Traangas en waterkanonnen: de boerenwoede in de straten van Brussel
In Brussel brachten duizend tractoren de Europese wijk op 26 februari tot stilstand in de marge van een bijeenkomst van de landbouwministers van de EU-27. De boeren verdedigden eerlijke inkomens, een einde aan de vrijhandel en in sommige gevallen milieunormen. De boeren verdedigden eerlijke inkomens, een einde aan de vrijhandel en, in sommige gevallen, milieunormen.
Foto’s en tekst: © Alexandre-Reza Kokabi / Reporterre, vertaling globalinfo.nl
Hij opent de deur van zijn rode tractor en wenkt ons om in te stappen. “Het was kantje boord”, glimlacht Alain Collienne, 58, die zijn sterke hand uitsteekt. De lucht is besmet door de traangasgranaten die uit de grijze lucht naar beneden regenen, gegooid door agenten van de oproerpolitie, die zich hebben teruggetrokken achter hun eigen barricades. De vochtige delen van de gezichten staan in brand. Temidden van een lawaai van claxons horen we duidelijk de “atchouuuums” van demonstranten met laarzen. Alain manoeuvreert achteruit, weg van de giftige wolken.
“Europese politici hebben een manier gevonden om degenen die de wereld voeden uit te hongeren”: we hadden bijna geen tijd gehad om het te lezen, maar dat is wat er op de bumper van zijn machine staat. Dit is een van de duizend tractoren die de Europese wijk rond de Schuman rotonde in Brussel lamleggen, onder de ramen van de landbouwministers die bijeenkomen om de regels van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) te herzien en te versoepelen.
(foto 1) De patstelling tussen boeren en politie duurde enkele uren op 26 februari. © Alexandre-Reza Kokabi / Reporterre
Alain verliet zijn boerderij in de vroege ochtenduren. Hij droeg een witte en grijze wollen trui en deed er drie uur over om de 120 kilometer tussen Brussel en zijn boerderij in Sprimont, in het Waalse Gewest, af te leggen. Hij is een melkveehouder met een carrière van veertig jaar achter de rug en hij heeft het nog nooit zo zwaar te moede gehad. In de zomer van 2023 kwam zijn zoon en zakenpartner hem opzoeken. “Hij zei tegen me: ‘Pap, we gaan deze maand de rekeningen niet betalen. Als we dat niet doen, kunnen we de kinderen geen eten geven.’ Eerst zei hij niets meer. Na een moment van stilte voegt hij bescheiden toe: “Het is jammer dat het zover heeft moeten komen.
“Als wij er niet waren, wat zouden ze dan eten?”
Weer achteruit. De motor brult. Hij komt in opstand. “Als ik de ministers van Landbouw zou kunnen spreken?” De vraag amuseert hem. Hij zou ze vragen om “administratieve vereenvoudiging”, want “dat is genoeg”, en vooral om “fatsoenlijke, stabiele inkomens”. “Ik zou ze ook vertellen dat ik het mooiste werk ter wereld doe en dat als wij er niet waren, wat zouden ze dan eten?
(foto 2) Duizend tractoren baanden zich een weg tot vlakbij de Europese instellingen in het centrum van Brussel.© Alexandre-Reza Kokabi / Reporterre
In de straten van Brussel loop je over eieren die op de grond zijn uitgespat. Op sommige plaatsen was de stoep bedekt met stro. Er gaan landbouwbommen af (explosies om vogels te verjagen uit boomgaarden, vert.). Je moet aanvoelen wanneer ze te dicht bij je afgaan, om je trommelvliezen te beschermen voordat je oorsuizingen krijgt. Van tijd tot tijd bieden vuren van stro, hout en pallets de gelegenheid om je handen te warmen. Onder dreiging van waterkanonnen lacht een groep van de Belgische vakbond Fédération des Jeunes Agriculteurs (FJA) zich rot: een van hun kameraden heeft een muziektoeter gevonden en speelt Barbie Girl van Aqua. Op hun borden schrijven ze “Boer: kinderen dromen ervan, volwassenen sterven eraan”.
Een paar stappen verderop, na het volgen van het geluid van trommels en de geur van vuur, belanden we bij de Belgische boerenbond Fugea en de Europese boerenorganisatie Via Campesina bij metrostation Maelbeek. Op de achtergrond: een monumentaal fresco met de titel “De toekomst is Europa”.
Tijdens de botsingen met de Belgische politie, die traangas en waterkanonnen gebruikte, werden vuren aangestoken.© Alexandre-Reza Kokabi / Reporterre
Voor deze organisaties hebben Europese beleidsmakers geen passende maatregelen genomen om te reageren op de nood op het platteland. Ze betreuren ook dat de voorzitter van de Europese Commissie Ursula von der Leyen, de commissaris voor Handel Valdis Dombrovskis en de Belgische minister van Landbouw David Clarinval verschillende verzoeken om samen te komen om te praten over de steun die boeren nodig hebben voor een echte overgang naar een duurzaam agro-ecologisch model hebben genegeerd.
Voor een fatsoenlijk inkomen
De regen parelt op het gezicht van Claude, boerin in Bourgondië en lid van de Confédération paysanne (linkse Franse boerenbond, vert.) Ze nam de microfoon om te zeggen dat “het niet juist is dat een baan die we koesteren ons tot wanhoop drijft, naar maatschappelijk werkers, of ons tot zelfmoord drijft”. Ze riep op tot prijzen voor boeren die de productiekosten dekken, een fatsoenlijk inkomen en bescherming tegen speculatie. “In hemelsnaam”, riep ze, alsof ze de besluitvormers wakker wilde schudden.
“Het is niet goed dat een baan die we koesteren ons tot wanhoop drijft”, schreeuwde Claude tijdens de demonstratie door de microfoon. © Alexandre-Reza Kokabi / Reporterre
Valentine, 33, droeg een blauwe parka met het Fugea-logo. Ze heeft een gemengde melkveebedrijf in Mattet, ten zuiden van Charleroi. Ze verdient behoorlijk haar brood met korte distributiekanalen en directe verkoop. Ze demonstreert omdat ze bang is dat de Europese regeringen door de woede van de boeren zullen besluiten “dat de milieunormen omlaag moeten”.
Integendeel, zegt ze, “we moeten ze koste wat het kost verdedigen! “Het is genoeg geweest met het eten van glyfosaat. Boeren zijn de eersten die eronder lijden. Europa moet sterk en compromisloos zijn in deze kwestie: we moeten de overgang op onze boerderijen maken en ondersteunen door boeren te helpen. Voorlopig is het een kwestie van ‘ieder voor zich'”. Volgens de jonge boerin, die sinds 2017 boert, moeten we “een einde maken aan de vrijhandelsovereenkomsten en de deregulering van de markt waartoe Europa heeft besloten en die verantwoordelijk zijn voor de lage en onstabiele prijzen”.
Verschillende tractoren waren versierd met slogans als “Vernietig mijn droom van het overnemen van de boerderij niet” en “Import: we eisen dezelfde normen als bij onszelf”. © Alexandre-Reza Kokabi / Reporterre
Maar de 27 lidstaten van de Europese Unie lijken helemaal niet klaar om deze kant op te gaan. Na de ratificatie van de vrijhandelsovereenkomst tussen de EU en Nieuw-Zeeland in december 2023, moeten de leden van het Europees Parlement deze donderdag 29 februari stemmen over twee nieuwe overeenkomsten met Chili en Kenia, gesteund door Frankrijk.
Van haar kant heeft de Europese Commissie de ontwerpverordening SUR ingetrokken, die bedoeld was om het gebruik van pesticiden te verminderen. Ze heeft ook een gedeeltelijke vrijstelling goedgekeurd van de braakleggingsvereisten van het GLB, die inhielden dat minstens 4% van de landbouwgrond braak moest liggen of in niet-productieve gebieden moest liggen (heggen, bosjes, vijvers, enz.). Op maandag 26 februari steunden de Europese landbouwministers deze voorstellen, maar ze riepen ook op om het regelgevingskader verder te herzien. Zo zou de verplichting om permanent grasland te behouden dit jaar versoepeld moeten worden voor landbouwers die omschakelen, ook al is deze maatregel bedoeld om CO2 in de bodem te houden. Op dezelfde manier zou tolerantie worden verleend aan boeren die niet voldoen aan de GLB-eisen als gevolg van extreme weersomstandigheden.
Ik ben een beetje gedesillusioneerd,” zegt Valentine. Ik heb de indruk dat het enige aspect waarover de boeren zijn gehoord de administratieve vereenvoudiging is…”.