Shell moet (nog steeds) uit Zuid Afrika, en de rest van de wereld
Afgelopen weekend stonden acties tegen de oliemultinational Shell centraal bij het festival Warming Up in de Tolhuistuin. Uit Zuid Afrika kwamen verontrustende verhalen over de voortgaande activiteiten van het verfoeide bedrijf. De vraag is wat we daar hier, in het ‘thuisland’ van Shell aan doen.
(link naar programma)
Grappig genoeg was de locatie van het festival precies de plek waar in 1989 een opzienbarende actie tegen Shell plaatsvond in de campagne om het bedrijf de steun aan het apartheidssysteem te laten staken. De ‘spektakelblokkade’ op 19, 20 en 21 april 1989 werd georganiseerd om de druk op het bedrijf verder op te schroeven.
Ik was gevraagd om in het programma wat te vertellen over die acties, samen met Roeland Muskens die een dikke pil over de anti-apartheidsbeweging had geschreven.
De zaal was mede opgesmukt met posters uit ‘die tijd’ en de tentoonstelling (ahum) die ik in 2008 had gemaakt toen Wijnand Duivendak over zijn eigen memoires struikelde en in plaats van trots te zijn op zijn acties, excuses ging stamelen. De tentoonstelling werd ongevraagd in De Balie opgehangen toen daar een soort steun-aan-wijnand- avondje werd georganiseerd.
Daarna is de campagne tegen Shell op 2.Dh5 verhaald
En nu dus op het festival over klimaat & activisme. Dat is natuurlijk mooi, want het blijft een goed verhaal over een wilde en vrolijke campagne tegen neerlands grootste multinational (die inmiddels naar Londen is verhuisd).
Maar het probleem is nu dat het geschiedenis is geworden. In het programma vertelden mensen uit Zuid Afrika hoe ze NU te maken hebben met dat bedrijf en zich afvragen waarom er zo weinig mensen in het Noorden zijn die zich daar wat van aantrekken. “Terwijl die bedrijven uit het Noorden komen, om bij ons te plunderen en te stelen. Maar we houden er niets aan over, behalve schade en doden als we ertegen protesteren”.
Drie bewoners/activisten vertelden over hun strijd tegen Shell anno nu. De hele kust is in blokken verdeeld waar de buitenlandse oliebedrijven naar olie en gas mogen zoeken. Ze gebruiken daarbij een zoektechniek die met door explosieven opgewekte geluidsgolven werkt. De lokale kustbewoners, waaronder vissers, zien daardoor hun leef- en werkgebied vernield.
Ze zijn naar de rechter gestapt, die bepaald heeft dat Shell zijn activiteiten moet stoppen, omdat ze niet volgens de procedures gehandeld heeft om bewoners te raadplegen. Maar die multinational heeft alle middelen om verder te procederen, en doet dat dan ook. De kans is groot dat ze in hoger beroep alsnog hun gelijk krijgen en hun vermogen om de boel anders om te kopen is legendarisch. Bovendien moeten de bewoners ook weer veel ondernemen om de kostbare rechtsgang te kunnen volhouden.
Een van de organisaties die aan het verzet tegen Shell deelnemen is het Amadiba Crisis Committee
Dat zijn bewoners van de regio Pondoland, die in 2007 begonnen om verzet te organiseren tegen een Australisch mijnbouwbedrijf (Mineral Commodities (MRC)) dat in hun buurt naar titanium wilde graven. Het zou de grootste titanium-mijn van de wereld moeten worden. In 2016 werd de voorzitter van de organisatie met gezinsleden ‘door onbekende schutters’ doodgeschoten. En ook de woordvoerster die in ons programma haar verhaal vertelde, Nonhle Mbuthuma, wordt voortdurend bedreigd.
Aan de shell-acties kwam een vroegtijdig einde toen het apartheidssysteem Mandela vrijliet en het ANC toestond om te opereren. Dat ANC op zijn beurt kocht het hoofdkantoor van Shell in Pretoria om daar zelf in te gaan zitten. Wat je noemt een symbolische handshake. De laatste poging tot een grote anti-shell-actie (blokkade van het hoofdkantoor in Den Haag) was letterlijk op de dag dat Mandela in Nederland op bezoek kwam en 20.000 mensen hem op het Leidseplein gingen toejuichen. Wat je noemt een verloren momentum.
Hoewel er natuurlijk veel verbeterd is voor de bewoners in Zuid Afrika, hebben ze ook veel last van corruptie bij overheid en staatsinstellingen. Het zal ook een keer niet zo zijn, als een partij de absolute macht krijgt.
Hoe dan ook, ondanks de fervente acties in de jaren 1980 is Shell niet verslagen en blijft het bedrijf overal op de wereld voor problemen zorgen. De vraag is dan ook hoe we weer in staat zijn om daar op te reageren. Daarover hadden we het ook aansluitend op het programma. In die tijd dat de Shell-Uit-Zuid-Afrika bloeide was er immers een omvangrijke anti-apartheidsbeweging in Nederland. En ook, en die twee vulden elkaar toen mooi aan, was er een kraakbeweging die gewend was om acties te voeren en die tot in de kleinste dorpen vertakkingen had. Nu, anno 2023 is dat allemaal niet voorhanden. Wat te doen?
In hetzelfde weekend dat het Warming Up Festival plaatsvond, bleek Shell een gigantisch media-offensief te hebben gelanceerd om zichzelf als groen en menslievend te profileren. Alle kranten en tijdschriften en reclameborden langs de weg pochten over hoe geweldig het oliebedrijf wel niet was. Een organisatie die een parodie maakte werd prompt door de multinational gesommeerd om die weg te halen. Dat gaan ze gelukkig niet doen, maar de kans bestaat dat Shell dan weer naar de rechter stapt.