Ga naar de inhoud

Het magistraal schurende oeuvre van John Cale (4): Paris 1919

We recenseren hier alle 39 door John Cale uitgebrachte platen, omdat hij 80 wordt en deze zomer ook hier op het podium staat. Zie recensie eerdere werk hier.

6 min leestijd

De plaat Paris 1919, uit 1973 wordt gezien als Cale’s eerste echte soloplaat. De drie producties daarvoor (zie hier) waren wierde vingeroefeningen, of collaboraties met anderen. Maar Paris 1919 was een zorgvuldig uitgewerkte serie liedjes, en wordt veelal beschouwd als een van zijn beste albums.

De titel refereert naar de conferentie van Parijs, in 1919, over de schuldigen aan de Eerste Wereldoorlog. We weten nu dat de gevolgen desastreus waren en Hitler en de nazi’s die aangrepen om aan de macht te komen. Vreemde titel voor een plaat vol moderne muziek misschien? Volgens Cale was het ‘de mooiste manier om iets heel lelijks te beschrijven’. (‘The nicest ways of saying something really ugly’.)

De plaat bevat negen nummers die weinig met elkaar te maken lijken te hebben, maar een overkoepelende melancholieke toon bezitten. Een vaak majestueus gezamenlijk geluid met ingenieuze orkestratie, maakt het tot een eenheid.

In 2006 werd op cd een remastered versie uitgegeven, met allerlei ruw materiaal erbij (en een lied dat niet op het origineel stond, Burned Out Affair). Maar wij houden het natuurlijk bij het origineel uit 1973. De plaat werd tussen 2009 en 2013 meermalen door Cale, zijn band en een orkest live uitgevoerd.

Onder de muzikanten, op de originele versie (en wederom: zonder vermelding op de hoes), bevond zich Lowell George. Deze op vroege leeftijd overleden voorman van Little Feat (en daarvoor muzikant bij Zappa) zorgt voor de prachtige slidegitaar op de plaat. Ook toetsenist Bill Payne en drummer Richard Hayward zijn uit Little Feat afkomstig. Het bas-werk is van Wilton Felder (van Jackson 5 en Marvin Gaye) en Chris Thomas, bekend van werk met Procol Harum en Pink Floyd, helpt met de productie. De klassieke bijdrage is van het orkest van de Universiteit van Californië the U.C.L.A. Orchestra.

Later in interviews heeft John Cale af en toe wat verteld over zijn ‘state of mind’ toen hij Paris 1919 maakte en zich ontheemd en verloren voelde in de ‘woestijn van Californië”: displacement is the theme of the day, always has been a part. Over nostalgisch Europa zingen, was misschien deel van de kuur daarvoor.

(hyperlinks hieronder voeren veelal naar youtube versies van de nummers)

Child’s Christmas in Wales De titel is afkomstig van een gedicht van Dylan Thomas, de bekendst dichter uit Wales, waar Cale zelf uit afkomstig is. (Hier het gedicht voorgelezen door de dichter zelf) Later zou Cale een hele plaat maken met teksten van Dylan Thomas, Words for the Dying (“The Falklands Suite”), als reactie op de Falklands oorlog tussen Engeland en Argentinië..

Maar de tekst van het nummer is van John Cale zelf, en heeft weinig met Thomas’ origineel van doen. Het is de inmiddels gebruikelijke surrealistische stortvloed van zinnen die vooral goed klinken en een gevoel van dreiging en ongemak overbrengen. Ergens lijkt het ook naar de Russische revolutie van 1917 te verwijzen (Take down the flags of ownership/The walls are falling down).

Hanky Panky Nohow (Hanky panky = geflikflooi, in de seksuele betekenis) en nohow is een bewust verkeerd geschreven versie van knowhow…)

Prachtig gezongen en gespeeld nummer dat door de slidegitaar van Lowell George en de aan en afzwellende (als dat een woord is) orchestratie een onvergetelijke indruk maakt. En hier een van Cale’s troeven die later tot een standaard bij zijn nummers zal worden; toewerken naar het refrein. Daar gaat het om, ‘please don’t bore us, get to the chorus’ noemt Cale dat zelf ergens in een interview. Even prachtige oneliners in de tekst: ‘nothing frigthens me more/than religion at my door…’

Hier nog eens in 2012 live met orkest bij het live spelen van de hele plaat: https://www.youtube.com/watch?v=7JwayFr0EXs

The Endless Plain of Fortune Melancholie op zijn best, geholpen door effectieve strijkers uitmondend in klassieke orkest-machtsvertoon. Gaat kennelijk over emigranten die (rond 1910) in Zuid Afrika op de goudkoorts afkwamen, maar te laat waren. It’s gold that eats the heart away and leaves the bones — to dry.. Hetzelfde thema als in Traven’s Het Goud van de Sierra Madre

Een poging tot duiding van de betekenis van de tekst

Andalucia zet de toon voort, maar veel meer ingetogen en zonder orkest. Dezelfde slidegitaar als in Hanky Panky. Het verlangen naar iemand of naar een landschap?

(cover door Andrew Bird)

Macbeth Kwa vorm een uitzondering op de plaat, een stamper, woeste rock, en even woest gezongen, propvol instrumenten en roffeldrum. Tekst losjes gebaseerd op Shakespeare

Paris 1919 (dat is het begin van de andere kant van de plaat, als je de LP zou luisteren en titelnummer ervan). Gaat terug naar de ‘grondtoon’ van het werk. Barok-pop. Prachtig gebruik van orkest, dwingende strijkers en pompende blazers, en tekst die over een geliefde lijkt te gaan, maar dan overloopt in ‘darkened meetings on the Champs-Élysées’. Niet teveel over nadenken misschien. Als John Cale de woorden eenmaal gevestigd heeft, blijkt bij live versies, blijven ze voor eeuwig staan.

Hier een poging om de tekst te duiden.

Graham Greene Poppie, vast op dezelfde sessie opgenomen als Macbeth. Pastiche over Engelse opgedirkte maatschappij en politiek.

 Half Past France : het meesterwerk van deze plaat, dat ons terugvoert naar Frankrijk in 1919, in de trein van Duinkerken naar Parijs. En verwijzingen naar naderend onheil; in Berlijn zijn ze ondertussen wel weer aan het feesten, maar mijn zoon is weg en

From here on it’s got to be
A simple case of them or me
If they’re alive then I am dead
Pray God and eat your daily bread
Take your time

(De ‘old Hollweg’ in de tekst betreft de toenmalige Duitse kanselier Theobald von Betham Hollweg)

Antarctica Starts Here een waardige afsluiter, gedragen gespeeld en fluisterend gezongen. Een beschrijving van de film Sunset Boulevard (van Billy Wilder uit 1950), met Gloria Swanson in de rol van oude filmster in verval. Magistrale tekst die afsluit met de dreigende waarschuwing dat ‘Antartica hier begint’. Een klassieker. En een van meerdere filmbeschrijvingen van Cale. Later zal hij ook veel muziek voor films maken, waaronder…voor de Spaanse Antartida (1995) van Manuel Huerga waarop dan ook weer dit nummer terugkeert.

Na deze plaat ging de doos van Pandora open bij John Cale. Hij maakte daarna in een paar jaar tijd een serie ziedende platen (Fear, Slow Dazzle, Helen Of Troy, Sabotage/Live) die binnenkort elk aan bod komen. En dan moeten de jaren 1980 nog beginnen…

———————

En nogmaals: alles (werkelijk alles) over John Cale is te vinden op deze website van een Nederlandse fan