Opstand tegen de uitverkoop van het gas in Peru
In de provincie la Convención, gelegen in de regio Cusco in het zuiden van Peru, bevinden zich enorme gasvoorraden. Desondanks hebben de bewoners geen toegang tot een gasnet en is de prijs van een gasfles hier hoger dan op andere plekken in Zuid Amerika en zelfs in Peru. De bewoners van La Convención staakten begin augustus twee weken lang. Ze zijn tegen de export van het gas naar Mexico en eisten dat de interne gasbehoefte voorrang krijgt.
Er vielen tenminste achttien gewonden bij botsingen tussen de politie en stakers, er werd een noodtoestand uitgeroepen en de regering weigerde de dialoog aan te gaan. Toch kwam het Peruaanse gasbeleid publiekelijk ter discussie te staan en zijn er voor de bevolking van La Convención verbeteringen beloofd.
Camisea
Het gasconcern Camisea bevindt zich in het district Echarate van de provincie la Convención. Echarate is een groot district dat voor een groot deel uit Amazonewoud bestaat en dat bevolkt wordt door verschillende inheemse bevolkingsgroepen. In 1988 werd er voor het eerst een contract getekend om de aanwezige gasvoorraden te exploiteren. De betrokken bedrijven waren toen het Nederlands-Britse Shell en het Peruaanse staatsbedrijf Petroperú. Wegens gebrek aan middelen van de Peruaanse overheid werd het project uitgesteld tot 1996. Dat jaar begon Shell met het exploiteren van het gas en het aanleggen van pijpleidingen.
Twee jaar later trok Shell zich terug wegens een conflict met de Peruaanse overheid over de verkoopprijs van het gas. Er werd door de Peruaanse overheid met verschillende multinationals onderhandeld over de licentie om het gas van Camisea te exploiteren, en uiteindelijk sleepte het Argentijnse consortium Pluspetrol het contract in de wacht voor ongeveer 1.650 miljoen dollar. Een andere belangrijke investeerder in het project is het Amerikaanse bedrijf Hunt Oil.
Het Camisea project bestaat voornamelijk uit veld 88 en veld 56, twee grote gasvoorraden die samen goed zijn voor zo’n 202.000.00 hectare, 11,7 triljoen vierkante meter natuurlijk gas en 122.400 miljoen liter vloeibaar gas In het kader van het project zijn bovendien twee pijpleidingen aangelegd, een van 714 km en één van 535 km lang.
Volgens de internationale organisatie Amazonwatch heeft het Camisea project al veel schade aangericht. Een groot deel van de voorraden ligt in een inheems beschermd gebied, waar verschillende geïsoleerde inheemse volkeren wonen. Tegen alle internationale verdragen in heeft Pluspetrol contact met deze volkeren gezocht om ze over te halen hun leefgebied te verlaten. Een in 2004 door de Peruaanse overheid gepubliceerd rapport bevestigt de toename van infectieziektes onder de inheemse gemeenschap sinds de komst van Camisea. Ook de verdwijning van vis uit de rivier heeft desastreuze gevolgen voor de lokale bevolking. Bovendien heeft één van de pijpleidingen, die dwars door verschillende natuurgebieden loopt, maar liefst vier keer lekkages vertoond, wat wijst op een slechte constructie.
Export versus interne markt
Ondanks al deze problemen, en de vele protesten die vanuit inheemse en ecologische organisaties zijn geuit in de afgelopen jaren, is het uiteindelijk het economische aspect dat de gemoederen echt doet verhitten in La Convención. De pijpleidingen die dwars door dit gebied lopen, voorzien de lokale bevolking niet van gas. Zij moeten hun gasflessen kopen voor maar liefs 50 soles, een prijs die ver boven het gemiddelde in Latijns Amerika ligt. Ter vergelijking: in buurland Bolivia kost een gasfles rond de 9 soles. De reden hiervoor is dat de Peruaanse overheid in verschillende contracten de export prioriteit heeft gegeven boven de binnenlandse distributie van het gas.
Aangezien alle investeringen in veld 88 destijds door Shell zijn gedaan, kan deze gasvoorraad relatief goedkoop verkocht worden. Hoewel in 2000 nog werd afgesproken dat daarom de volledige voorraad van dit veld naar de binnenlandse markt zou gaan, werd deze belofte in 2005 verbroken. Toen tekende Peru een contract met Mexico waarin voor maar liefst achttien jaar levering werd overeengekomen. Dit betekent dat nu van alle reserves van het gasveld, nog maar 53.5% overblijft voor de nationale markt en dat is volgens experts veel te weinig. De Peruaanse overheid is daarom nu van plan nieuwe contracten te tekenen voor het exploiteren van veld 56 voor de binnenlandse markt. Dat gas is echter veel duurder omdat er eerst nog meer investeringen gedaan moeten worden.
Terwijl de kritiek op dit gasbeleid, en op het natuurlijke hulpbronnen beleid in het algemeen, steeds luider klinkt, houdt de regering haar poot stijf. In mei 2010 probeerde ze de export van het gas nog goed te praten door een recente studie te presenteren die aantoonde dat de gasvoorraad in Camisea 27 % groter zou zijn dan tot nu toe aangenomen. Nadat experts dit rapport goed hadden bekeken, concludeerden zij echter dat gezien het feit dat de onderzoekers niet eens in Camisea geweest zijn, dit een weinig betrouwbare conclusie is.
Een kleine overwinning
Toen dezelfde maand, ondanks de scherpe kritiek vanuit verschillende sectoren, toch werd begonnen met de export van het gas naar Mexico, barstte de bom in La Convención. In juni vonden er al protestacties plaats en toen daarop geen enkele reactie kwam van de overheid, begonnen de bewoners van la Convención begin augustus een staking. Zij eisten onder andere de heronderhandeling van de exportcontracten, waarbij de interne markt voorrang krijgt en de installatie van een al lang beloofde installatie die de lokale bewoners goedkoop toegang moet geven tot het gas.
Inheemse groepen en inwoners van andere regio’s in het zuiden van Peru schaarden zich achter de staking. Tijdens protesten in de stad Cusco op de nationale onafhankelijkheidsdag 28 juli kwam het tot botsingen tussen politie en demonstranten. De regering riep prompt noodtoestand uit, en verhoogde de militaire aanwezigheid. Op 5 augustus vielen er minstens 18 gewonden in de regio La Convención, toen bewoners de installaties van Camisea in het dorp Kiteni bezetten. Solidariteitsacties in Lima werden ruw tegengehouden door de politie. In de stad Cusco vonden dagelijks protestacties plaats. Vijftien dagen lang weigerde de regering naar La Convención te komen om de dialoog aan te gaan en in plaats daarvan beschuldigde ze de stakers van terrorisme.
Na grote druk van o.a. mensenrechtenorganisaties en de kerk ging premier Javier Velásquez Quesquén op maandag 9 augustus uiteindelijk toch om de tafel zitten met het stakingscomité van de bevolking van La Convención. Na vier uur onderhandelen beloofde de minister opnieuw de lokale gasinstallatie die de prijzen van het gas zal doen dalen in het zuiden van Perú. Bovendien beloofde hij dat er geen gas van veld 88 geëxporteerd zal worden. Om deze belofte na te komen zal de regering echter de bestaande contracten moeten heronderhandelen, en het is de vraag of ze hiertoe werkelijk bereid is.
De organisaties van La Convención hebben direct na de onderhandelingen een staakt het vuren van 30 dagen uitgeroepen en zullen ondertussen nagaan of er inderdaad concrete stappen gezet worden door de regering. Niet alle bij de protesten betrokkenen sectoren zijn het eens met deze toenadering. Zij bekritiseren het feit dat het gasbeleid van Peru niet structureel ter discussie is komen te staan en de bevoorrechte positie van de multinationals in stand blijft. Bovendien leert de ervaring in andere conflicten dat de Peruaanse regering dergelijke beloftes lang niet altijd nakomt, en vaak binnen korte tijd juridische stappen tegen de stakers neemt. Aan de andere kant heeft de bevolking van La Convención laten merken dat het nationale grondstoffenbeleid niet langer om hen heen kan, en is het thema van de interne gasprijzen definitief op de agenda gezet voor de komende verkiezingen in Peru.