Ga naar de inhoud

Een Libertaire Wegingsfactor: Het Subversieve Potentieel

Het vorige nummer van Le Monde libertaire(LMl van december 2018) had als dossier ‘Voeding’. Daarin kwam het eerste deel van een artikel voor over een alternatieve manier van agrarische activiteit. Het ging over biodynamisch tuinieren die op het eerste gezicht sympathiek aandoet. In het januarinummer van LMl (nr. 1802), dat hier ter bespreking voorligt, is het tweede, tevens slotdeel van het artikel opgenomen.

8 min leestijd

(Thom Holterman, oorspronkelijk verschenen op Libertaire Orde)

Ik ga daar op in omdat de eindconclusie een algemene overweging kent, die van een libertaire strekking is. Ik wil ze namelijk in verband brengen met het onderwerp van het dossier in het onderhavige nummer, te weten de beweging van de gele hesjes – door velen gezien als het Gele Gevaar zoals ook op de voorkant van het januarinummer van LMl tot uitdrukking komt. Dit gevaar wordt door de burgerlijke macht in ‘Macronië’ nu zelfs met behulp van helikopters uit de lucht bestreden door de gele hesjes vandaaruit te beschieten met traangasgranaten…

Biodynamisch

In het vorige artikel over biodynamische agrarische activiteiten was de auteur al ingegaan op de herkomst ervan, te vinden in de ideeën van de esoterische filosoof Rudolf Steiner (1861-1925). Hij geldt tevens als een van de grondslagleggers van de antroposofie. In dat artikel heeft de auteur er ook op gewezen dat hij zich aansluit bij de beginselen van agro-ecologie en alles wat daarmee samenhangt ten behoeve van collectieve strijd tegen onrechtvaardigheden. In het tweede artikel vervolgt hij zijn betoog vanaf Rudolf Steiner waarbij hij wijst op de verbinding tussen de Franse ex-minister van Cultuur, Françoise Nyssen (van 2017-2018 in de regering van Édouard Philippe), haar interesse in de antroposofie en haar deelname in de beweging van de Colibris, gesticht door Pierre Rabhi. Deze beweging lijkt geen gevaar op te leveren voor de politieke macht, hoewel de immens destructieve kanten van de agro-industrie levensbedreigend zijn. Op de site van de Franse Vrijdenker trof ik nog een artikel aan dat een zeker verband legt tussen de activiteiten van Rabhi en het supermarktwezen inclusief fastfood kapitaal onder de titel ‘Goeroe-tisering van de geest: de business van Pierre Rabhi!’.

Een zittende Franse minister kwam wat het verband met het grootkapitaal aangaat op meer dan dubieuze wijze uit de politieke kast. Dat was in het geval van de serieuze discussie over de tot nu toe toegestane toevoeging aan voedsel van E 171 (titaandioxide). De nanodeeltjes ervan zijn mogelijk kankerverwekkend. Wat zegt de bedoelde Franse minister van Economie(!), Bruno Le Maire hierover? ‘In geval van twijfel is het aan de industriëlen zich ervan te onthouden’ (Le Monde van 11 januari 2019). Dan weet je wel wat er gebeurt!

François Nyssen mag Pierre Rabhi tot haar bekenden rekenen want het is geen ongehoorzame burger, zeker gelet op zijn kijk op de kapitalistische maatschappij. Hoewel hij een acceptabele milieu en humanistische optiek hanteert, is die tegelijk getint door reactionaire ideeën zoals betreffende de man/vrouw relatie; hij is verder door mysticisme omgeven waarbij ook hogere krachten worden aangeroepen en wijst hij hulp aan de allerarmsten af. Dit leidt tot het volgende concluderende oordeel van de auteur. Gelet op die laatste afwijzing plaatst het Rabhi achter iemand als Abbé Pierre in termen van sociale overwegingen en verwijdert hem ver achter noodzakelijke revolutionaire perspectieven ten behoeve van een radicale verandering van de maatschappij die in een sociale, democratische en milieutechnische impasse is geraakt door het kapitalisme. Kortom, het lijkt een mooie boodschap die van Pierre Rabhi, maar daarvan is het subversieve potentieel nul.

Dit oordeel is te veralgemeniseren. Als we op het oog sympathieke bewegingen tegenkomen lijkt het me een redelijke maatstaf te leveren om te bekijken of we met zo’n beweging over weg kunnen. Die dient zich op dit moment aan in de beweging van de gele hesjes. Le Monde libertaire wijdt er een groot deel van haar januarinummer aan.

Het Gele Gevaar

Het heeft er alle schijn van dat die beweging (althans in Frankrijk) een revolte heeft ontketend die tot doel heeft de strijd aan te gaan de maatschappelijke ongelijkheid in het voordeel van de volksklassen recht te trekken. Die beweging is niet eenduidig en wat de toekomst zal brengen is ongewis, mede gelet op de politieke druk die ervan extreemrechts op wordt uitgeoefend. Het redactioneel in LMl is dan ook ‘open’ geformuleerd: ‘In de ‘progressieve’ wereld is het een goede gewoonte om gele hesjes alleen te ondersteunen zoals het touw een gehangene steunt. Ze zouden niet echt ‘groen’ zijn. Sommigen zijn naar verluidt racistisch, homofoob, seksistisch… En dan, in de eerste plaats, wie zijn deze mensen uit het niets, zonder een ‘uitgewerkt’ eisenpakket, die elke vertegenwoordiging weigeren, vreedzaam, maar geweld niet schuwen…?

Misschien zijn het gewone mensen die aan het eind van de maand moeilijk hebben, die onder het precariaat vallen, een klein pensioentje hebben…? Misschien worden ze door de kapitalistische globalisering alleen achtergelaten, zijn ze teleurgesteld in de burgerlijke representatieve democratie en meer dan teleurgesteld in de traditionele vormen van politieke en vakbondsopposities…?

Laat er geen misverstand over bestaan, ze vragen niet alleen om een verlaging van de stijging van de brandstofprijzen. Ze strijden ook tegen de afschaffing van de solidariteitsbelasting voor rijken (ISF), voor het RIC (Burgerinitiatief Referendum)… En een betekenisloze verschijning? Ze zijn georganiseerd in netwerken en met doorzettingsvermogen ondernemen zij directe actie…, ze hebben de overheid als nooit tevoren teruggedrongen.

O, natuurlijk, er zijn enkele politieke bewegingen die ze proberen in te lijven en het is niet onmogelijk dat ze zullen slagen. En die zullen des te beter slagen als wij de basisvragen van gele hesjes niet duidelijk beantwoorden en als wij er genoegen mee nemen om toeschouwers te zijn in plaats van actoren.’ (Vertaling thh.)

Bij de laatste zin van het redactioneel van LMl sluit de Franse petitie van 13 januari 2019 aan van meer dan 250 universiteitsdocenten, intellectuelen en kunstenaars onder de titel: ‘Wij zullen niet de waakhond van de staat zijn!’. Deze ondertekenaars van de petitie betuigen hun solidariteit met de beweging van de gele hesjes aangezien ‘het de historische verantwoordelijkheid van links is om het veld niet open te laten voor extreemrechts’.

Macron: ‘Ten eerste, zoek voor mij de idioot die overal rotondes heeft gebouwd!’

Het dossier in LMl opent met een bijdrage van enkele jaren geleden van René Berthier getiteld ‘De revolutie construeren: maar met wie?’. Berthier wijst niet de klassenstrijd af, maar vraagt zich af met wie uit de bevolking die strijd te voeren? Je hebt daarvoor een ruim omschreven sociologisch begrip van ‘proletariër’ nodig, waarbij men erop bedacht moet zijn dat velen die daaronder vallen, zichzelf niet zo (zullen willen) zien. Dan zal vervolgens ook het begrip ‘revolutie’ in heroverweging moeten worden genomen en er zal over ‘libertaire’ strategie moeten worden nagedacht. Ga er maar aanstaan. Vervolgens levert een aantal bijdragen een soort geëvalueerde ooggetuigenverslagen van actievoeren bij verschillende rotondes (type ‘participerende observatie’).

De libertaire geograaf Philippe Pelletier analyseert een aantal elementen in de beweging van de gele hesjes om te zien of er iets ‘anarchistisch’ in te ontdekken is (ja!). Maar er zijn ook contrapunten op te merken, die wellicht duiden op de invloed van extreemrechts (Rassemblement National; Marine Le Pen) of van ultralinks (France Insoumise; Jean-Luc Mélenchon). Interessant is het om te overdenken, meent Pelletier, hoe het ‘anarchieke’ van de gele hesjes tot ‘anarchistisch’ zou kunnen worden ontwikkeld. Het zou mooi zijn als zij zich de beginselen, de ervaring en de sociale en organisatorische doelstellingen van het anarchisme eigen maakten. Wat zij met de bezetting van rotondes hebben gedaan kunnen zij uitbreiden naar de bezetting van de stadhuizen om een municipalistisch federalisme te funderen…

In LMl is ook integraal de (eerste) ‘Verklaring van Commercy’ opgenomen (voor de Nederlandse vertaling, klik HIER). Die lijkt mij inderdaad in de richting te gaan van het verwerken van enkele libertaire constanten. Daarnaast worden nog wat noten gekraakt als het om bankiers gaat en de (financiële) macht van het Franse grootkapitaal.

Een artikel dat buiten het dossier valt maar waarop ik toch met nadruk wil wijzen is ‘De stem van de vrouwen’. Het is maar 5 % die we horen en vooral dan de stem van het ‘triumviraat’, zoals de auteur het noemt: Louise Michel, Emma Goldman, Voltairine de Cleyre. Er zijn er zoveel meer wordt in het artikel toegelicht. De beweging van de gele hesjes bevestigt dit: een zeer groot percentage vrouwen maakt er deel vanuit. Het subversief potentieel is hoog!

Thom Holterman

Le Monde libertaire, nr. 1802, januari 2019, 60 blz., prijs 4 euro