Dick Verheul over zijn liedjes voor een betere wereld

Aan het eind van ons gesprek werd het duidelijk dat hij niet zomaar een carriéreswitch heeft gemaakt. “Ik vind dat muziek en liedjes een vooraanstaande en belangrijke rol zouden moeten gaan spelen in het actiegebeuren. Daar kan het een stuk gezelliger van worden en het kan mensen meer bij elkaar brengen. Volgens mij is dat iets wat mist in deze tijd; het is allemaal zo individualistisch. Dus mensen bij elkaar brengen rondom een kampvuur met muziek erbij zie ik als een uitdaging”.

Wat heb je allemaal gedaan voordat je als liedjesschrijver begon?

Ik ben ooit begonnen als redacteur van de scholierenkrant De Snijboon in Zwolle. Nadat ik van de middelbare school kwam heb ik eerst in militaire dienst gezeten. Daar ben ik heel actief geweest voor de Vereniging van Dienstplichtige Militairen (VVDM). Tussen 1966 en 1996 was dit een Nederlandse vakbond voor dienstplichtigen. Daarna heb ik de school voor de journalistiek gedaan. Ik heb toen nog drie jaar gewerkt voor het blad Twintig van de VVDM. Daarna ben ik drie jaar werkzaam geweest bij het dagblad De Waarheid. Vervolgens ben ik naar het milieu-educatiecentrum De Kleine Aarde in Boxtel gegaan. En sinds 1994 heb ik voor Omslag in Eindhoven gewerkt tot een jaar of drie geleden. Toen ben ik begonnen met de maandelijkse video Groene Verhalen. Dit jaar ben ik daarmee gestopt om me als liedjesschrijver te vestigen.

En hoe bevalt deze nieuwe rol?

In de nieuwsbrief van Groene Verhalen, wat door zo’n honderd mensen wordt gelezen, heb ik het voor het eerst vermeld. En daarnaast vragen mensen me wel eens wat ik eigenlijk voor de kost doe. Dat je liedjesschrijver bent, vinden ze heel interessant. Maar in het begin moest ik toegeven dat ik net begonnen was en nog geen nummers op de plank had liggen. Dat houd je een poosje vol. Nu heb ik aangekondigd elke maand een nieuw liedje te maken. Het lastigste daaraan vind ik om het onderwerp te kiezen waarover het liedje moet gaan. Het liefst maak ik iets wat langer houdbaar is.

Zie je jezelf als een protestschrijver?

Ik ben zeker een voorstander van protestmuziek. In november was ik bij de Klimaatmars in Amsterdam. Daar was weer heel veel muziek te bewonderen. Zo had je daar orkesten en bandjes die iets brachten. Het voelde weer een beetje als vroeger in de tijd tegen de kernenergie. Toen had je ook heel veel strijdkoren. Dat vond ik altijd prachtig. En dat je dit de laatste jaren zo goed als niet meer zag vond ik heel jammer. Ik was dan ook blij verrast dat dit bij de Klimaatmars weer aanwezig was. Het verbindt mensen, samen een lied zingen over wat dan ook.

Zie je jezelf meer als muzikant of als liedjesschrijver die met een boodschap komt?

Ik denk dat het mooi is om dit te combineren. Zo heb ik nu ook een paar liedjes gemaakt die over het wonen in een pipowagen op het Friese platteland gaan. Ik heb prachtig uitzicht over de weilanden, wat inspiratie geeft. Het is aan de ene kant een apolitiek verhaal, maar het gaat ook over een eenvoudig leven zonder allerlei vervuilende overbodige luxe dingen die je kunt verzinnen. En dat deze eenvoud juist heel veel waard is en juist heel mooi is als je je erin verdiept.

Als je kijkt naar andere protestzangers, wie is nu echt een voorbeeld voor jou?

Hoewel hij helaas niet meer leeft, is Armand een goed voorbeeld. Hij vertelde vanuit zichzelf en heel direct hoe hij naar de wereld keek en wat hij ervan vond. Vaak wordt ook Boudewijn de Groot genoemd. Maar nu heb ik net het boek Op de vuist van Laurens Ham gelezen, wat gaat over vijftig jaar politiek en protestliedjes in Nederland. Daarin wordt ook geschreven over het nummer Welterusten Meneer de President. Toen de Groot gevraagd werd wat de bedoeling is achter het nummer was de uitleg wel heer erg bedroevend. Hij kon het niet uitleggen. Dan zie je duidelijk dat iemand anders de teksten schreef, in dit geval Lennaert Nijgh, en dat het niet zijn eigen verhaal was. In tegenstelling daarmee is Armand iemand die heel erg vanuit zichzelf vertelde wat hij van de dingen vond en daar ook mee doorgegaan is tot het eind.

En als je nu naar jezelf kijkt: al vele jarenlang probeer je de wereld mooier te maken. Helaas is niet alles positief veranderd als we het nieuws mogen geloven. Hoe houd jij jezelf staande?

Van nieuwsberichten word je inderdaad niet vrolijk. Maar mezelf staande houden lukt me wel. Het is goed zolang ik het idee heb dat ik iets kan doen om de wereld wat mooier te maken. Opgeven is geen optie. Dat lijkt me heel deprimerend. En ik verwacht ook niet dat ik net zo beroemd word als protestzangers als Bob Dylan of noem ze allemaal maar op. Maar als ik een groepje mensen met mijn liedjes aan het denken kan zetten en dingen kan verwoorden die ze misschien wel voelden of dachten, dan vind ik dat ik goed werk kan doen. En mocht ik daar ineens toch wereldberoemd mee worden dan zie ik dat dan wel weer, maar dat is niet mijn streven in elk geval. Ik wil het juist kleinschalig houden.

Hoe belangrijk is muziek in jouw leven?

Sinds ik heb aangekondigd dat ik een liedjesschrijver ben, bestaat mijn leven er voor een groot gedeelte uit. Ik ben heel veel dingen aan het ontdekken. Vooral na het lezen van het onlangs verschenen boek zo word je een songwriter is er een wereld voor me opengegaan. En eigenlijk ken ik ook best wat singer/songwriters. Het is een hele leuke wereld om in actief te zijn. Zelf vind ik de tekst van een nummer heel belangrijk. Maar ik houd ook zeker van muziek waar je op kan dansen.

Even terug naar je jeugd. Kan je nog je eerste singeltje of lp herinneren die je kocht?

Ik was een jaar of twintig toen ik voor het eerst vinyl kon aanschaffen. Ik kom namelijk uit 1954 en rond mijn veertiende jaar kostte een singeltje 4,95 gulden. Mijn zakgeld bedroeg twee kwartjes. Singeltjes of lp’s waren er dan ook om naar te kijken en niet iets wat ik kon betalen. Destijds had ik een bandrecorder waar ik heel veel liedjes van de radio mee opnam. Het was vooral de top 40 die ik volgde. Later kwam daar ook protestmuziek voorbij, bijvoorbeeld het uit Nederland afkomstige Bots.

Wanneer kwam je voor het eerst met protestmuziek in aanraking?

Met de RK Veulpoepers BV. Eind jaren 70 was dat een heel bekende band. Ik zat toen volop in het actiewezen en het was een gewoonte om na een demonstratie of manifestatie met muziek af te sluiten. Ik heb ze toen meermaals gezien. Het idee van muziek was ook wel om meer mensen aan te trekken. En de activisten die bijna nooit tijd hadden om te dansen, kwamen eindelijk toe aan een welverdiend swingend optreden.

En als we naar het heden kijken, welke muziek raakt je?

Nu ik in Friesland woon, ben ik eigenlijk vooral de Friese muzikanten aan het ontdekken. In de streek waar ik woon, heb je heel veel cultuur en muziek met mooie teksten. Maar ja, dan moet je eerst het Fries onder de knie hebben. Ik volg dan ook een cursus om de mooie taal te leren. Hier op het platteland zijn heel veel leegstaande kerkjes waar elke maand wel een keer een optreden wordt georganiseerd. Twee weken geleden was er hier bij ons in het dorpskerkje de Woody Band: een vijfkoppig gezelschap die liedjes van Woody Guthrie, de man van This Land is Your Land, zongen. Hij heeft heel veel liedjes over het leven en protestmuziek geschreven. Dat was echt heel leuk.

Welk nummer zou je willen toevoegen aan de soundtrack voor de revolutie?

De Chileense liederen uit de tijd van Salvador Allende vind ik heel inspirerend. En wat ik echt heel mooi vind is het Latijns-Amerikaanse lied, gezongen door Mercedas Sosa met de schrijver van het lied Horacio Guarany. Het is ook vertaald in het Nederlands door de groep Astori Amsterdam, dan krijgt het de titel mee ‘Als De Zanger Niet Zingt’. Dit hoort bij de soundtrack voor de revolutie omdat je dan de tekst ook goed meekrijgt. Maar het origineel van Sosa en Guarany klinkt natuurlijk ook waanzinnig mooi.

Het Eerste Liedje zag op 1 oktober 2023 het licht, een

maand nadat Dick Verheul had aangekondigd voortaan als

liedjesschrijver door het leven te willen gaan.

Het Eerste Liedje

Dit is het eerste liedje

Waar moet het over gaan?

Er valt zoveel te zeggen

over aarde zon en maan

De vrede in de wereld

Dat weten we al lang

laat maar op zich wachten

is doof voor elke zang

En over het klimaat

Is veel geschreven en gemord

dat het de aarde schaadt

als ’t alsmaar warmer wordt

Dit is het eerste liedje

aar moet het over gaan?

Er valt zoveel te zeggen

over aarde zon en maan

Dan maar zingen over kloven

die zijn er bij de vleet

arm en rijk, stad en streek,

digifiel en digibeet

En dierenleed moet stoppen

geen hondenpoep op straat

zwerfvuil, vandalisme,

van die dingen word je kwaad

Dit is het eerste liedje

aar moet het over gaan?

Er valt zoveel te zeggen

over aarde zon en maan

Een beetje vrede in de wereld

Aardig zijn voor de planeet

Vriendelijk voor mens en dier

en dat je de bomen niet vergeet

Maar doe niet zo naïef

Daarvoor is toch geen tijd

We zijn te moe. ’t is lastig

Heeft geen prioriteit

Machines, automaten

produceren aan een stuk

’t Gaat allemaal vanzelf

maar de mensen blijven druk

Wat gisteren nog goed was,

is te weinig voor vandaag

de snelheid van ’t verleden

is nu veel te traag

Voor langzaam leven is geen tijd

Aandacht is te duur

Tijd is geld en geld is macht

Helaas voor de natuur

De tijden zijn veranderd

en keren ook niet weer

Een kinderhand is gauw gevuld,

maar we zijn geen kinderen meer

De tijden zijn veranderd

maar niet voor de laatste keer

als de tijd over de datum is

veranderen we weer

De wereld is van ons

We maken er wat van

De toekomst lacht ons toe

dus doe maar wat je kan

Graai uit de kast

Armand is een artiest die, zoals Dick Verheul al aangaf, bij muziekverzamelaars niet in de collectie mag ontbreken. Zelf heb ik enkel de uit 1972 afkomstige verzamelaar Ben Ik Te Min En 13 Andere Successen in de kast staan. Niet een plaat die ik er vaak uittrek, maar als het dan op de draaitafel ligt dan draait het natuurlijk vooral om Ben ik te min, het succesnummer uit 1966. Het stond op de b-kant van zijn tweede single Een van hen ben ik. Dat lied kwam niet verder dan de tipparade, maar toen Radio Veronica enkele maanden na het verschijnen de b-kant draaide, werd Ben ik te min ontdekt en stond dit veertien weken in de de Top-40.

Het nummer mag zeker worden gezien als een van DE Nederlandstalige protestnummers. Misschien alleen al om het feit dat Armand ook echt meende wat hij zong. Hij had een kritische kijk op de samenleving. Dit kwam mooi tot uiting in Ben ik te min. Zo zingt hij met de nodige zelfspot. ‘Jij was, zoals ze dat noemden, het idealistische type, maar daar heb je nu verrekt weinig meer van.
Je bent nu net zo materialistisch als ik, maar hoe wil je ’t, hoe wil je ’t in godsnaam anders dan?’

Muziek maken om rijk van te worden is volgens mij nooit een van zijn drijfveren geweest. Rond zijn zestigste trad hij bijvoorbeeld belangeloos op tijdens een actieweekend van GroenFront! in Den Dolder en een paar jaar daarna, in 2007, stond hij samen met David Rovics op de planken van het ACU in Utrecht tijdens een informatiebijeenkomst over de protesten tegen de G8-top in Duitsland. Als ik het me goed herinner, nam hij genoegen met 100 euro reiskosten en hij bleef die avond zolang op het podium staan dat de zaal al half leeg was toen hij zijn set beëindigde. Een geweldige avond met een heel bijzonder persoon op het podium.

Bijna iedereen kent het nummer wel en kan probleemloos het refrein meezingen: ‘Ben ik te min, ben ik te min omdat je ouders meer poen hebben dan de mijne? Ben ik te min, ben ik te min omdat je pa in een grotere kar rijdt dan de mijne?’ Armand, zijn echte naam was Herman van Loenhout, was er helemaal niet blij mee dat iedereen hem kende om dit nummer, omdat hij zelf van mening was dat hij nog veel betere nummers had gemaakt. In 2016 stierf hij op 69-jarige leeftijd. Hij laat ons achter met heel veel mooie liedjes en ook prachtige uitspraken als: ‘neem het leven niet te serieus, je overleeft het toch niet.’