Flinke arbeidsonrust bij Delhaize, Jumbo en Albert Heijn
Half maart gingen zo´n 18 Delhaizewinkels in België dicht door een staking. Een protest tegen onderbezetting, te veel flexibiliteit en het niet nakomen van gemaakte afspraken. Door een ad-hoc deal tussen bonden en retailer stopten de stakers hun actie. Voor eind april moet Delhaize de situatie op de werkvloer verbeteren anders wordt er weer gestaakt. Ondertussen zijn er in Nederland stiptheidsacties uitgebroken bij distributiecentra van Jumbo. Ook dreigen AH distributiewerkers met actie. Ze zijn kwaad over de sabotage door de retailers van de cao-onderhandelingen. Maar met Pasen in zicht , zullen de bazen toch met concessies moeten komen.
(door Rob Bleijerveld, oorspronkelijk verschenen op supermacht.nl) foto: twitter/Femke de Jong)
Delhaize-personeel: ´Meer personeel op de werkvloer en vaste contracten´
Op 13 maart brak een spontane staking uit in een Delhaize-winkel in Hornu (prov. Hainaut) in Wallonië. Deze werd in de dagen daarop gevolgd door stakingen in andere plaatsen in Wallonië en Brussel. En een week later werd er gestaakt in zo´n 18 winkels in heel België [1].
Vakbondsbestuurders gaven aan dat de stakers het beu zijn en dat ze in opstand kwamen tegen de gevolgen van het herstructureringsbeleid dat Delhaize begin 2015 instelde. Volgens Gino Cusumano van de Waalse vakbond CNE [2] moet het personeel de winkels met steeds minder mensen draaiende houden. Zo krijgen werknemers waarvan het tijdelijke contract [3] afloopt geen verlenging maar worden ze vervangen door studenten met een onzeker (precair) contract 3]. Ook worden vakkenvullers regelmatig op bedieningsafdelingen als de bakkerij ingezet wegens gebrek aan personeel. Een en ander leidt tot een verhoogde werkdruk, lege rekken en lange wachtrijen aan de kassa. De directie weigert mensen een contract voor onbepaalde tijd te geven want de omzet zou te laag zijn. Over dat laatste verschillen overigens de meningen … [4]
Een andere CNE-bestuurder, Delphine Latawiec, gaf aan dat het personeel geen vertrouwen meer [5] heeft in de leiding van de retailer. Overal is er onvrede en de werkers hebben schoon genoeg van de slechte situatie op de werkvloer. Bestuurder Myriam Delmée van de SETCA, de Waalse bediendenbond, bevestigde dat Delhaize´s transformatieplan van 2015 zeer negatief [5] uitwerkt. Zo is er sprake van een chaotische organisatie, te hoge werkdruk, een schreeuwend gebrek aan menskracht en onhaalbare doelen. Verder wordt personeel zonder opleiding te breed ingezet, worden pauzes ingekort met een kwartier en worden bepaalde toelages verlaagd. Volgens haar lijden de werknemers onder het model dat de Delhaize-leiding instelde; ze voelen zich niet serieus genomen. De vakbonden eisen structurele maatregelen om de situatie op de werkvloer te verbeteren.
Jan De Weghe van de Vlaamse bediendenbond BBTK, hekelde de opeenstapeling van de zogenaamde onzekere contracten [6]. Hij noemde de situatie in de winkels dramatisch. De tijdelijke en studentencontracten zorgen voor personeelsverloop, desorganisatie en werkonzekerheid. Ook geven ze blijk van een manifest gebrek aan belangstelling bij het management voor de vakkennis van het basispersoneel. De directie van Delhaize was volgens hem al weken lang op de hoogte van de onrust bij het personeel maar er werd niet kordaat ingegrepen¨.
Herstructureringbeleid
In juni 2014 – dus nog vóór de fusie met Ahold – voerde de leiding van Delhaize een herstructurering door die tot het vertrek van 1800 werknemers leidde. Volgens de directie moest Delhaize haar commerciële strategie versneld uitvoeren door een extra investering van 450 miljoen euro in de periode 2015-2017, om zo haar toekomst veilig te stellen. Lees; om de succevolle opmars van Albert Heijn in België af te remmen [7].
De oorsponkelijke versie van het zg. Transformatieplan [8] waarop deze herstructurering is gebaseerd, ging uit van het verlies van 2500 arbeidsplaatsen binnen 3 jaar en de sluiting van 14 supermarkten in België. Daarnaast ging het om de ´optimalisering´ van winkelorganisatie en de processen bij de ondersteunende diensten en om de wijziging van loon- en arbeidsvoorwaarden van alle medewerkers ´teneinde deze meer aan de loonschalen van de concurrenten aan te passen´. Door de inzet van de vakbonden en stakingen [9] bleef het verlies aan arbeidsplaatsen beperkt tot 1800 en zullen slechts 10 winkels dicht gaan. Toch konden ze niet voorkomen dat de overblijvende winkels worden ´gereorganiseerd´ hetgeen onder meer zal leiden tot een personeelsinkrimping van zo´n 20%.
Bruidsschat
De Belgische politieke partij PvdA beschouwt de herstructurering van Delhaize als een poging om ¨Ahold het hof te maken¨. Ze vindt de fusie Ahold Delhaize overigens geen goed nieuws – ¨en niet alleen voor Delhaize¨. Ahold is namelijk berucht om de enorm flexibele arbeidsvoorwaarden die het concern doordrukt. Zoals nulurencontracten, veralgemeend gebruik van studenten- en interimcontracten, ´jongerenlonen´ en lagere toeslagen voor nachtelijk distributiewerk. De Belgische vakbonden hebben tot nu toe door strijd voor elkaar gekregen dat Delhaize tijdelijke contracten zoveel mogelijk omzet in vaste (deeltijd-)contracten. Naar verwachting zal de fusie met Ahold echter leiden tot loonsverlagingen en nòg flexibelere werkomstandigheden voor het Belgisch personeel. Onderwijl faciliteerde de Belgische regering in 2015 het beleid van Ahold door een verruiming van de regels voor nachtwerk (in de distributiecentra) en verruiming van flexibele (0-uren) contracten voor studenten [7].
Eén maand om tot oplossingen te komen
Bediendenbond BBTK lichtte op 28 maart [10] een tipje van de sluier over hoe het verder gaat. Het is voor de werknemers duidelijk dat het nieuwe, door het management opgelegde model in de praktijk niet werkt. Al maandenlang klagen de werknemers van Delhaize dat ze sinds de invoering van het laatste herstructureringsplan met almaar meer werkingsproblemen te kampen hebben en dat hun arbeidsvoorwaarden erop achteruitgaan. Ondanks verschillende oproepen van de vakbonden had de directie totnogtoe haast niets ondernomen.
Na enkele dagen van spontane stakingsacties in maart – een zoveelste wanhoopskreet – was de Delhaize-directie bereid tot gesprekken met de bonden. Delhaize woordvoerder Roel Dekelver gaf aan dat de stakingen het concern hadden verrast. ¨We betreuren het dat de acties onze klanten treffen en we hopen dat we zo snel mogelijk de sociale dialoog weer kunnen opnemen¨, aldus Dekelver.
De gesprekken vonden plaats op 21 maart en bieden volgens de BBTK een mogelijke uitweg, De directie heeft een maand de tijd om de situatie binnen elke winkel te analyseren en concrete verbeteringsoplossingen voor te stellen. Er zal op lokaal vlak ook met de vakbondsafvaardigingen worden gepraat om de behoeften inzake jobs te bepalen.
Volgens de BBTK zal het in hoofdzaak neer moeten komen op de aanwerving van zogenaamd ´basispersoneel´ voor onbepaalde duur, het vervangen van zieke personeelsleden via vervangingscontracten, maar ook meer opleiding en het beter organiseren van een brede inzetbaarheid. De directie verklaarde zich bereid tot gesprekken op lokaal vlak om de situatie te analyseren en om concrete oplossingen per winkel te vinden.
Het tekstvoorstel van de deal van 21 maart bestaat uit een lijst met voorkomende problemen. Deze moest eerst door de werknemers goedgekeurd worden n nu is het aan Delhaize om er wat mee te doen. Afgesproken is dat Delhaize vóór 21 april op lokaal niveau zal discussiëren over de aangedragen punten en dat het met oplossingen komt. Op 27 april zal een vakbondsdelegatie bekijken wat het resultaat is en analyseren welke problemen nog resteren. Als blijkt dat Delhaize niet welwillend is geweest, zullen de bonden harder inzetten aan de onderhandelingstafel, aldus Myriam Delmée. Daarnaast zullen de bonden spontane stakingsacties van het personeel niet tegenhouden.
Schoten voor de boeg
Op zaterdag 25 maart werd er weer gestaakt in Hornu (provincie Hainaut) [11] (dezelfde winkel waar op 13 maart als eerste werd gestaakt). De staking vond plaats na het voorlopige akkoord van 21 maart. Volgens CNE-bestuurder Gino Cusumano willen de stakers Delhaize hiermee laten weten dat ze geen tijdelijke contracten meer accepteren.
Een paar dagen later brak er ook een korte staking uit in het Vlaamse Melsbroek [12]. De staking vond plaats toen het contract van een collega niet verlengd bleek te worden. Intussen zijn de directie en de vakbonden tot een akkoord gekomen en mag de persoon in kwestie blijven werken bij Delhaize, maar wel in een ander filiaal.
Acties bij Jumbo Logistiek
Op 27 maart overhandigde een delegatie van distributiewerkers van Jumbo een petitie aan Gea Kuiper, directeur HR bij Jumbo. De ondertekenaars – ruim 450 werknemers uit de verschillende DC´s [13] – willen dat Jumbo cao-onderhandelingen begint met FNV Handel en CNV en niet eerst wacht tot de cao supermarkten en de cao AH Logistics zijn afgesloten [14].
FNV tegen Jumbo: ´Aan tafel!´
De cao voor de distributiecentra van Jumbo loopt op 1 april af en als het aan Jumbo ligt, moeten de circa 3.000 werknemers wachten tot juli voordat het bedrijf met de vakbonden over de eigen cao wil onderhandelen. De werkers zijn trots op het bedrijfsresultaat dat dankzij hun inzet is behaald (6,7 miljoen euro méér omzet in 2016) en ze willen daarvan kunnen profiteren. Daarom moet Jumbo niet afwachten wat de rest van de retailers doet, zo drukte Geert Jan Middelbos, medewerker van distributiecentrum Beilen het uit namens de anderen.
Volgens FNV-bestuurder Debbie van Leiden loopt de werkdruk al maanden de spuigaten uit en tast dit de veiligheid en gezondheid van de DC-werkers aan. De FNV wil dat alle tijdelijke krachten die 9 maanden of langer in de DC’s werken een vast dienstverband krijgen. Van Leiden: ¨Het werk is er en zal alleen maar toenemen. Meer echte, vaste banen zorgen voor een structurele verlaging van de werkdruk.¨ Wat ook speelt, is de werkonzekerheid van DC-werkers in Elst, een DC dat Jumbo wil sluiten en vervangen door een modern centrum in Nieuwegein.
CNV dreigt met harde acties
Ook vakbond CNV liet van zich horen. Op 30 maart eiste de bond in de persoon van bestuurder Kitty Huntjens dat Jumbo vóór 3 april met onderhandelingen over een nieuwe cao logistiek begint. Zo niet, dan volgen er steeds hardere acties waarbij stakingen niet worden uitgesloten [15].
Dit CNV-ultimatum komt na vier vruchteloze onderhandelingsronden over een nieuwe cao. Jumbo noemde die bijeenkomsten ´verkennende gesprekken´’ en geen onderhandelingen. Volgens de CNV een manier om tijd te rekken zodat het bedrijf kan uitzoeken wat zijn concurrenten gaan bieden. Maar de bond wil zo snel mogelijk een nieuwe eenjarige cao met meer loon en een afspraak over de verhouding tussen flexibele en vaste contracten. Net als de FNV wil de bond dat flexers met een contract van meer dan negen maanden automatisch een vast dienstverband krijgen.
Stiptheidsacties sinds 3 april
Omdat Jumbo geen gehoor gaf aan het ultimatum, worden er sinds maandag 3 april stiptheidsacties gehouden in Jumbo´s distributiecentra in Beilen, Breda, Elst, Raalte, Veghel en Woerden. Door het werken volgens de arboregels zakt de productiviteit met 50% [16]. ¨Op vrijdag 7 april wordt in elk DC op 1 centrale plek verzameld om te laten zien dat alle werkers als één blok achter de acties staan¨, aldus Geert Jan Middelbos, ¨Het gaat nu nog om speldenprikacties, maar elke dag laten we zien dat het ons menens is. We willen een cao en we zijn het wachten meer dan zat!¨
Van Leiden ziet dat de actiebereidheid en volharding met de dag groeit en dat de werkers geen mitsen en maren van Jumbo accepteren. Haar collega Hans Beekhuis voorzitter van de FNV-kadergroep Elst vertelt over de prikactie van dagelijks 11 minuten langer pauze houden. Die 11 minuten komen overeen met 2,5 procent van de totale werkdag en dat komt weer overeen met onze looneis van 2,5 procent¨.
Jumbo´s verhaal
Frits van Eerd, CEO van Jumbo, bracht op 5 april een bezoek aan de vijf distributiecentra om ¨zijn oor te luisteren te leggen¨ bij het distributiepersoneel. Eerder die week liet het supermarktconcern weten dat de acties niet in het belang zijn van Jumbo noch van haar medewerkers. Jumbo zegt de cao-gesprekken te willen hervatten als de bonden zich houden aan de gezamenlijke afspraak uit 2016 over duurzame loonontwikkeling. Vakbonden hebben deze afspraak volgens Jumbo tot nu toe naast zich neergelegd en zijn weggelopen uit het cao-overleg. Jumbo nodigde de vakbonden op 6 april uit voor een hernieuwd cao-overleg.
Snoepje
Op 10 april maakte Jumbo bekend dat het bedrijf de 3.000 medewerkers van de distributiecentra een 1,5% loonsverhoging aanbiedt.
Volgens FNV-onderhandelaar Debbie van Leiden reduceert Jumbo de cao tot één financieel component [17]. ¨Met dit dictaat toont de heer van Eerd weinig respect voor zijn werknemers, maar ook voor toeleveranciers die hij op eenzelfde manier dictaten oplegt¨, aldus van Leiden. De CEO van Jumbo spreekt over ¨goed werkgeverschap¨ en ¨duurzame toekomst¨ maar hij moet begrijpen dat dat ook betekent duurzaam investeren in je werknemers. Jumbo verdient voldoende om meer loonsverhoging te bieden en er is ook ruimte om meer mensen in vaste dienst te nemen. Van Leiden: ¨De acties gaan gewoon door en er wordt pas onderhandeld als Jumbo bereid is om onvoorwaardelijk over al onze eisen te spreken.¨
11 april: manifestatie bij hoofkantoor
Ook CNV-bestuurder Kitty Huntjens wees het bod van Jumbo af. ¨Een ogenschijnlijk sympathiek bod dat echter geen enkele garantie biedt. Dat levert de medewerkers in de distributiecentra uiteindelijk geen cao op. Maar het komt ook niet in de buurt van wat wij eisen,¨ aldus de CNV-bestuurder [18].
Volgens haar stelt de directie dat zodra de cao-resultaten bij de concurrent bekend zijn, dat er dan ruimte is voor verdere loonsverhoging. Huntjens: ¨Maar wie bepaalt die ruimte dan? Wat zijn de parameters? Elke concrete toezegging en garantie ontbreekt. Dit is louter bedoeld om de medewerkers te paaien en te laten afzien van verdere acties. Arbeidsvoorwaarden, met meer dan alleen een loonverhoging bepalen werkgever en vakbondsleden samen.¨ Daarbij negeert Jumbo al het overige uit ons ultimatum. Ze concludeerde dat het concern kennelijk niet bereid is om goede afspraken te maken over meer vaste banen, een gezonde verhouding tussen vaste en flexibele werknemers en een goed scholingsbudget voor de mensen.
Ze maakte tevens bekend dat DC-werkers uit het hele land op dinsdag 11 april naar Veghel zullen reizen om daar bij het hoofdkantor van Jumo te protesteren. En de geplande acties voor de rest van de week gaan gewoon door.
Albert Heijn
Ook Albert Heijn speelt met vuur. Op 7 april liet AH een FNV-ultimatum verstrijken voor onderhandelingen over een ¨goede cao¨ voor de distributiecentra [19]. Volgens de FNV willen de 4.500 DC-werkers dat het supermarktconcern met betere cao-voorstellen komt. Net als bij Jumbo vinden zij dat ze flink bijdragen aan de stijgende omzet van AH [20] en daarom willen ze ook meeprofiteren. FNV-lid Gerwin Kamp: ¨Waarom zouden alleen de aandeelhouders hier van mogen profiteren? 900 Euro per jaar erbij voor ons is niet teveel gevraagd. De komende dagen beslissen we over het vervolgtraject en mogelijke acties.’
FNV-onderhandelaar Özcan Colak zei: ¨De cao-voorstellen die AH doet, leiden ertoe dat de toekomst van werknemers in de distributiecentra onzekerder wordt. Naast een mager loonbod van 1,5% wil AH ook korten op de goedkoopste salarisschaal. En als het aan AH ligt, werken er in de DC’s straks alleen nog maar uitzendkrachten en tijdelijke krachten tegen een veel lager loon dan nu. Dat er (door mechanisering) minder werknemers nodig zijn, zou juist moeten betekenen dat AH minder tijdelijk personeel inzet waardoor vaste banen behouden blijven. FNV Handel werkt niet mee aan deze race naar beneden.¨
Een-tweetje tussen Albert Heijn en Jumbo
Het lijkt er volgens Colak op dat Jumbo en AH een een-tweetje spelen. In plaats van te investeren in de mensen en in echte banen, kiezen ze beide voor omzet en winst en dus voor een race naar beneden waarin inkomens- en werkzekerheid voor de medewerkers geen plek hebben.
Maar… Pasen komt er aan
De branchevereniging van de retailers, het Centraal Bureau Levensmiddelenhandel, liet afgelopen week weten dat de supermarkten rekenen op een recordomzet van 800 miljoen euro met pasen [21].
Als er voor die tijd geen concessies worden gedaan, kan dat bedrag flink lager uitvallen.
Meer lezen (Delhaize):
– ¨´Aandeelhouders houden van extreme maatregelen Delhaize´,¨ HLN, 11 juni 2014.
– ¨Delhaize-personeel betaalt zware tol,¨ De Standaard, 11 juni 2014.
– ¨´Delhaize België kondigt transformatieplan aan´,¨ persbericht Delhaize, 11 juni 2014.
– ¨Des employés de chez ALDI font grève en confondant avec Delhaize,¨ Nordpresse, 11 juni 2014.
– ¨Delhaize: buitengewone ondernemingsraad 25/06 – Volgens directie: aan werknemers om kosten herstructurering te dragen!,¨ Persbericht BBTK, 25 juni 2014.
– ¨´Herstructurering bij Delhaize, een andere weg is mogelijk´,¨ PvdA (be), 4 september 2014.
– ¨Delhaize-winkels dicht tegen herstructurering en besparingen,¨ PvdA (be), 17 oktober 2014.
– ¨Bedienden Delhaize stemmen in met sociaal akkoord,¨ Nieuwsblad, 23 februari 2015
– ¨Ahold Delhaize kiest voor Delhaize als voornaamste merk,¨ Vilt, 24 maart 2017.
Noten:
[1] De lijst van de CNE (18 maart) omvat winkels in Brussel: (Fort Jaco, Flagey, De Fré, Molière, Mozart, Chazal, Hankar, Saint-Antoine, Charles Quint, Léopold 3, Rodebeek, Herman Debroux, Arbre Ballon, Boondael, Karreveld en Charles Woeste), in de provincie Hainuat (Falisolle, Arlon, d’Enghien en Mons), in Waals Brabant (Tubize) en in Vlaanderen (de Reet).
[2] Centrale nationale des employés.
[3] CDD: tijdelijk contract (contrat à durée déterminée); Onzekere contracten: 0-urencontract en andere flexibele contracten; CDI : contract voor onbepaalde tijd. Zie bijvoorbeeld: ¨Pourquoi la colère enfle dans les supermarchés Delhaize,¨ Le Soir, 17 maart 2017.
[4[ Volgens de LCR Namen was de omzet van Ahold Delhaize in 2016 ruim 49 milliard euro, 30% meer dan in de periode ervoor. Vóór de fusie beloofde de retailer dat het samengaan van Ahold en Delhaize ¨pijnloos´ zou zijn voor de werkernemers. De enigen die goed boerden waren de aandeelhouders (NB Delhaize is voor ruim 70% in handen van Amerikaanse en Britse fondsen en banken) en de toplieden, zoals Frans Muller (bonus van 1,5 miljoen euro). Zie: ¨Grève chez Delhaize: Les travailleurs et travailleuses payent la folie des grandeurs du groupe!,¨ LCR-Mons, 18 maart 2017.
[5] ¨De fusie (met Ahold) heeft het wantrouwen verder versterkt, aldus Delphine Latawiec. ¨De fusie is de bron van onzekerheid; het sociale klimaat wordt explosief, zo voegt Myriam Delmée toe.
[6] Zie onder meer hier: ¨Staking in 15 supermarkten van Delhaize,¨ De Standaard, 17 maart 2017.
[7] Zie ¨Delhaize: wie gelooft de beloftes van de directie nog?,¨ PvdA be, 26 juni 2015.
[8] ¨Transformatieplan Delhaize: 2500 banen in gevaar,¨ Levensmiddelenkrant, 11 juni 2014.
[9] Zie bijvoorbeeld: ¨Delhaize-winkels dicht tegen herstructurering en besparingen,¨ PvdA be, 17 oktober 2014.
[10] ¨Werknemers van Delhaize zijn het beu: Een maand om tot oplossingen te komen,¨ BBTK, 28 maart 2017.
[11] ¨Le personnel du magasin Delhaize d’Hornu en grève,¨ 7sur7, 25 maart 2017.
[12] ¨Winkelkarretjes versperren toegang tot Delhaize (Melsbroek, tegen ontslag collega),¨ Nieuwsblad, 28 maart 2017 en ¨Staking bij Delhaize na twee dagen voorbij,¨ Nieuwsblad, 20 maart 2017.
[13] Jumbo heeft distributiecentra in Beilen, Breda, Den Bosch, Elst, Raalte, Veghel en Woerden. Bij de distributiecentra werken in totaal circa 3.000 mensen waarvan ruim 2.000 op tijdelijke contracten of als uitzendkracht.
[14] ¨Overhandiging petitie voor een cao aan Gea Kuiper, directeur HR bij Jumbo,¨ FNV, 24 maart 2017).
[15] ¨CNV dreigt Jumbo met acties,¨ Distrifood, 30 maart 2017.
[16] ¨Vrijdag weer stiptheidsacties in Jumbo-distributiecentra,¨ FNV, 6 april 2017 en ¨ Langere pauze en stiptheidsacties in Jumbo-dc’s,¨ Logistiek, 6 april 2017.
[17] ¨Jumbo toont weinig respect voor werknemers met eenzijdig dictaat,¨ 10 april 2017. Op het radio1 journaal van 12 uur liet ze weten dat er ook iets mis is met de ¨kleine lettertjes¨ van het Jumbo-bod.
[18] ¨CNV: Acties gaan door ondanks loonbod Jumbo,¨ De Krant van Midden Drente, 10 april 2017.
[19] ¨Albert Heijn laat ultimatum verstrijken, mogelijk acties,¨ FNV, 7 april 2017. De cao AH Logistics geldt voor circa 4.500 werknemers. AH heeft distributiecentra in Geldermalsen, Pijnacker, Tilburg, Zaandam en Zwolle die zorgen voor de bevoorrading van de ruim 880 winkels in Nederland.
[20] In het laatste kwartaal van 2016 steeg de omzet van het Ahold-Delhaize-concern met 2,8% naar 15,5 miljard euro. In Nederland groeide de omzet met 6,6%, die stijging was volgens het concern met name te danken aan de toegenomen supermarkt- en onlineverkoop.
[21] ¨´Supermarkten op weg naar paasgekte´,¨ De Telegraaf, 6 april 2017.