Arthur Lehning (1899-2000): Een Eeuw Anarchisme
In 1970 kwam de door Arthur Lehning samengestelde en ingeleide bundel uit: Michael Bakoenin, Over anarchisme, staat en dictatuur (Boucher, Den Haag). Op de achterflap van die bundel is een in die jaren verspreid affiche afgedrukt met het portret van Bakoenin, waaronder de leus ‘Michel Bakoenin back in town’. Het geval wil nu: Arthur Lehning back in town.
(Oorspronkelijk verschenen op Libertaire Orde)
De eeuw van Arthur
Onlangs verscheen in Frankrijk namelijk een boekje onder de titel Arthur Lehning. Het is samengesteld, gepresenteerd en van een nawoord voorzien door Alayn Dropsy. Hoewel er voor ingewijden weinig nieuws in staat, vind ik het toch een pareltje. Waarom? Wel het bevat als hoofdtekst een nimmer uitgezonden noch gepubliceerd radio-interview met Arthur. Hij is dan 97 jaar. Het interview leest als een uitwerking van ‘oral history’, wat het bijzonder maakt.
Arthur wordt hier gevraagd naar elementen van de geschiedenis van het anarchisme waarin hij specialist was: het denken (en handelen) van Bakoenin. Diens ideeën, in de twee woorden ‘libertair federalisme’ samengevat, komen telkens terug, zo betoogt Lehning wijzend op jaartallen als 1905, 1917 (Rusland), 1936 (Spanje), 1968 (Frankrijk) en dan 1997 (Rode plein, Moskou)… Dus, wie over Arthur Lehning spreekt, heeft het over de eeuw van Arthur, over 100 jaar anarchisme – in verschillende vormen en onder verschillende omstandigheden.
In het uitgebreide interview komen dan ook zaken aan de orde als: zijn jaren in Berlijn, begin vorige eeuw, zijn ontmoetingen met Russische verbannen anarchisten, het door hem uitgegeven tijdschrift i 10, het verwerven van het archief van de historicus van het anarchisme Max Nettlau, het opzetten van het IISG in Amsterdam, de oorlogsjaren, de Archives Bakounine. Arthur is menigmaal op dreef zoals hij bekend staat: duidelijk kiezend en zeker van zijn zaak.
Het boekje wordt geopend met een tekst over Arthur Lehning, eerder gepubliceerd in het Franse weekblad Le Monde libertaire nummer 1190 (27 januari-2 februari 2000), naar aanleiding van diens overlijden. Dan volgt de transcriptie van de bandopname van het nooit uitgezonden radio-interview met Arthur Lehning. Vervolgens is er een nawoord geschreven door de samensteller van het boekje, Alayn Dropsy. Daaraan ontleen ik het volgende.
Groupe Arthur Lehning
Het is in de beginjaren 2000 dat enkele anarchisten van de Franse anarchistische federatie (FA) in het departement Creuse begrijpen, dat zij een beroemde buurman hebben gehad. Op enkele tientallen kilometers van hen vandaan had jaren Arthur Lehning gewoond (in een dorp in het aangrenzende departement Indre). Die verschillende anarchisten vormden een groep binnen de FA, daarbij de naam van Arthur Lehning adopterend. Zo ontstond de ‘groupe Arthur Lehning’. Voor mij was het verrassend bij mijn oriëntatie op het actuele Franse anarchisme, het bestaan van deze groep te leren kennen en waarmee ik – vanwege de naam – vervolgens in contact kwam.
Een van de anarchisten uit die groep sprak op enig moment iemand die radioprogramma’s had gemaakt, die nooit waren uitgezonden. Daaronder bevond zich een twee uren durend vraaggesprek met Arthur Lehning, opgenomen in 1997, bij hem thuis in Frankrijk. Het interview werd hen door de interviewer ter hand gesteld, zo is in het boekje te lezen, met de woorden: ‘Omdat dit interview geweigerd is door de radio, geef ik het aan de anarchistische beweging…’.
De registratie bleek niet overal van beste kwaliteit. Dat heeft Dropsy niet belet om er een mooie geschreven versie van te maken, die nu in het Frans (het interview werd in die taal afgenomen) is uitgebracht. Kortom, Arthur Lehning back in town!
Thom Holterman
Arthur Lehning, samengesteld en van een presentatie en nawoord voorzien door Alayn Dropsy, uitgekomen bij Les Éditions du Monde libertaire, in de reeks ‘Graine d’ananar’, Paris, 2013, 66 blz., prijs 5 euro. Voor de site van de uitgever, klik HIER.
Aantekening
De AS nr. 18, november/december 1975 heeft als thema ‘Arthur Lehning en het anarchisme’; over de mogelijkheid om het te bestellen, zie de site van de AS (klik HIER).
Logosfoundation verwijst naar dit nummer en publiceerde het vraaggesprek dat in dat AS-nummer is opgenomen. Het betreffende vraaggesprek is de gedrukte versie van een radio-interview met Arthur Lehning door de VARA uitgezonden op 1 mei 1972 (voor de tekst ervan, klik HIER).