Peru’s oligarchie werpt president Castillo omver
De staatsgreep tegen Pedro Castillo werd geleid door een verfoeilijke rechterzijde die weigerde het streven van het volk naar een progressief project te aanvaarden.
(Door Manolo De Los Santos (*) dit artikel werd geproduceerd door Globetrotter, vertaling globalinfo.nl, dol op donateurs) Foto: Pedro Castillo bezoekt het Amazonegebied na een aardbeving. Foto: Twitter/ Pedro Castill)
6 juni 2021 was een dag die velen in de Peruaanse oligarchie schokte. Pedro Castillo Terrones, een plattelandsonderwijzer die nooit eerder in een functie was verkozen, won de tweede ronde van de presidentsverkiezingen met iets meer dan 50,13% van de stemmen. Meer dan 8,8 miljoen mensen stemden voor Castillo’s programma van diepgaande sociale hervormingen en de belofte van een nieuwe grondwet tegen de kandidaat van extreem-rechts, Keiko Fujimori. De historische agenda van neoliberalisme en repressie, die door de voormalige Peruaanse dictator Alberto Fujimori aan zijn dochter Keiko werd doorgegeven, werd in een dramatische wending bij de verkiezingen verworpen.
Vanaf die dag verklaarde de Peruaanse oligarchie, nog steeds in ongeloof, de oorlog aan Castillo. Zij maakten van de volgende 18 maanden voor de nieuwe president een periode van grote vijandigheid, omdat zij zijn regering wilden destabiliseren met een meervoudige aanval, waarbij veelvuldig gebruik werd gemaakt van ‘lawfare’ (wetshandhaving als wapen, vert.). Met een oproep om “het communisme de wereld uit te helpen” maakte de belangrijkste bedrijfsgroep van de oligarchie, het Nationaal Verbond van Ondernemers, plannen om het land onder Castillo onbestuurbaar te maken.
In oktober 2021 werden opnames vrijgegeven waaruit bleek dat deze groep industriëlen, samen met andere leden van de Peruaanse elite en leiders van de rechtse oppositiepartijen, sinds juni 2021 een reeks acties had gepland, waaronder het financieren van protesten en stakingen. Groepen voormalige militairen, verbonden aan extreem-rechtse politici zoals Fujimori, begonnen openlijk op te roepen tot de gewelddadige omverwerping van Castillo en bedreigden overheidsfunctionarissen en linkse journalisten.
Ook de rechtervleugel van het Congres sloot zich bij deze plannen aan en probeerde Castillo tijdens zijn eerste ambtsjaar tweemaal in staat van beschuldiging te stellen. “Sinds mijn inauguratie als president heeft de politieke sector de verkiezingsoverwinning die het Peruaanse volk ons heeft gegeven niet geaccepteerd”, zei Castillo in maart 2022. “Ik begrijp de bevoegdheid van het Congres om toezicht en politieke controle uit te oefenen, maar deze mechanismen kunnen niet worden uitgeoefend door te bemiddelen bij het misbruik van het recht, dat in de grondwet is vastgelegd, waarbij de volkswil die bij de verkiezingen is geuit, wordt genegeerd”, benadrukte hij. Het blijkt dat verschillende van deze wetgevers, met steun van een rechtse Duitse stichting (**), ook hadden vergaderd over hoe de grondwet te wijzigen om Castillo snel uit zijn functie te verwijderen.
De oligarchische heersers van Peru konden nooit accepteren dat een plattelandsonderwijzer en boerenleider aan de macht kon worden gebracht door miljoenen arme, zwarte en inheemse mensen die in Castillo hun hoop op een betere toekomst zagen. Door deze aanvallen raakte Castillo echter ook steeds verder verwijderd van zijn politieke basis. Castillo vormde vier verschillende kabinetten om het bedrijfsleven te paaien, waarbij hij telkens toegaf aan de rechtse eisen om linkse ministers die de status quo ter discussie stelden, te verwijderen. Hij brak met zijn partij Peru Libre toen deze openlijk door haar leiders werd uitgedaagd. Hij zocht hulp bij de reeds in diskrediet geraakte Organisatie van Amerikaanse Staten bij het zoeken naar politieke oplossingen in plaats van de grote boeren- en inheemse bewegingen van het land te mobiliseren. Tegen het einde stond Castillo er alleen voor, zonder steun van de massa’s of de Peruaanse linkse partijen.
De finale crisis voor Castillo brak uit op 7 december 2022. Verzwakt door maandenlange beschuldigingen van corruptie, linkse twisten en meerdere pogingen om hem te criminaliseren, werd Castillo uiteindelijk omvergeworpen en gevangen gezet. Hij werd vervangen door zijn vicepresident, Dina Boluarte, die werd beëdigd nadat het Congres Castillo afzette met 101 stemmen voor, zes tegen en tien onthoudingen.
De stemming kwam enkele uren nadat Castillo op de televisie aan het land had aangekondigd dat hij het Congres zou ontbinden. Hij deed dat preventief, drie uur voor het begin van de congreszitting waarin een motie om hem te ontslaan wegens “permanent moreel onvermogen” zou worden besproken en in stemming gebracht wegens beschuldigingen van corruptie die momenteel worden onderzocht. Castillo kondigde ook de start aan van een “uitzonderlijke noodregering” en de bijeenroeping van een grondwetgevende vergadering binnen negen maanden. Totdat de grondwetgevende vergadering is geïnstalleerd, zou hij per decreet regeren. In zijn laatste boodschap als president kondigde hij ook een avondklok af die om 10 uur die avond zou ingaan. De avondklok en zijn andere maatregelen werden nooit toegepast. Uren later werd Castillo opzijgeschoven.
Boluarte werd door het Congres beëdigd terwijl Castillo op een politiebureau werd vastgehouden. In de hoofdstad Lima braken enkele demonstraties uit, maar lang niet groot genoeg om de staatsgreep ongedaan te maken, die anderhalf jaar voorbereid was, de laatste in de lange geschiedenis van geweld tegen radicale hervormingen in Latijns-Amerika.
De staatsgreep tegen Pedro Castillo is een grote tegenslag voor de huidige golf van progressieve regeringen in Latijns-Amerika en de volksbewegingen die hen hebben verkozen. Deze staatsgreep en de arrestatie van Castillo herinneren ons eraan dat de heersende elites van Latijns-Amerika geen macht zullen afstaan zonder een bittere strijd tot het einde. En nu het stof is neergedaald, zijn de enige winnaars de Peruaanse oligarchie en hun vrienden in Washington.
(*) Manolo De Los Santos is co-uitvoerend directeur van de People’s Forum en is een onderzoeker bij Tricontinental: Institute for Social Research. Hij is redacteur van onder andere Viviremos: Venezuela vs. Hybrid War (LeftWord Books/1804 Books, 2020) en Comrade of the Revolution: Selected Speeches of Fidel Castro (LeftWord Books/1804 Books, 2021). Hij is co-coordinator van de People’s Summit for Democracy.
(**) Toevoeging globalinfo: Het gaat hier om de Fridrich Naumann Stiftung, verbonden aan de ‘liberale’ FDP (https://en.wikipedia.org/wiki/Friedrich_Naumann_Foundation)
Zie ook: Peruvian President Castillo is Ousted and Arrested, bij Truthout