengt hij 750 maaltijdleveringen in Leuven, goed voor drieduizend kilometer en twintigduizend hoogtemeters -dat zijn twaalf beklimmingen van de mythische Mont Ventoux of driehonderd keer de Berendries.
“Als je ervan kon leven, zou ik nooit nog een andere job doen”
“Als je ervan kon leven”, schrijft Loos, “zou ik nooit nog een andere job doen.” Daar zit nu net het probleem. Het beroep op zich mag dan wel mooi zijn. De manier waarop het georganiseerd is, is dat veel minder. In het begin kan je nog in de illusie verkeren dat je door op de juiste momenten te rijden of door slim bestellingen aan te nemen of te weigeren het algoritme naar je hand kan zetten en zodoende meer zal verdienen. Uiteindelijk speelt het vrije spel van vraag en aanbod iedereen tegen elkaar uit en zal wie het meest behoeftig is voor het minste geld gaan werken.
De verregaande uitbuiting maakt het niet enkel financieel moeilijk. Loos beschrijft ook heel helder de vervreemding die slaaf zijn van je eigen gsm voortbrengt. “De rider-app”, schrijft hij, “heeft geld in mijn kop geplant.” Eigenlijk word je er permanent toe aangezet om je te gedragen als een homo economicus die kosten en baten afweegt. Wachttijden zijn bijvoorbeeld niet vergoed. Dat verklaart voor een stuk de auteur zijn ergernis toen hij in de Tiensestraat stond te wachten om de portie stoofvlees te leveren. Het besef dat je geld aan het verliezen bent, maakt het wachten nog een stuk vervelender.
Verzet begint bij informatie
Homo Deliveroo doet meer dan beschrijven hoe het is om voor Deliveroo te werken als fietskoerier. Loos legt helder uit waarom het statuut van zelfstandigen voor koeriers pure oplichterij is, met veel humor toont hij de irrationaliteit van het zogenaamd zelflerende algoritme van de app aan en hij schetst zelfs een beeld van hoe het allemaal anders en beter zou kunnen werken.
Homo Deliveroo is een must-read
Homo Deliveroo is niet zomaar een verhaal over een fietskoerier. Het is zelfs niet enkel een verhaal over de groeiende precarisering aan de onderkant van de arbeidsmarkt. Uiteindelijk is het een verhaal over wat er gebeurt als je arbeid overlaat aan de grillen van de markt. Het begint aan de onderkant, maar uiteindelijk zullen we daarbij allemaal verliezen.
Verzet, weten ze bij de uitgeverij epo, begint bij informatie. Homo Deliveroo is dus niet zomaar een aanrader. Het is een must-read. Ik krijg weer een berichtje. “Gaan we nog eens bestellen? Bij Domus Nu heb ik wel een bel.”