Zapatistas kondigen grote uitbreiding van autonome gebieden aan

(Door Leonidas Oikonomakis, oorspronkelijk verschenen bij Roarmag, Photo: Dal_air / Flickr—CC BY-NC-SA 2.0)

Het begon allemaal met de publicatie van vier nieuwe communiqués, ondertekend door Subcomandante Insurgente Galeano (voorheen Marcos) tussen 10 en 15 augustus, op een typische Zapatistische manier. De eerste, getiteld Enter el telonero (“Het voorprogramma”), eindigde met een mysterieuze noot:

Kijk, dames, heren, en anderen

Er is hier niets te zien, niets te zien, maar wacht, maar wacht, ineens, boem:

De Zapatista-gemeenschappen verschijnen (opnieuw)….

Wie bekend is met de literaire stijl van de Subcomandante wist al dat er iets groots zou volgen.

De communiqués analyseren de politieke realiteit in Mexico en de uitdagingen waarmee de inheemse volkeren onder het bestuur van AMLO (de centrumlinkse president Lopez Obrador, vert.) en zijn zogenaamde “Vierde Transformatie” worden geconfronteerd, die ervan uitgaat dat de ambtsperiode van AMLO een historische voetafdruk zal achterlaten die vergelijkbaar is met die van de Mexicaanse Revolutie en de onafhankelijkheid van het land van Spanje.

Tot nu toe wordt AMLO’s heerschappij gekenmerkt door een typische kapitalistische drang tot de exploitatie van het milieu en de ontginning van natuurlijke hulpbronnen, niet zo verschillend van zijn meer conservatieve voorgangers, ondanks de progressieve retoriek. De “megaprojecten” van AMLO – waaronder de Maya-trein, de Trans-Isthmus Corridor en het Project Sembrando Vida (Leven Zaaien) – zijn bijzonder illustratief voor de minachting van de nieuwe regering voor het milieu en haar inheemse beschermers.

De top-down aard van deze projecten en de bedreigingen die ze vormen voor het welzijn van zowel het sociale als het natuurlijke milieu in het hele land in het algemeen, en voor de Zapatista-gemeenschappen in het bijzonder, hebben ertoe geleid dat de Zapatistas deze projecten in de scherpste bewoordingen hebben veroordeeld.

Zij benadrukken ook dat tijdens het voorzitterschap van de AMLO een aantal inheemse verdedigers van Moeder Aarde en leden van het Nationaal Inheems Congres (CNI), waaraan ook de Zapatistas deelnemen, onder zeer verdachte omstandigheden zijn vermoord. De bekendste zaak is die van Samir Flores Soberanes, een inheemse journalist en milieuactivist die werd vermoord omdat hij campagne voerde tegen de Proyecto Integral Morelos – een controversieel plan om een thermo-elektrische centrale en een gaspijpleiding aan te leggen in Morelos, zijn thuisstaat.

Maar het echte nieuws werd aangekondigd in een communiqué ondertekend door Subcomandante Insurgente Moisès, gepubliceerd op 17 augustus: de Zapatistas hebben zeven nieuwe caracoles (*) en vier nieuwe Autonome Gemeenten (MAREZ) gecreëerd! Daarmee hebben ze de structurele en organisatorische capaciteit van de Zapatista Autonomie aanzienlijk uitgebreid. Ter ere van Samir en de vele andere sociale en milieurechtenverdedigers hebben de Zapatistas hun initiatief “Samir Flores Soberanes” genoemd.

Terwijl AMLO ernaar streefde dat zijn presidentschap een doorslaggevend moment voor het land zou vormen, zijn het nu ironisch genoeg enkele van zijn luidste critici ter linkerzijde die de show lijken te stelen. De oprichting van zeven nieuwe caracoles en vier nieuwe MAREZ markeert het meest historisch belangrijke moment voor de Zapatistas sinds 2003, toen de oprichting van de vijf bestaande caracoles werd aangekondigd. De uitbreiding betekent ook een indrukwekkende groei in de organisatorische capaciteit van de beweging, die nu heeft geleid tot de oprichting van deze nieuwe Zapatista centra. Het is de sociale en territoriale expansie van de beweging die leidde tot de behoefte aan meer caracoles en MAREZ.

Electorale tactieken, autonome strategieën

Deze historische ontwikkeling vond niet plaats in een sociaal-politiek vacuüm. Het is het resultaat van een interne reorganisatie van de beweging die de afgelopen jaren in alle rust werd nagestreefd. Bovendien waren de Zapatista-gemeenschappen de afgelopen maanden afgesloten voor buitenstaanders en zijn zelfs de weinige gemeenschappen die in het verleden openstonden voor mensenrechtenwaarnemers al enige tijd afgesloten. Alleen La Realidad, waar maestro Galeano enkele jaren geleden werd vermoord, bleef gedurende deze periode open.

Deze “interne afsluiting” kan iets te maken hebben gehad met de organisatorische uitbreiding die nu publiekelijk is aangekondigd: de Zapatistas wilden niet dat hun plannen openbaar werden gemaakt voordat ze zelf klaar waren om ze aan de wereld zelf te onthullen – tot nu toe dus.

Bovendien is de uitbreiding van de Zapatistische Autonomie een antwoord op de kritiek van Mexicaans en internationaal links – in het bijzonder van de anarchistische beweging – die het Zapatisme ervan beschuldigde een “electorale wending” te hebben gemaakt toen zij in 2016 samen met de CNI voor de presidentsverkiezingen van 2018 steun betuigde aan Maria de Jesus Patricio Martinez, een inheemse vrouw, als gezamenlijke kandidaat.

Velen zagen het destijds als een strategische wending van de beweging, terwijl anderen het als een tactiek zagen. Deze laatste interpretatie lijkt dichter bij de waarheid te liggen, aangezien de Zapatistas duidelijk de constructie van hun autonoom zelfbestuur niet hebben opgegeven – integendeel, ze zijn dit nu juist aan het uitbreiden, zowel op sociaal als organisatorisch gebied.

De nieuwe Zapatista gemeenschappen

Met de aankondiging van Subcomandante Insurgente Moisès over de oprichting van 11 nieuwe CRAREZ (Centros de Resistència Autònoma y Rebeldìa Zapatista, of Zapatista Centra voor Autonoom Verzet en Rebellie – een nieuwe verzamelnaam voor zowel de caracoles als de autonome gemeenten), bedraagt het totale aantal CRAREZ nu 43: 12 caracoles en 31 MAREZ.

In de woorden van Moisès zijn de nieuwe CRAREZ de volgende:

Nieuwe caracoles:

• Colectivo el corazón de semillas rebeldes, memoria del Compañero Galeano (Het hart van het collectief van rebelse zaden, herinnering aan kameraad Galeano). De “Junta de Buen Gobierno” (raad van goed bestuur) wordt genoemd: Pasos de la historia, por la vida de la humanidad (Stappen van de geschiedenis, voor het leven van de mensheid). Het organisatiecentrum is La Unión, naast San Quintín, op heroverd land naast militaire kazerne.
• Espiral digno tejiendo tejiendo los colores de la humanidad en memoria de l@s caídos (Eervolle spiraal die de kleuren van de mensheid verweeft ter herinnering aan de gevallenen). De Junta de Buen Gobierno wordt genoemd: Semilla que florece con la conciencia de l@s que luchan por siempre (Zaad dat opbloeit met het geweten van degenen die voor altijd strijden).
• Floreciendo la semilla rebelde (Het bloeien van het rebelse zaad). De Junta de Buen Gobierno wordt genoemd: Nuevo amanecer en resistencia y resistencia y rebeldía por la vida y la humanidad (nieuwe dageraad in verzet en rebellie voor leven en menselijkheid). Het organisatiecentrum bevindt zich in el Poblado Patria Nueva, heroverd land. Officiële gemeente van Ocosingo.
• En honor a la memoria del Compañero Manuel (Ter ere van de nagedachtenis van kameraad Manuel). De Junta de Buen Gobierno/Raad van Goed bestuur wordt genoemd: El pensamiento rebelde de los pueblos originarios (Het rebelse denken van de oorspronkelijke volkeren). Het organisatiecentrum is in Dolores Hidalgo, herwonnen land. Officiële gemeente Ocosingo.
• Resistencia y rebeldía un nuevo horizonte (Verzet en rebellie, een nieuwe horizon). De Junta de Buen Gobierno wordt genoemd: La luz que resplandece al mundo (Het licht dat op de wereld schijnt). Het organisatiecentrum bevindt zich in el Poblado Nuevo Jeruzalén, herwonnen gebied. Officiële gemeente Ocosingo.
• Raíz de las resistencias y rebeldías por la humanidad (Wortel van de weerstanden en de opstanden voor de mensheid). De Junta de Buen Gobierno is genoemd: Corazón de nuestras vidas para el nuevo futuro (Hart van ons leven voor de nieuwe toekomst). Het organisatiecentrum is in ejido Jolj’a. Officiële gemeente Tila.
• Jacinto Canek (een beroemde 18e eeuwse Maya-revolutionair). De Junta de Buen Gobierno/Goede Regeringsraad heet: Flor de nuestra palabra y luz de nuestros pueblos que refleja para todos (Bloem van ons woord en licht van onze mensen dat voor iedereen weerkaatst). Het organisatiecentrum bevindt zich in de Comunidad del CIDECI-Unitierra. Officiële gemeente San Cristóbal de las Casas.

de nieuwe Autonomous Gemeenschappen (MAREZ)

• Esperanza de la Humanidad (Hoop van de mensheid). Het organisatiecentrum bevindt zich in het ejido Santa María. Officiële gemeente Chicomuselo.
• Ernesto Che Guevara. Het organisatiecentrum bevindt zich in El Belén. Officiële gemeente Motozintla.
• Sembrando conciencia para cosechar revoluciones por la vida (Het zaaien van het bewustzijn om revoluties voor het leven te oogsten). Het organisatiecentrum bevindt zich in Tulan Ka’u, heroverd land. Officiële gemeente Amatenango del Valle.
• 21 de Diciembre (21 december). Het organisatiecentrum is in Ranchería K’anale Hulub. Officiële gemeente Chilón.

De Zapatistas nodigen ook de aanhangers van de Zesde Verklaring, de leden van de CNI-CIG en de internationale gemeenschap uit om deel te nemen aan de bouw van het nieuwe CRAREZ op welke manier dan ook: door het sturen van geld, bouwmateriaal, of zelfs met fisieke arbeid.

Details over hoe dat kan worden gedaan zullen volgen in een komend communiqué, zoals beloofd door Subcomandante Insurgente Moisès.

Een nieuw Zapatista-tijdperk

Er zal veel geschreven worden en later zal er nog meer onthuld worden over dit nieuwe Zapatista-initiatief. Wat in dit stadium zeker is, is dat de geboorte van de 11 nieuwe Zapatista centra allereerst een bepalend moment in de geschiedenis van Zapatismo markeert, het belangrijkste na de geboorte van de eerste vijf caracoles in 2003. Ten tweede betekent het het einde van een lange periode van interne reorganisatie ten behoeve van de beweging, die besloten heeft zich weer open te stellen voor de wereld, “het doorbreken van de belegering” waaronder ze zich bevonden hadden, zoals Moisès de situatie beschreef in zijn laatste communiqué.

De natuur is een elastische wand die de snelheid van de stenen die we naar haar gooien vermenigvuldigt. De dood stuitert niet in dezelfde verhouding terug, maar wordt versterkt. Er is een oorlog tussen het systeem en de natuur. Deze confrontatie kan niet tegen nuances of lafheid. Of je staat aan de kant van het systeem, of aan de kant van de natuur. Je bent met de dood, of met het leven.

De Zapatistas hebben de belegering zeker doorbroken.

Zet hem op!

——————

Informatie over de auteur: Leonidas Oikonomakis is een COFUND Junior Research Fellow aan de universiteit van Durham, afdeling Antropologie. Hij is ook rapper bij het Griekse hiphopcollectief Social Waste en lid van de redactie van ROAR Magazine. Hij is de auteur van Political Strategies and Social Movements in Latin America: The Zapatistas and Bolivian Cocaleros (Palgrave Macmillan, 2019).

*) Caracoles, of slakkenhuizen, waren de benaming van de vijf oorspronkelijke Zapatista zelfbeheerde bestuursgemeenschappen, die volgden op de gewapende opstand van 1994. Zie oa. dit wiki-lemma voor achtergrond: https://en.wikipedia.org/wiki/Rebel_Zapatista_Autonomous_Municipalities#Government