Ga naar de inhoud

De Ecologie Op Dood Spoor ?

Het gaat slecht met de ecologische beweging. Hoe is dat uit te leggen, want de constante afbraak die het ecologische milieu op wereldschaal ondergaat, wordt hoe langer hoe meer verontrustend. Het Franse dagblad Le Monde (van 8 september 2012) koos vermoedelijk daarom het boek van Aurélien Bernier getiteld Comment la mondialisation a tué l’ecologie (Hoe de mondialisering de ecologie om zeep heeft gebracht) als ‘Boek van de dag’. Het levert namelijk met het oog op die teruggang een diagnose, die het verdient serieus te worden bekeken.

5 min leestijd
abernier

(Het origineel op de website libertaire orde)

Verschillende ecologisten

Het boek hierboven genoemde boek wordt besproken door de Franse journalist Hervé Kempf, die zich in milieuvraagstukken heeft ingewerkt. Zo is hij auteur van het boek Pour sauver la planète, sortez du capitalisme (Om de wereld te redden, moet het kapitalisme vaarwel worden gezegd; Parijs, 2009). Hieronder de bewerkte vertaling van Kempfs bespreking.

Aurélien Bernier is een oud-lid van Attac (Association pour la Taxation des Transactions pour l’Aide aux Citoyens; opgericht in 1998 in Frankrijk; het betreft een non-gouvernementele organisatie, die belastingheffing op financiële transacties voorstaat). Hij werkte tien jaar voor een agentschap voor het milieu en energiezaken (Ademe). In 2008 publiceerde hij een kritische analyse over de brandstoffenmarkt (Le climat, otage de la finance). In Comment la mondialisation a tué l’écologie, keert hij terug naar de intellectuele wortels van de ecologie.

Hij wil daarmee duidelijk maken waarom die als beweging volgens hem nu onmachtig is geworden. Daarvoor herinnert hij aan het belang van een denker die heden ten dage bijna vergeten is, te weten de Amerikaanse ecologist Barry Commoner (1917). Deze had in zijn The Closing Circle (1971) (De omsingeling) een politieke analyse van de ecologische crisis ontwikkeld, door de rol van de naar winst zoekende multinationals te beschrijven. De problemen veroorzaakt door het kapitalistische systeem, kunnen in dit perspectief alleen worden opgelost door dat te vervangen door een bepaald type socialisme (zelf denk ik dan aan libertair socialisme; thh).

Deze benadering staat tegenover die van een andere ecologist, de Amerikaan Paul Ehrlich (1932). Die legt de nadruk op de ‘demografische bedreiging’ en de ‘overbevolking’. Van hem is bekend zijn boek The Population Bomb (1968), waarmee de overbevolking als bron van milieuproblemen wordt gezien (Deze Ehrlich wordt heftig bekritiseerd in anarchistische kring, ondermeer door Philippe Pelletier; klik HIER; thh).

Het standpunt van Ehrlich beoordeelt Bernier als een depolitisering van de ecologische kwestie. Het leidt ertoe dat het probleem van verdeling van rijkdom uit het beeld verdwijnt, terwijl Commoner dat nu juist op de voorgrond plaatst.

Volgens Bernier heeft de ecologische beweging vooral  de weg gevolgd die Ehrlich heeft gewezen, eerder dan die van Commoner. In de USA zowel als in Europa, draaien de ecologische waarden om individualisme, een zeker groepsbelang, verwijzingen naar spiritualiteit en moraal, in plaats van naar politieke perspectieven. Hetzelfde geldt voor de vijandigheid met betrekking tot de staat, die zich vertaalt in een voorkeur voor het federalisme, lokale instanties, maar ook in mondialisering, met als doel de staat te vervangen door bovennationale structuren.

Door dat te doen, zo oordeelt Bernier, hebben de ecologisten de vergissing begaan, niet te zien wat zich in de jaren zestig en zeventig ontwikkelde en wat men later mondialisering is gaan noemen. Voor Bernier, die zich vijandig opstelt tegenover het kapitalisme, is de anti-staat opstelling van de ecologisten gaan resoneren met die van de neoliberalen die de mondialisering organiseren.

Het ondernemingsbelang eerst

In internationale instanties is de ecologie in toenemende mate in lijn gebracht met de belangen van de ondernemingen en de deelnemers van een zo vrij mogelijke wereldmarkt. Een schadelijke ontwikkeling, aldus Bernier. Talloze studies tonen aan dat de expansie van de wereldhandel een sterke groei van de uitstoot van broeikasgassen te zien geeft.

Naast kritische kanttekeningen die men bij dit boek kan maken, moet worden opgemerkt dat het op overtuigende wijze rust op vergeten of genegeerde teksten. Berniers uitdagende analyse is het waard om door ecologisten in hun discussies te worden betrokken – op zijn minst door hen die niet geloven in de magische deugden van de markt.

Hervé Kempf

(vertaald en bewerkt door Thom Holterman; zie mijn aantekeningen hieronder)

Aantekeningen

[1]  De vijandigheid tegenover de staat, zoals hier boven aan de orde, kan in overeenstemming lijken met de anarchistische gedachte. Zeker als men dit combineert met federalisme. Maar…luistert men naar woordvoerders van de Europese ecologische beweging, zoals naar Daniel Cohn-Bendit, dan leidt de afwijzing van de staat en de omarming van het federalisme tot: de superstaat Europa ! Hier wordt dus een politieke constructie gepresenteerd die niets met het federalisme à la Proudhon van doen heeft. De voornoemde anti-staat gedachte van de Europese ecologische beweging moet dus niet verward worden met een libertaire anti-etatistische gedachte.

[2] Op de site van de Belgische PvdA een interview (12 oktober 2009) met Bernier onder de titel ‘Het kapitalisme in een groen kleedje’, naar aanleiding van zijn boek ‘Le climat otage de la finance’ (Het klimaat gegijzeld door het geld); zie: http://www.pvda.be/nieuws/artikel/interview-aurelien-bernier-het-kapitalisme-in-een-groen-kleedje.html . Volgens hem loopt de milieupolitiek in de valkuil van de vrije handel.

[3]  Bernier heeft een weblog met als titel: ‘Pour une écologie sociale et solidaire’; zie : http://abernier.vefblog.net/ . Zijn standpunt komt ook tot uitdrukking waar hij zegt: Wie het neoliberale kapitalisme (verantwoordelijk voor de milieucrisis) wil verlaten, moet ook uit de instituties vertrekken die het neoliberale kapitalisme bevorderen, zoals: Wereldhandelsorganisatie, Europese instituties.

van 23 oktober 1974, een tekst gepubliceerd als resultaat van een colloquium georganiseerd door de Verenigde Naties op 8-12 oktober 1974 in de plaats Cocoyoc (Mexico). Gesproken werd er door internationale experts over ‘het gebruik van bronnen, het milieu en de strategieën van ontwikkeling’. De declaratie veroordeelt de internationale economische orde en doet voorstellen voor een betere verdeling van de rijkdommen tussen de noordelijke en de zuidelijke landen, en tegelijkertijd binnen elk land zelf. De declaratie werd onmiddellijk na publicatie door de USA verworpen. Niettemin gaat het om een belangrijke tekst in de geschiedenis van de politieke ecologie. (bron: http://fr.wikipedia.org/wiki/Déclaration_de_Cocoyoc).